Góp phần 'dẹp loạn' thị trường thực phẩm chức năng bằng Quy chế đạo đức trong quảng cáo

Chủ tọa cuộc tọa đàm "Đạo đức trong quảng cáo thực phẩm chắc năng".

Tọa đàm “Đạo đức trong quảng cáo thực phẩm chức năng” sáng 29/5 tại Hà Nội, do Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam phối hợp với Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) tổ chức vừa công bố bản Quy chế đạo đức trong quảng cáo thực phẩm chức năng ban hành theo Quyết định 17/QĐ-VAFF ngày 10/5/2024 của Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam (VAFF).

Quy chế nhằm chấn chỉnh hoạt động quảng cáo thực phẩm chức năng và cùng các hội viên trao đổi, thảo luận đưa ra giải pháp nâng cao chất lượng quảng cáo thực phẩm chức năng trong tình hình hiện nay.

80% quảng cáo "trá hình" thực phẩm chức năng

Hiện có 80% các quảng cáo trong lĩnh vực phòng và hỗ trợ điều trị bệnh gây bức xúc hiện nay trên môi trường internet, mạng xã hội, nền tảng thương mại điện tử… “trá hình” thực phẩm chức năng.

Không khó để bắt gặp trên các nền tảng xã hội hình ảnh các bác sĩ, nghệ sĩ nổi tiếng, các bệnh viện tuyến Trung ương bị các đối tượng lợi dụng cắt ghép để làm đại diện hình ảnh, quảng cáo cho sản phẩm của mình, "lừa" người tiêu dùng. Đã xuất hiện cả ma túy "ẩn" dưới lớp thực phẩm chức năng. Không ít người bệnh chật vật về kinh tế, ôm thêm bệnh vào người do tin và mua những loại thực phẩm trôi nổi này.

Thực trạng nhức nhối này trong ngành thực phẩm chức năng không chỉ gây ra hậu quả "tiền mất, tật mang" cho người tiêu dùng mà còn làm giảm uy tín của ngành thực phẩm chức năng, làm lẫn lộn giữa các doanh nghiệp làm ăn chân chính với doanh nghiệp làm ăn gian dối, đánh đồng sản phẩm thật và sản phẩm giả.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đáng, Chủ tịch Hiệp hội thực phẩm chức năng Việt Nam chỉ ra 4 vi phạm đạo đức quảng cáo trong thực phẩm chức năng hiện nay là quảng cáo sai sự thật, lừa gạt, giả mạo; quảng cáo phóng đại, thổi phồng sản phẩm; quảng cáo mơ hồ gây hiểu nhầm; quảng cáo nhắm vào các đối tượng nhạy cảm (người bệnh ung thư, hiểm nghèo).

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đáng, Chủ tịch Hiệp hội thực phẩm chức năng Việt Nam.

Phân tích về nguyên nhân của thực trạng, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đáng cho hay, chủ yếu hiện nay chế tài xử phạt chưa nghiêm và có những quy định pháp luật không còn phù hợp với thực tế.

"Hiện còn thiếu quy chế pháp luật cho người quảng cáo, người kinh doanh quảng cáo, người phát hành quảng cáo. Bên cạnh đó, hệ thống quản lý, thanh tra chưa hoàn thiện và chế tài chưa đủ sức răn đe", ông Đáng cho hay.

Theo ông Trần Đáng, hiện 225 hội viên tập thể của VAFF rất ít vi phạm quảng cáo thực phẩm chức năng, nhưng còn nhiều doanh nghiệp khác chưa thực hiện đúng đạo đức trong quảng cáo thực phẩm chức năng.

Dược sĩ Nguyễn Xuân Hoàng, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội cho biết, hầu hết các hội viên ngoài hiệp hội không tuân thủ pháp luật, không đăng ký thẩm định nội dung quảng cáo lách luật giữa thuốc đông y và thực phẩm chức năng nhưng không nói rõ loại gì gây hiểu lầm nghiêm trọng, đặc biệt trên Youtube.

"Có cơ sở khi đăng ký công bố sản phẩm hoặc doanh nghiệp rất dễ dàng, nhưng sau khi sản xuất 1-2 lô sản phẩm lại biến mất, không thể hậu kiểm. Đây là những sản phẩm trá hình thực phẩm chức năng (không công bố ở Cục và không có cơ quan quản lý)", ông Hoàng cho hay.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Phong, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế phát biểu tại tọa đàm.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Phong, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế, nguy hại về quảng cáo gian dối trong lĩnh vực y tế không chỉ về tài chính. Người bệnh nan y phát hiện điều trị sớm có thể khỏi, chí ít kéo dài sự sống. Nhưng những quảng cáo “cam kết chữa khỏi” là vi phạm với quy định về thực phẩm chức năng (không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh).

"Mua những sản phẩm này về dùng không khỏi, gây lỡ thời gian vàng điều trị, ảnh hưởng tới hiệu quả xạ trị, phẫu thuật. Thậm chí, có các sản phẩm chứa chất cấm (theo quy định Bộ Y tế đã ban hành) trong thực phẩm giảm cân, xương khớp, tăng cường sinh lý nam. Qua thanh tra kiểm tra, Cục vẫn liên tục phát hiện và chuyển cơ quan công an xử lý hình sự”, ông Phong nói.

Quy tắc đạo đức là "kim chỉ nam" cho hoạt động thực phẩm chức năng

Trước thực trạng vi phạm ngày càng nghiêm trọng của nhiều cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm chức năng, đặc biệt là tình trạng "trá hình" của thực phẩm không bảo đảm tiêu chuẩn, làm mất đi hình ảnh của những doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh thực phẩm chức năng uy tín, Hiệp hội Thực phẩm chức năng đã xây dựng Quy chế đạo đức trong quảng cáo thực phẩm chức năng.

Tại tọa đàm, Thứ trưởng Thông tin và Truyền thông Nguyễn Thanh Lâm nhấn mạnh, việc kết hợp pháp luật với quy tắc ứng xử của hiệp hội nghề nghiệp là cẩm nang cho người tiêu dùng lựa chọn được sản phẩm uy tín, bảo đảm cho sức khỏe.

Thứ trưởng Thông tin và Truyền thông Nguyễn Thanh Lâm phát biểu tại tọa đàm.

Thời gian qua, Bộ Thông tin và Truyền thông đã có nhiều biện pháp để chấn chỉnh tình trạng sai phạm quảng cáo lĩnh vực này là công bố những mạng lưới công nghệ có nhiều quảng cáo vi phạm để các doanh nghiệp biết và tránh.

Chia sẻ về giải pháp quản lý những sai phạm trong quảng cáo thực phẩm chức năng, Thứ trưởng Trần Thanh Lâm cho biết, Bộ Thông tin-Truyền thông và Cục Phát thanh truyền hình đã yêu cầu các nền tảng xuyên biên giới nỗ lực kiểm soát quảng cáo, nếu không các doanh nghiệp làm ăn chân chính sẽ rút tiền không sử dụng nền tảng đó nữa. Điều này sẽ chặn dòng tiền quảng cáo hợp pháp trên các nền tảng.

Thứ trưởng khuyến nghị, sau bản quy chế này, Hiệp hội cần phải có tiêu chí đo đếm, đánh giá đạo đức các doanh nghiệp để xếp hạng để người dân biết và có lựa chọn đúng đắn khi mua các sản phẩm phục vụ cho sức khỏe.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Phong, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế hoan nghênh Hiệp hội ra quy chế đạo đức trong quảng cáo. Ông Phong cũng lưu ý, các cơ quan truyền thông cần lưu ý khi truyền thông, quảng cáo về thực phẩm chức năng, cần phải kiểm tra kỹ về thông tin xem các đơn vị này có được lưu hành công khai trên web theo Nghị định số 15/2018/NĐ-CP của Chính phủ hay không.

Ở góc độ Hiệp hội, ông Nguyễn Xuân Hoàng cho hay, để nhận diện thực phẩm chức năng “trá hình”, ngoài việc mạng xã hội giúp người dân phát hiện các vi phạm trong quảng cáo, cần có một hội đồng đánh giá các vi phạm, quảng cáo sai.

“Chúng tôi đang đề xuất hình thức gắn nhãn “đèn xanh-đèn đỏ” cho các sản phẩm thực phẩm chức năng. Với màu xanh là các sản phẩm được Hiệp hội khuyến nghị sử dụng; còn sản phẩm “đỏ” cần thận trọng khi sử dụng”, ông Hoàng nói.

Theo nhà báo Nguyễn Ngọc Thanh, Trưởng ban Nhân dân Điện tử, Báo Nhân Dân, để "dẹp loạn" thực phẩm chức năng trá hình, thời gian tới, Hiệp hội Thực phẩm chức năng cần nâng cao vị thế, vai trò để cung cấp cho người dùng các sản phẩm uy tín, đồng thời, tăng cường phản biện, đấu tranh, xử lý những vi phạm trong quảng cáo thực phẩm chức năng.

Nhà báo Nguyễn Ngọc Thanh, Trưởng ban Nhân dân Điện tử, Báo Nhân Dân phát biểu tại tọa đàm.

"Hiệp hội Thực phẩm chức năng cần có hội đồng đánh giá, thực hiện vai trò tham mưu cho cơ quan chức năng để thẩm định, đánh giá những đơn vị sai phạm. Đây là bộ lọc đầu tiên cho cơ quan chức năng và người tiêu dùng, giúp cơ quan chức năng trong xây dựng thông tin chính sách, thông tư, nghị định”, ông Nguyễn Ngọc Thanh chia sẻ.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đáng cho hay, với việc ban hành quy tắc đạo đức này, Hiệp hội muốn sát cánh cùng các cơ quan quản lý nhà nước lập lại trật tự kỷ cương trong thị trường thực phẩm chức năng, đưa ngành thực phẩm chức năng phát triển bền vững, góp phần vào sự nghiệp chăm sóc, bảo vệ sức khỏe nhân dân. Đây là bước triển khai tiếp theo phương châm “3 Đúng” mà Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam đã đề ra gồm Hiểu đúng-Làm đúng-Dùng đúng thực phẩm chức năng.