Gợi mở từ hội sách Frankfurt

Hội sách quốc tế Frankfurt (Frankfurter Buchmesse - FBM) năm 2025 (diễn ra từ ngày 15 đến 19-10), thu hút hơn 4.350 đơn vị từ 131 quốc gia, 118.000 khách chuyên ngành và 120.000 khách cá nhân…

Quy mô và chuyên nghiệp

FBM được tổ chức theo cấu trúc chuyên nghiệp: 3 ngày đầu dành riêng cho chuyên gia (đàm phán quyền, kết nối); 2 ngày cuối mở cửa công chúng (triển lãm, gặp gỡ tác giả, bán sách…). Các hoạt động chính bao gồm triển lãm sách in/số, hơn 3.500 sự kiện (hội thảo về AI, audiobook, chuyển thể phim…), chương trình Guest of Honour (khách mời danh dự, năm 2025 là Philippines, năm 2026 là Cộng hòa Czech) và các diễn đàn.

Gian hàng của Nhà xuất bản Kim Đồng tại Hội sách quốc tế Frankfurt

FBM nhấn mạnh trao đổi quốc tế, đa dạng văn hóa và đổi mới số, với các phát triển mới như FBM Next (triển vọng tương lai) và Book-to-Screen Day (kết nối xuất bản - phim ảnh). Sự kiện không chỉ là hội chợ sách mà còn là nền tảng thúc đẩy ngành toàn cầu, tạo ra hàng ngàn hợp đồng quyền bản quyền hằng năm.

Việt Nam đã tham gia FBM 2025 với gian hàng "Không gian Sách Việt Nam" (100 m²) trưng bày hơn 1.200 đầu sách từ hơn 20 nhà xuất bản lớn trong cả nước, về văn hóa, lịch sử, văn học, khoa học phổ thông và chuyển đổi số. Đoàn do lãnh đạo Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch dẫn đầu, đã ký biên bản ghi nhớ về việc Việt Nam sẽ làm Guest of Honour - để quảng bá văn học Việt. Các hoạt động bao gồm đàm phán quyền với hơn 50 đối tác quốc tế (Anh, Pháp, Trung Quốc, Nhật, ASEAN…), tặng sách cho cộng đồng Việt kiều tại Frankfurt và tham gia Asia Forum để thảo luận giải thưởng sách châu Á. Sự tham gia này giúp Việt Nam học hỏi trực tiếp, mở rộng bản quyền dịch thuật và thúc đẩy xuất khẩu sách, phù hợp với Chiến lược phát triển ngành xuất bản đến năm 2030.

TP HCM có một gian hàng tại hội sách, là một dịp lý tưởng không chỉ để quảng bá sách mà còn giới thiệu hình ảnh của thành phố đến với đông đảo công chúng nhiều nước trên thế giới. Gian hàng của thành phố với trang trí nổi bật là chiếc khăn rằn cùng nhiều ấn phẩm về Chủ tịch Hồ Chí Minh, về TP HCM, đã thu hút khá đông khách đến thưởng lãm và tìm hiểu.

Nhà xuất bản Trẻ của TP HCM cũng có một gian hàng riêng và giới thiệu nhiều đầu sách đã dịch sang tiếng Anh và một số sách của các tác giả nổi tiếng để chào mời các đối tác có thể hợp tác trong thời gian tới.

Kinh nghiệm quý

Từ mô hình FBM, Việt Nam - với các hội sách lớn như Hội sách Hà Nội hay TP HCM - có thể học hỏi để nâng tầm ngành xuất bản, thúc đẩy văn hóa đọc và hội nhập quốc tế.

Đó là, từ cấu trúc 3 ngày chuyên gia của FBM, các hội sách của Việt Nam có thể áp dụng mô hình tương tự, dành ngày đầu cho doanh nghiệp xuất bản đàm phán với đối tác nước ngoài, kết hợp nền tảng số để kết nối trực tuyến. Điều này sẽ nâng cao hiệu quả kinh doanh, khi số sách Việt được dịch ra nước ngoài còn rất khiêm tốn.

FBM dành không gian đặc biệt cho quốc gia khách mời (với chương trình văn học, triển lãm, thảo luận…), giúp nước đó tiếp cận hàng triệu độc giả toàn cầu. Với định hướng này, Việt Nam có thể học cách chuẩn bị như chọn sách đại diện, tổ chức sự kiện song ngữ (Việt - Anh), hợp tác với UNESCO để số hóa di sản văn học... Ngay từ bây giờ, cần áp dụng ngay cho hội sách địa phương bằng cách mời quốc gia ASEAN làm khách mời luân phiên, tăng cường xuất khẩu văn hóa và du lịch (như cách Hà Nội và TP HCM thực hiện quảng bá qua sách du lịch tại FBM).

FBM dẫn đầu xu hướng với hội thảo về AI trong xuất bản, audiobook và hybrid (kết hợp trực tiếp - trực tuyến), thu hút nội dung từ sách in đến phim chuyển thể. Việt Nam, với tốc độ tăng sách điện tử 15%/năm (số liệu năm 2025), cần quan tâm đầu tư nền tảng số cho hội sách như tổ chức trưng bày sách điện tử (e-book showcase), giới thiệu các ứng dụng đọc sách mới…, tổ chức các buổi thảo luận chuyên sâu (masterclass) về quyền số và bản quyền quốc tế; triển khai các hợp tác với các nền tảng số để xuất bản sách Việt trực tuyến...

Đó là thúc đẩy networking và hợp tác quốc tế. FBM tạo không gian kết nối qua diễn đàn, hội nghị lãnh đạo phụ trách bộ phận quyền tác giả…, dẫn đến các hợp đồng lớn. Đoàn Việt Nam tại FBM 2025 đã đàm phán với 50 đối tác, mở ra cơ hội dịch sách và giới thiệu tác phẩm nói chung, văn học Việt Nam nói riêng đến với bạn bè quốc tế. Do đó, có thể xây dựng "Diễn đàn Xuất bản ASEAN", "Diễn đàn Phát triển văn hóa đọc châu Á"… tại các hội sách trong nước, mời đại diện từ các nước tham gia, sử dụng công cụ "ghép đôi thông minh" (matchmaking, như của FBM) để kết nối nhà xuất bản nhỏ. Điều này hỗ trợ mục tiêu của Hội Xuất bản Việt Nam, tăng tỉ lệ sách Việt dịch ra nước ngoài trong thời gian tới.

FBM biến sự kiện thành lễ hội văn hóa với 3.500 sự kiện miễn phí, thu hút công chúng và kích thích bán sách. Việt Nam có thể học cách tích hợp triển lãm tương tác, gặp gỡ tác giả quốc tế tại Hội sách TP HCM, liên kết với du lịch, quảng bá các sản phẩm văn hóa đặc sắc...

Mô hình FBM chứng minh rằng một hội sách thành công không chỉ trưng bày sách mà còn là cầu nối quốc tế cho sáng tạo và kinh doanh, với trọng tâm trao đổi đa dạng và đổi mới. Việt Nam, qua nhiều lần tham gia FBM và chuẩn bị Guest of Honour, đây là nền tảng để áp dụng các bài học này, biến ngành xuất bản thành động lực văn hóa - kinh tế.

Bài và ảnh: NGUYỄN MINH HẢI