Gỡ rào cản để phát triển nông nghiệp công nghệ cao

Nhiều nút thắt cần tháo gỡ

Từ năm 2021, trên diện tích 2 ha, hợp tác xã (HTX) Nông nghiệp xanh Đào Gia, tỉnh Phú Thọ (Vĩnh Phúc cũ) đã dành ra 6.000m2 để áp dụng công nghệ cao vào việc trồng dưa lưới, dưa lê, dưa leo theo quy trình VietGAP. Mỗi năm, cung cấp ra thị trường hàng tấn dưa đạt chuẩn VietGAP, giá bán dao động từ 35-50 nghìn đồng/kg.

Theo chị Văn Thị Yến, quản lý HTX, so với canh tác lúa truyền thống, mô hình trồng dưa lưới công nghệ cao mang lại hiệu quả kinh tế gấp 10 lần. Tuy nhiên, chi phí đầu tư ban đầu thường rất lớn vì phải lắp đặt nhà màng, nhà lưới khép kín, để chắn mưa, nắng, kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm trong vườn, toàn bộ nền đất của nhà màng đều phải phủ bạt nhằm ngăn ngừa côn trùng, nấm bệnh gây hại; đầu tư hệ thống tưới nhỏ giọt theo công nghệ quốc tế, giúp cây hấp thụ chất dinh dưỡng tốt, đồng thời hệ thống lưới điện phải được trang bị đầy đủ, bảo đảm ánh sáng và nhiệt độ cần thiết.

Theo giá tham khảo trên thị trường, để xây dựng một khu vực trồng dưa lưới công nghệ cao có diện tích 1.000 m2 với các hạng mục gồm: Nhà màng, hệ thống tưới nhỏ giọt, trung bình vốn đầu tư dao động khoảng trên 600 triệu đồng; chi phí đầu tư cây giống, phân bón cho mỗi vụ cũng lên đến hơn 70 triệu đồng, tùy từng thời điểm.

“Do chi phí đầu tư ban đầu rất lớn, nên hiện tại khó khăn lớn nhất của HTX, người nông dân làm nông nghiệp công nghệ cao đó là nguồn vốn. Ngân hàng cũng có một số chính sách cho vay với lãi suất ưu đãi nhưng HTX không tiếp cận được vì điều kiện cho vay rất khắt khe. Cùng với đó là đầu ra, chúng tôi phải tự bươn chải tìm đầu ra cho sản phẩm trên thị trường, chưa kết nối được với doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm. Nếu không thể tìm đầu ra cho sản phẩm thì coi như người nông dân trắng tay”, chị Yến cho hay.

Nguồn vốn, đầu ra sản phẩm là thách thức lớn trong quá trình phát triển nông nghiệp công nghệ cao.

Tương tự, mô hình nuôi tôm thẻ chân trắng công nghệ cao GroFarm đang được thực hiện tại các tỉnh ven biển với mục tiêu quản lý môi trường nuôi tôm tốt nhất, chi phí thấp nhất và hiệu quả cao nhất. Anh Đoàn Văn Đông, ở xã Tiền Hải, tỉnh Hưng Yên (huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình cũ) cho biết, ưu điểm của công nghệ GroFarm cho phép nuôi tôm siêu thâm canh (mật độ cao), tỷ lệ sống của tôm rất cao - từ 85% đến 90%, kiểm soát được dịch bệnh, tốc độ tăng trưởng nhanh, năng suất cao, tiết kiệm chi phí đầu tư khoảng 20-25%, đặc biệt trên cùng một diện tích có thể quay vòng các vụ nuôi tôm, gia tăng năng suất và sản lượng.

“Hiện đầu ra của chúng tôi mới mới chỉ bán cho các thương lái nhỏ lẻ, nên nhiều khi bị mất giá, có lúc giá xuống thấp chỉ hòa vốn. Nếu có chính sách quy hoạch, hình thành vùng nuôi tôm quy mô lớn, ứng dụng công nghệ tiên tiến thì đầu ra của con tôm không chỉ ở trong nước mà còn có thể xuất khẩu để nâng cao giá trị”, anh Đông cho hay.

Nguồn vốn đầu tư ban đầu lớn, đầu ra sản phẩm đang là những rào cản khiến người nông dân e ngại khi áp dụng mô hình nông nghiệp công nghệ cao. Để tháo gỡ vấn đề này, cần có sự đồng hành của Nhà nước với các chính sách thiết thực nhất.

Cần chiến lược tổng thể

Nhà nước đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách đặc thù dành cho nông nghiệp công nghệ cao, tuy nhiên các doanh nghiệp, HTX, hộ nông dân lại chưa có động lực để phát triển, do e ngại về chi phí đầu tư lớn, rủi ro dịch bệnh, thời tiết dẫn đến phải đối mặt với nguy cơ không thu hồi được vốn...

Theo ông Hoàng Trọng Thủy, chuyên gia nông nghiệp, chúng ta chưa có chiến lược phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở từng ngành hàng gắn với từng thị trường, đặc biệt thiếu một bộ phận cực kỳ quan trọng đó là việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, để hoạch định các chính sách cho các địa phương, ngành hàng, cho nên nhận thức về nông nghiệp công nghệ cao ở cơ sở chưa được trọn vẹn. Dẫn đến thị trường tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp công nghệ cao bị hạn hẹp, không ổn định.

“Chúng ta hãy nhìn vào thị trường Việt Nam, làm gì có hệ thống phân phối sản phẩm nông nghiệp công nghệ cao, trong khi đó, quyết định đến giá cả sản phẩm chính là hệ thống này. Còn khi người nông dân tự mang hàng hóa ra thị trường lại bị cạnh tranh về giá với các nông sản sạch, nông sản an toàn khác, vậy làm sao các sản phẩm nông nghiệp công nghệ cao có thể giúp người nông dân hoàn vốn hoặc sinh lời được”, ông Thủy nói.

Phát triển nông nghiệp công nghệ cao đang tồn tại nhiều nút thắt, trong đó nút thắt hàng đầu chính là nguồn vốn. Theo ông Phạm Xuân Hòe, nguyên Phó Viện trưởng Viện Chiến lược ngân hàng thì ngân hàng thương mại cũng là một đơn vị kinh doanh, có những điều kiện nhất định khi cho vay vốn. HTX không tiếp cận được vốn vì không có cơ sở vật chất, tài sản thế chấp, trong khi vốn điều lệ ban đầu quá nhỏ, không đối ứng được với vốn đi vay của các tổ chức tín dụng.

“Cần có một cơ quan trung gian đóng vai trò bảo lãnh thì HTX mới tiếp cận được vốn, chứ yêu cầu phải có tài sản bảo đảm thì không bao giờ HTX vay được, nhưng chúng ta lại chưa có cơ quan này, thành ra chính sách cứ bị khuyết thiếu, không hỗ trợ một cách đồng bộ được cho các HTX. Tôi đề nghị hợp nhất Quỹ bảo lãnh doanh nghiệp nhỏ và vừa, Quỹ hỗ trợ phát triển hợp tác xã trong toàn quốc thành một Quỹ bảo lãnh chung toàn quốc, với vốn điều lệ tương đối lớn thì quy mô bảo lãnh mới cao, mức bảo lãnh đề xuất có thể là 15% vốn điều lệ”, ông Hòe nhấn mạnh.

Để tháo gỡ những khó khăn của nông nghiệp công nghệ cao, cần một chiến lược tổng thể với các chính sách tín dụng, đất đai cho đến hạ tầng thị trường là hỗ trợ xúc tiến, kết nối tiêu thụ sản phẩm, từ đó mở rộng không gian phát triển cho nông nghiệp công nghệ cao. Hiện tại, dù nông nghiệp công nghệ cao chưa phát triển như kỳ vọng nhưng khát vọng chuyển đổi từ nông nghiệp tuyến tính sang nông nghiệp công nghệ cao đang mở ra nhiều cơ hội cho người nông dân. Việc này rất sự đồng hành của Nhà nước với cơ chế hỗ trợ toàn diện, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững ngành nông nghiệp.

Lê Thanh/VOV.VN