Trong số các danh họa Việt Nam, họa sĩ Bùi Xuân Phái (1920-1988) nổi tiếng nhất về chủ đề tranh phố cổ Hà Nội.
Ông say mê vẽ những bức tranh miêu tả lại phố cổ Hà Nội trong thế kỷ 20, đã tạo nên một dòng tranh về chủ đề này với tên gọi “Phố Phái”. Hình ảnh họa sĩ Bùi Xuân Phái được vinh danh trên Google.
Tranh phố của Bùi Xuân Phái vừa cổ kính lại rất hiện thực, thể hiện rõ hồn cốt của phố cổ Hà Nội thập niên 50, 60, 70. Ngắm tranh phố cổ của Bùi Xuân Phái, người xem nhận thấy họa sĩ đã gửi gắm kỷ niệm, hoài cảm cùng nỗi buồn man mác, tiếc nuối bâng khuâng trên từng nét vẽ. Cả 3 bức tranh trên đều là những sáng tác của ông về chủ đề phố cổ Hà Nội. Ảnh: Nhịp sống Hà Nội.
Bùi Xuân Phái đặc biệt thành công cùng thể loại tranh sơn dầu với những tác phẩm tiêu biểu như: Phố vắng, Phố cổ Hà Nội, Hà Nội kháng chiến, Xe bò trong phố cổ, Trước giờ biểu diễn… Ảnh: VOV.
Ngoài phố cổ, họa sĩ Bùi Xuân Phái còn vẽ các mảng đề tài khác như: Chèo, chân dung, nông thôn, khỏa thân, tĩnh vật... rất thành công. Nhiều bức tranh của Bùi Xuân Phái được trao giải thưởng trong các cuộc triển lãm toàn quốc và thủ đô Hà Nội. Bùi Xuân Phái có thể vẽ trên vải, giấy, bảng gỗ hay trên giấy báo khi không có đủ nguyên liệu. Ông dùng nhiều phương tiện hội họa khác nhau như sơn dầu, màu nước, phấn màu, chì than, bút chì... Các tác phẩm của ông biểu hiện sâu xa tâm hồn người Việt, tính cách nhân bản và lòng yêu chuộng tự do, óc hài hước, đậm nét bi ai và khốn khổ. Ảnh: Tạp chí Mỹ thuật.
Họa sĩ Bùi Xuân Phái từng được trao nhiều giải thưởng uy tín như: Giải thưởng triển lãm Mỹ thuật toàn quốc năm 1946; giải thưởng Mỹ thuật thủ đô các năm 1969, 1981, 1983, 1984; giải thưởng triển lãm Mỹ thuật toàn quốc năm 1980; giải thưởng đồ họa Leipzig (Đức) về trình bày cuốn sách Hề chèo (1982); giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học - Nghệ thuật đợt 1 năm 1996; huy chương Vì sự nghiệp Mỹ thuật Việt Nam 1997. Ảnh: Tạp chí Mỹ thuật.
Họa sĩ Bùi Xuân Phái sinh ra tại tỉnh Hà Đông cũ (Hà Nội ngày nay), trong một gia đình tiểu tư sản trung lưu. Bùi Xuân Phái đã sống ở Hà Nội rất nhiều năm. Ông là nhà Hà Nội học về cấu trúc phố, con người và xã hội của thế kỷ 20. Đối với ông, Hà Nội quá thân thuộc, ông vẽ phố như trò chuyện với người bạn tri kỷ. Chính yếu tố này đã ảnh hưởng rất lớn đến phong cách nghệ thuật của ông, cùng ông tạo nên dòng tranh về phố cổ Hà Nội với tên gọi “Phố Phái”. Ảnh: Nhịp sống Hà Nội.
Bùi Xuân Phái là một trong những họa sĩ thuộc thế hệ cuối cùng của sinh viên trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (nay là Đại học Mỹ thuật Việt Nam), cùng thời với các danh họa như Nguyễn Sáng, Nguyễn Tư Nghiêm, Dương Bích Liên. Sau khi tốt nghiệp, ông tham gia kháng chiến, vẽ tranh, tham dự triển lãm nhiều nơi. Năm 1952, ông về sống tại phố Thuốc Bắc, Hà Nội cho tới khi qua đời. Ngày 1/9/2019, trang chủ của công cụ tìm kiếm Google đã vinh danh Bùi Xuân Phái nhân kỷ niệm 99 năm ngày sinh của ông bằng biểu tượng Google Doodle. Ảnh: Tạp chí Mỹ thuật.