Khẳng định tiếng nói trẻ của văn chương trong kỷ nguyên mới

Không gian đối thoại của những người cầm bút trẻ

Phát biểu khai mạc tọa đàm, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam nhấn mạnh, sau năm 1975, chiều kích diện mạo của văn học nghệ thuật Việt Nam hoàn toàn thay đổi so với trước. Văn học Việt Nam được mở rộng biên độ, lực lượng, địa lý, với sự tham gia của các nhà văn các tỉnh, thành phố phía Nam, các nhà văn Việt Nam sống ở nước ngoài.

Quang cảnh tọa đàm "50 năm văn học Việt Nam từ sau năm 1975: Góc nhìn của những người viết văn trẻ"

Những người viết văn trẻ cũng tham gia vào nền văn học bằng chính trang viết của mình, bằng trách nhiệm với xã hội, với con người, với những vẻ đẹp đang bị khuất lấp, những vẻ đẹp bị lãng quên và những giá trị tinh thần, đạo đức khác.

Theo nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, trong năm 2025, Hội Nhà văn Việt Nam đã tổ chức ba cuộc hội thảo về các chủ đề “Thành tựu cơ bản của văn học Việt Nam sau 1975 – diện mạo, khuynh hướng và thể loại” (tại thành phố Hồ Chí Minh); “Những vấn đề đặt ra và triển vọng phát triển văn học” (tại Đà Nẵng); “Văn học Việt Nam sau năm 1975 – Thành tựu, vấn đề và triển vọng” (tại Hà Nội) nhằm tổng kết 50 năm văn học Việt Nam.

Tuy nhiên, tọa đàm lần này đặc biệt hơn bởi nền văn học nửa thế kỷ được soi chiếu qua con mắt của những người viết trẻ.

“Bằng tâm huyết, sáng tạo, bản lĩnh và trí tuệ của họ, có thể nói về văn học Việt Nam 50 năm qua trong chính con mắt của họ. Họ sẽ mang đến một cái nhìn đầy thú vị và chúng ta đang đợi chờ họ cất tiếng… qua cách nhìn của họ về một nền văn học, về thái độ, trách nhiệm và lương tri của nhà văn, chúng ta có thể dự báo được văn học Việt Nam trong tương lai”, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều đặt kỳ vọng.

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam phát biểu tại Tọa đàm

Trong đề dẫn hội thảo, nhà thơ Trần Hữu Việt, Trưởng ban Nhà văn trẻ, khẳng định bàn về “triển vọng của văn học Việt Nam” thì không thể thiếu vắng những người viết trẻ.

Diễn đàn lần này là không gian dành cho những người thực sự trẻ, nhiều cây bút chưa phải là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, để họ đưa ra những đánh giá, chất vấn về 50 năm văn học đã qua — thậm chí về những tác phẩm ra đời từ trước khi họ sinh ra.

Qua đó, Hội Nhà văn Việt Nam có thêm căn cứ để cùng thế hệ trẻ suy nghĩ, hoạch định, hành động cho một nền văn học sắp tới, đồng hành cùng bước tiến của dân tộc trong kỷ nguyên mới.

Đổi mới nhưng còn thiếu đột phá

Tọa đàm ghi nhận nhiều ý kiến thẳng thắn và đa chiều từ các cây bút trẻ trên cả nước. Các tác giả đều cho rằng văn học Việt Nam sau 1975 đã chuyển mình mạnh mẽ.

Nhà văn Nguyễn Hoàng Diệu Thủy cho rằng, văn học sau 1975 có nhiều dấu ấn, nhiều thể loại được khai phá như thế sự, lịch sử, huyền ảo, đồng thoại, giả tưởng, trinh thám, ly kỳ, kinh dị, tiểu thuyết bằng tranh (graphic novel).

Điều này chứng tỏ sự thích ứng nhanh với xu hướng thế giới. Thành tựu còn được thể hiện rõ ở hoạt động xuất bản và sự xuất hiện của các tác giả hải ngoại, tác giả gốc Việt. Khoảng 15 năm gần đây, một lực lượng trẻ xuất hiện với tham vọng lớn, sức viết mạnh.

Nhà thơ Hữu Việt, Trưởng Ban Nhà văn trẻ phát biểu tại Tọa đàm

Nhà văn Lê Vũ Trường Giang nhận định lực lượng viết 50 năm qua có thể chia thành ba nhóm lớn: các tác giả trưởng thành trong chiến tranh; những tác giả viết trước và sau 1975; và nhóm thứ ba – thế hệ trẻ 7X trở về sau với tư duy sáng tạo mới mẻ, dám đối diện những vấn đề của xã hội đương đại. Văn chương của họ là hành trình tự khám phá, giàu sức sống và sự tươi mới.

Tuy vậy, nhà văn Trần Văn Thiên cho rằng vẫn còn thiếu những tác phẩm có khả năng “vượt thoát tư tưởng thời đại”, mở lối mới cho văn học. Nhà văn Lê Văn Thiên cũng thẳng thắn chỉ ra rằng nhiều người viết vẫn đi theo lối mòn, chấp nhận viết theo thị trường để dễ được xuất bản, khiến nội lực văn chương chưa được khai phóng.

Ông cho rằng, người viết trẻ đang quyết liệt tìm lối đi mới, giao thoa mạnh với văn chương thế giới, và thế hệ đi trước cần thay đổi cách tiếp nhận để đồng hành cùng sự tìm tòi ấy.

Tác giả trẻ chia sẻ tại Tọa đàm

Khẳng định tiếng nói trẻ trong hành trình văn chương mới

Nhìn từ góc độ thế kỷ XXI, nhà văn trẻ Cao Việt Quỳnh cho rằng văn học Việt Nam đã vươn rộng ra thế giới với sự đa dạng thể loại: kỳ ảo, khoa học viễn tưởng, trinh thám, lãng mạn, kinh dị… do chính người Việt sáng tạo cho người Việt. Sự giàu có này giúp văn học Việt Nam đến gần bạn trẻ trong nước và bạn bè quốc tế hơn.

Nhà văn Lê Quang Trạng bày tỏ niềm tự hào khi nhìn lại 50 năm qua và cảm thấy “ngọn lửa trách nhiệm” đang cháy lên. Với anh, thế hệ hôm nay không chỉ nối tiếp mà phải làm mới, làm mạnh, làm khác — để văn học Việt Nam bước ra thế giới bằng bản sắc, tiếng nói và tâm hồn Việt.

Theo anh, bản sắc dân tộc là cái lõi, nhưng giữ bản sắc không có nghĩa là ôm lấy cái cũ, mà là thổi tinh thần Việt vào trong hơi thở hiện đại.

Người viết trẻ chia sẻ tại Tọa đàm

Để người trẻ “sống được, viết được và đi xa hơn”, Lê Quang Trạng đề xuất xây dựng chiến lược quốc gia về quảng bá văn học Việt Nam ra thế giới; kết nối văn học với điện ảnh, du lịch, sân khấu, nghệ thuật thị giác; phát triển quỹ sáng tác, chương trình dịch thuật, trại viết mở rộng; xây dựng các diễn đàn giao lưu quốc tế; và đổi mới đào tạo viết văn – phê bình để người trẻ tìm được giọng riêng và cách kể chuyện của thế hệ mình.

Những tác giả trẻ tham dự tọa đàm đều bày tỏ mong muốn được viết, được dấn thân, được trưởng thành, và được cùng nhau kiến tạo một diện mạo văn học Việt Nam mới — giàu bản lĩnh, đa dạng, hội nhập nhưng vẫn đậm nét Việt.

Trong kỷ nguyên mới, khi thế giới liên tục biến đổi, chính sự can đảm, sáng tạo và khát vọng đổi mới của thế hệ cầm bút trẻ sẽ tạo nên những đường biên mới cho văn chương Việt Nam — rộng mở, tự tin và giàu sức sống.

THẢO NGUYÊN