Khoảng trống đáng lo ngại

Công tác y học thể thao cần được quan tâm, phát triển hơn nữa

Đây không đơn thuần là một tai nạn, mà là lời cảnh báo về sự cần thiết phải xây dựng hệ sinh thái y học thể thao bài bản, chuyên sâu, để bảo vệ sức khỏe và tính mạng của người làm thể thao từ vận động viên, trọng tài đến huấn luyện viên.

Hồi chuông cảnh tỉnh

Trọng tài Trần Đình Thịnh từng đạt danh hiệu “Còi bạc V.League”, đột ngột gục ngã khi đang tham gia bài kiểm tra thể lực trước mùa giải mới vào sáng 3.8. Dù được cấp cứu tại chỗ và chuyển viện kịp thời, ông không qua khỏi, để lại cú sốc lớn trong làng bóng đá và cộng đồng thể thao.

Vụ việc đau lòng này không phải là cá biệt. Trước đó, năm 2018, trợ lý trọng tài Dương Ngọc Tân (37 tuổi) cũng tử vong sau một lần kiểm tra thể lực. Trên thế giới, từ Bolivia đến Pháp cũng từng xảy ra những vụ việc tương tự. Đây là minh chứng rõ ràng rằng, người làm thể thao dù có thể lực tốt vẫn có nguy cơ đột tử nếu không được tầm soát sức khỏe kỹ lưỡng và can thiệp kịp thời khi xảy ra biến cố.

Đáng lo ngại hơn, hiện chưa có hệ thống tầm soát sức khỏe tập trung nào dành riêng cho người làm thể thao tại Việt Nam. Phần lớn các giải đấu, đặc biệt là ở hạng thấp và phong trào chưa được trang bị đầy đủ thiết bị y tế tối thiểu như máy sốc tim tự động (AED), bình oxy.

Trong một số trường hợp, đội ngũ y tế chưa có đầy đủ kinh nghiệm và kỹ năng để xử lý trước các tình huống khẩn cấp. Điều này xuất phát từ thực trạng công tác y học thể thao chưa phát triển xứng tầm với sự phát triển của thể thao.

Một chuyên gia trong lĩnh vực y học thể thao chia sẻ, trên thực tế, dù các trọng tài đều có giấy kiểm tra sức khỏe do các bệnh viện cấp nhưng đôi khi chỉ mang tính hình thức, được thực hiện qua loa, chưa có các thăm khám chuyên sâu nên chưa phát hiện ra được các nguy cơ tiềm ẩn.

Từ sự cố này, dư luận cũng đặt câu hỏi: Liệu đã đến lúc thể thao Việt Nam cần có các tiêu chuẩn y tế bắt buộc, như kiểm tra điện tâm đồ, siêu âm tim định kỳ và có nhân sự y tế chuyên trách tại mỗi sự kiện thể thao? Bởi lẽ, thể thao dù là thành tích cao hay phong trào, cũng đều cần đặt tính mạng con người làm ưu tiên hàng đầu.

Kiến tạo hệ sinh thái y học thể thao chuyên sâu

Vì thế, để hướng tới một nền thể thao an toàn, Việt Nam cần xây dựng hệ sinh thái y học thể thao đồng bộ, từ chính sách, đào tạo đến trang thiết bị và ứng dụng công nghệ.

Các chuyên gia cho rằng, trước hết cần hình thành mạng lưới y học thể thao ba cấp: Tuyến trung ương với Bệnh viện Thể thao Việt Nam làm đầu mối; tuyến khu vực với các trung tâm huấn luyện thể thao quốc gia; tuyến cơ sở ở các CLB, địa phương. Mỗi tuyến phải có chức năng rõ ràng từ khám sàng lọc, điều trị đến phục hồi chức năng và phòng ngừa.

Song song, ngành Y tế và Thể thao cần phối hợp để mở mã ngành đào tạo bác sĩ y học thể thao tại các đại học y, điều mà đến nay vẫn chưa được thực hiện. Số lượng bác sĩ thể thao hiện chỉ đếm trên đầu ngón tay và phần lớn không còn theo nghề vì thu nhập thấp và áp lực lớn.

Thu nhập của một bác sĩ thể thao lâu năm, nhiều kinh nghiệm tại các trung tâm huấn luyện, nhiều thì được 10 triệu/tháng còn trung bình khoảng 7-8 triệu đồng/tháng. Vì thế nếu không có chế độ đãi ngộ phù hợp, việc thu hút và giữ chân nhân lực giỏi sẽ rất khó khăn.

Ngoài nhân sự, cơ sở vật chất cũng cần được đầu tư bài bản. Các sân vận động, nhà thi đấu, phòng gym… cần được trang bị AED, bình oxy, tủ thuốc sơ cứu và có nhân viên y tế được đào tạo về cấp cứu thể thao túc trực thường xuyên. Bài học từ Italia cho thấy, sau khi bắt buộc trang bị AED tại các sự kiện thể thao, tỷ lệ sống sót sau ngưng tim tăng rõ rệt.

Công nghệ cũng là giải pháp quan trọng. Thiết bị đeo theo dõi nhịp tim, huyết áp, chỉ số stress tim mạch… có thể giúp cảnh báo sớm rủi ro. Dữ liệu sức khỏe có thể tích hợp vào hệ thống y tế thể thao để hỗ trợ ra quyết định trong huấn luyện và thi đấu, cũng như phản ứng kịp thời khi có dấu hiệu bất thường.

Cuối cùng, một chiến lược phát triển y học thể thao cần có tầm nhìn dài hạn. Việc lồng ghép nội dung này vào chương trình huấn luyện thể thao, kết hợp nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế và xây dựng cơ sở dữ liệu sức khỏe là những bước đi cần thiết. Quan trọng nhất là thay đổi tư duy y học thể thao không phải là “phần phụ”, mà là “lá chắn sinh mệnh” trong mỗi trận đấu, buổi tập và hành trình thể thao của mỗi con người.

Bi kịch của trọng tài Trần Đình Thịnh là một hồi chuông cảnh tỉnh đau đớn nhưng cần thiết. Nó đặt ra câu hỏi lớn không chỉ cho riêng ngành Thể thao: Chúng ta đã làm đủ để bảo vệ những người đang cống hiến trong lĩnh vực thể thao hay chưa?

Muốn vươn ra biển lớn, thể thao Việt Nam phải được xây dựng trên nền móng lành mạnh, không chỉ từ thể lực vận động viên mà còn từ một hệ thống y tế đủ sức bảo vệ họ. Chỉ khi có một hệ sinh thái y học thể thao hoàn chỉnh, nơi mọi nguy cơ được nhận diện sớm và xử lý kịp thời thì thể thao mới thực sự trở thành “ngày hội” an toàn cho tất cả.

Câu chuyện đau lòng ngày hôm nay sẽ không trở thành nỗi đau của ngày mai, nếu chúng ta làm tốt công tác phát triển y học thể thao. Và muốn làm được điều đó, chúng ta cần có những cơ chế, chính sách đặc thù và sự quan tâm từ các nguồn lực xã hội để có thể xây dựng được hệ sinh thái thể thao toàn diện và bền vững.

NGUYỆT LAM