Khơi thông nguồn lực đất đai ngay từ chính quyền cấp cơ sở

Đơn giản thủ tục, liên thông cơ sở dữ liệu đất đai

Tại hội thảo “Nhận diện điểm nghẽn và đề xuất giải pháp khắc phục liên quan đến Luật Đất đai” do Hội đồng Phối hợp phổ biến giáo dục pháp luật Trung ương tổ chức mới đây, nhiều quy định liên quan thủ tục hành chính trong lĩnh vực đất đai được “điểm tên”. Một trong những thủ tục hành chính đang bị “đội” thời gian là thủ tục về đăng ký biến động đất đai.

Với quy trình cũ gồm hai bước, người dân chỉ cần nộp hồ sơ tại bộ phận một cửa và nhận phiếu hẹn trả kết quả trong 13 ngày làm việc rồi thực hiện nghĩa vụ thuế, nhận sổ tại văn phòng đăng ký đất đai.

Quy trình mới gồm ít nhất năm bước, trong đó chỉ riêng thời gian đăng ký trên Cổng Dịch vụ công quốc gia để nhận số thứ tự đến nộp hồ sơ trực tiếp tại Trung tâm Phục vụ hành chính công có thể kéo dài 7-10 ngày. Với độ trễ ở mỗi giai đoạn, khiến tổng thời gian thực hiện thủ tục kéo dài gấp nhiều lần và người dân phải đi lại nhiều gấp 4-5 lần so với trước đây.

Hay trong quá trình thu hồi đất, quy trình còn nhiều bước trung gian và thủ tục phức tạp, gây chậm trễ tiến độ các dự án, dẫn đến lãng phí nguồn lực và thiệt hại lớn cho nhà đầu tư. Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp tỉnh Tuyên Quang Nguyễn Hữu Thập cho biết, thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng đất hiện chưa có hướng dẫn rõ ràng, cụ thể, gây lúng túng cho doanh nghiệp trong quá trình thực hiện.

Ngay với thủ tục nộp tiền thuế để nhận sổ đỏ, người dân cũng phải đi lại nhiều lần. Trước tiên, người dân đến cơ quan thuế để nhận giấy tờ xác định nghĩa vụ thuế, đi nộp tiền tại kho bạc, quay lại cơ quan thuế để xác định nghĩa vụ tài chính đã hoàn thành. Khi nhận thông báo đã hoàn thành nghĩa vụ thuế, sang văn phòng đăng ký đất đai cùng cấp để làm thủ tục nhận sổ đỏ.

Giám đốc Sở Tư pháp thành phố Hà Nội Ngô Anh Tuấn cho rằng, quy trình thủ tục này rất phức tạp, cần được nghiên cứu bỏ những thủ tục không cần thiết nhằm tạo thuận tiện nhất cho người dân, góp phần cải cách thủ tục hành chính. Cùng với đó, bỏ quy định chỉ định một số ngân hàng quốc doanh để người dân nộp nghĩa vụ tài chính. “Ngày thứ bảy, chủ nhật, một số trường hợp đi nộp tiền thì ngân hàng quốc doanh không làm việc, chỉ có ngân hàng ngoài quốc doanh, đề xuất nội dung này cần sửa ngay”, ông Tuấn đề nghị.

Nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực bất động sản cũng kiến nghị, khi sửa đổi, bổ sung quy định về đất đai cần có các giải pháp cải cách thủ tục hành chính, tăng tính liên thông và minh bạch trong quy trình, đồng thời điều chỉnh chính sách để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp, thúc đẩy tiến độ các dự án, tránh lãng phí.

Bên cạnh đó, cần số hóa và xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai theo hướng liên thông các cơ sở dữ liệu trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Đây là một trong những yếu tố rất cần thiết giúp cho việc quản lý, khai thác các dữ liệu và thông tin giao dịch trên thị trường.

Theo bà Phạm Thúy Hạnh, Phó Vụ trưởng Pháp luật, Văn phòng Chính phủ, dữ liệu thông tin đầu vào về đất đai có vai trò rất quan trọng, là cơ sở để phát triển cơ sở dữ liệu quốc gia về đất đai. Cơ sở dữ liệu này sẽ giúp thủ tục hành chính nhanh gọn hơn rất nhiều và việc xác định giá đất được chính xác hơn.

Nâng cao năng lực thực thi chính sách đất đai tại cấp phường, xã

Một trong những điểm nghẽn chủ chốt hiện nay khi thực thi chính sách về đất đai, đó là vấn đề phân cấp, phân quyền trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Luật hiện hành vẫn tồn tại quy định về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp quốc gia, tỉnh và huyện hằng năm, trong khi thực tiễn tổ chức thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp đặt ra nhiều yêu cầu mới, giao nhiều “trọng trách” hơn với chính quyền cấp phường, xã.

Do đó, nhiều quan điểm cho rằng, khi sửa đổi chính sách đất đai cho phù hợp mô hình chính quyền địa phương hai cấp cần xem xét, quy định thận trọng để việc thực thi chính sách về đất đai thật sự hiệu quả.

Ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam cho biết, qua thực tiễn thực hiện dự án tại một số địa phương cho thấy, hiện nay có tình trạng thiếu nhân lực trong công tác giải phóng mặt bằng. “Thí dụ tại phường Việt Trì ở tỉnh Phú Thọ, Phòng Kinh tế tổng hợp có 12 người, trong đó chỉ có một cán bộ từng làm địa chính, chưa từng làm công tác giải phóng mặt bằng lại phải đảm nhiệm công việc này cho 119 dự án, có dự án lên đến 4.000 tỷ đồng. Đây là vấn đề ách tắc lớn nhất trong giải phóng mặt bằng. Có phường không đủ người, có người lại không đủ năng lực”, ông Hiệp cho biết.

Cũng bàn về hiệu quả thực thi các quy định trong lĩnh vực đất đai, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Quang Tuyến, Trưởng khoa Pháp luật Kinh tế, Trường đại học Luật Hà Nội khẳng định, hiện nay, dư địa vai trò, vị trí của cấp xã, phường rất quan trọng, rất nhiều việc nhưng cũng còn nhiều khó khăn.

Ông Tuyến cho biết: “Chúng tôi đi thực tế tại một số địa phương, các đồng chí có chia sẻ, nếu trưởng hay phó trưởng phòng tài nguyên và môi trường xuống xã làm cán bộ thì không sao nhưng trưởng hay phó trưởng phòng giáo dục, văn hóa về làm chủ tịch ủy ban nhân dân xã, nếu không có đội ngũ chuyên viên chuẩn thì không dám ký”. Ông Tuyến đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường có hướng dẫn, tập huấn “cầm tay chỉ việc”, tăng cường lực lượng thiện chiến của bộ xuống giúp địa phương giải quyết các khó khăn hiện nay về đất đai vì cấp xã, phường nhiều nơi còn lúng túng.

Hiệp hội Bất động sản Việt Nam lo ngại việc phân cấp, phân quyền định giá đất cho địa phương, đặc biệt xuống đến cấp xã, phường, khi năng lực thực thi ở cấp này còn nhiều hạn chế. Mới đây, Hiệp hội đã đề xuất Bộ Xây dựng đánh giá thực trạng quản lý đất đai, nhà ở trong mô hình chính quyền địa phương hai cấp, từ đó đưa ra giải pháp nâng cao năng lực thực thi và hiệu quả chính sách đất đai ngay từ chính cơ sở.

HƯƠNG NGUYÊN