Khách du lịch là nguyên nhân khiến Nhật Bản… thiếu gạo?

Nhiều siêu thị tại Nhật Bản phải đưa ra quy định mỗi người chỉ được phép mua một túi gạo

Nhật Bản hiện đang phải đối mặt với tình trạng thiếu gạo nghiêm trọng nhất trong nhiều thập kỷ. Nguyên nhân chính được cho là bởi sự kết hợp của thời tiết xấu và lượng du khách gia tăng, cùng với các chính sách hạn chế về gạo của quốc gia này.

Giá gạo Nhật Bản đã tăng hơn 3% lên mức 16.133 Yên (112,67 USD) mỗi 60 kg vào tháng 8 so với tháng 7 và cao hơn 5% kể từ đầu năm. Xu hướng này đã đẩy lạm phát toàn phần của Nhật Bản lên cao hơn vào tháng 8, tăng 2,8% so với cùng kỳ năm ngoái do giá năng lượng và thực phẩm tăng. Giá gạo và sô cô la là hai nguyên do chính trong rổ thực phẩm.

Trích dẫn dữ liệu từ Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản Nhật Bản, lượng tồn kho gạo tư nhân của nước này hiện chỉ còn 1,56 triệu tấn tính đến tháng 6. Đây cũng là mức thấp nhất trong nhiều năm. Trong khi đó, xuất khẩu gạo từ Nhật Bản sang các thị trường nước ngoài lại tăng gấp sáu lần lên gần 30.000 tấn kể từ năm 2014 đến 2022.

Trong suốt mùa hè năm 2024, Nhật Bản đã phải đối mặt với tình trạng thiếu gạo ở nhiều nơi khi nhu cầu vượt quá sản lượng trong ba năm qua, khiến lượng dự trữ cạn kiệt và chạm mức thấp nhất trong hơn 20 năm.

Sản lượng gạo tại Nhật Bản giảm mạnh khi các nông dân trồng lúa lớn tuổi nghỉ hưu và số người trẻ tiếp nối nghề này ngày càng ít. Các đợt nắng nóng và hạn hán trong nửa cuối năm ngoái cũng ảnh hưởng đến mùa vụ.

Mặt khác, theo đài truyền hình NHK đưa tin, tình trạng thiếu hụt còn trở nên trầm trọng hơn khi lượng khách du lịch tăng đột biến, từ đó thúc đẩy nhu cầu tiêu thụ sushi và các món đến từ gạo. Ước tính, lượng gạo tiêu thụ bởi khách du lịch đã tăng từ 19.000 tấn (giai đoạn tháng 7/2022 đến tháng 6/2023) lên 51.000 tấn (giai đoạn tháng 7/2023 đến tháng 6/2024), theo nhà phân tích Oscar Tjakra của ngân hàng Rabobank chuyên về nông sản toàn cầu.

Nhật Bản đã đón kỷ lục 17,8 triệu khách du lịch trong nửa đầu năm, vượt xa các mức trước đại dịch. Xu hướng này vẫn tiếp tục với 3,3 triệu du khách nước ngoài đến xứ sở mặt trời mọc vào tháng 7, con số cao nhất từng được ghi nhận theo thống kê du lịch của Nhật Bản.

Nhưng mặc dù lượng gạo tiêu thụ của du khách có tăng hơn gấp đôi, con số này vẫn là khá nhỏ so với lượng tiêu thụ nội địa hàng năm của Nhật Bản là hơn 7 triệu tấn, ông Oscar Tjakra lưu ý. Người tiêu dùng Nhật Bản còn thường xuyên chủ động tích trữ gạo để chuẩn bị cho mùa mưa bão và cảnh báo động đất nguy hiểm. Vào tháng 8, nhiều hệ thống siêu thị liên tục rơi vào tình cảnh hết gạo trắng khiến các cửa hàng đưa ra biện pháp hạn chế, yêu cầu mỗi người chỉ được mua một túi gạo.

Trên thực tế, nếu nhìn vào bức tranh toàn cảnh, thì chính các chính sách gạo của chính phủ Nhật Bản mới là yếu tố cơ bản khiến nguồn cung bị thiếu hụt, theo Joseph Glauber, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chính sách Lương thực Quốc tế, chỉ ra.

“Nền kinh tế gạo của Nhật Bản vẫn cô lập với phần lớn thị trường thế giới”, ông Glauber nói với CNBC. Nhật Bản đã áp thuế nhập khẩu gạo lên tới 778% để bảo vệ những người nông dân trồng lúa địa phương. Dù nước này từng cam kết nhập khẩu tối thiểu 682.000 tấn gạo mỗi năm theo nghĩa vụ với Tổ chức Thương mại Thế giới, nhưng lượng gạo này phần lớn được dùng cho chế biến và làm thức ăn gia súc chứ không đến tay người tiêu dùng Nhật Bản.

Mỹ Hân