Giáo dục loay hoay đối phó với các chỉ tiêu đến bao giờ?

Kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 năm nay, một số địa phương chỉ lấy điểm chuẩn ở mức 8-10 điểm mà Ngữ văn và Toán nhân hệ số 2 nhưng nhiều thí sinh vẫn trượt vì không đạt được ngưỡng điểm này. Các trường trung học cơ sở sẽ giải thích như thế nào với phụ huynh, với dư luận xã hội khi học sinh của mình có học lực trung bình, đã được xét tốt nghiệp mà khi thi tuyển vào lớp 10 không đạt được 1,6- 2,0 điểm/ môn thi?

Chạy theo chỉ tiêu giáo dục sẽ để lại hệ lụy cả thế hệ học trò

Sau kỳ thi tuyển sinh lớp 10, chất lượng giáo dục phổ thông của nhiều trường học, địa phương được phản ánh cụ thể bằng những con số. Dù có địa phương có tỉ lệ điểm cao, điểm chuẩn một số trường - nhất là những trường đô thị vẫn duy trì được mức cao - nhưng không nhiều.

Điểm kém, điểm liệt ở một số địa phương, trường học đáng phải suy ngẫm bởi không chỉ điểm những thí sinh thi vào các lớp không chuyên thấp mà có cả những học sinh thi vào trường chuyên nhưng môn chuyên đạt 0 điểm, môn đại trà có môn cũng chỉ đạt 1 điểm.

Hệ lụy này bắt đầu từ những con số không căn cứ vào tình hình thực tế, từ thành tích thi đua của địa phương, của ngành giáo dục, của các nhà trường, giáo viên…

Không mấy ai muốn nhìn vào chất lượng thật

Muốn đổi mới giáo dục lấy người học làm trung tâm, vì người học và vì chất lượng dạy và học của nhà trường, phải bắt đầu từ lãnh đạo ngành giáo dục.

Một giáo viên cấp trung học cơ sở chia sẻ: "Mấy năm trước, tôi được điều động đi ra đề thi tuyển sinh 10. Vị trưởng Hội đồng ra đề thi là Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo đã nhắn gửi những thành viên ra đề rằng các thầy ra đề làm sao để các em học sinh phải đạt được từ 6 điểm/ môn trở lên.

Nếu các thầy ra đề quá khó, học sinh không làm được là Ủy ban nhân dân tỉnh sẽ quở trách, lãnh đạo các trường trung học phổ thông cũng sẽ than đầu vào thấp. Tất nhiên, khi lãnh đạo đã chỉ đạo như vậy thì chúng tôi phải tuân thủ theo để đề thi phải chấp nhận được với tất cả các đối tượng học trò, nhất là đối với những học trò yếu cũng phải được điểm trung bình".

Thực tế, sau mỗi kỳ thi tuyển sinh lớp 10 thì tất cả các số liệu được chuyển về các phòng giáo dục, báo cáo các Ủy ban huyện, thành phố, địa phương. Chất lượng cao thì tất cả đều hài lòng, còn nếu điểm thi thấp, học sinh lưu ban nhiều, đương nhiên lãnh đạo bị quở trách. Lãnh đạo phòng bị quở trách thì họ lại quở trách hiệu trưởng, hiệu phó các nhà trường và khi về trường thì ban giám hiệu lại quở trách lại giáo viên. Điệp khúc ấy cứ luẩn quẩn, lặp đi, lặp lại từ năm này sang năm khác.

Đối với điểm tổng kết năm học của các nhà trường cũng vậy. Điểm trường này quá thấp so với trường khác thì ban giám hiệu nhà trường bị nhắc nhở đầu tiên. Bên cạnh đó, trường, tổ chuyên môn cũng bị cắt thi đua nếu tỉ lệ học sinh giỏi thấp hơn; tỉ lệ học sinh yếu kém cao hơn năm học trước.

Loay hoay đối phó với chỉ tiêu giáo dục

Chính vì nặng về thành tích nên các nhà trường vẫn áp chỉ tiêu cho các tổ chuyên môn, giáo viên ngay từ những ngày đầu bước vào năm học mới. Một khi đã phân bổ chỉ tiêu về chất lượng giáo dục thì giáo viên không hoàn thành bị cắt thi đua, bị xếp loại viên chức, chuẩn nghề nghiệp ở mức thấp. Tổ chuyên môn cũng giảm trừ thi đua tương tự.

Nếu học sinh học tốt thì việc đạt được điểm cao là điều đương nhiên nhưng nhiều lớp, nhiều học sinh học chưa tốt mà một số thầy cô vẫn phải nâng điểm lên cho học trò để đạt được chỉ tiêu đã được nhà trường giao đầu năm. Việc nâng điểm này có mặt trái tiêu cực khi mà học sinh học tập chưa tốt, kết quả không cao mà giáo viên kéo lên loại khá giỏi.

Trong trường phổ thông, kiểm tra học kỳ được xem là kỳ kiểm tra quan trọng và nghiêm túc nhất bởi đây là kỳ kiểm tra có sự vào cuộc của tất cả cán bộ, giáo viên, nhân viên trong đơn vị đều tham gia. Ban giám hiệu, nhân viên nhà trường làm những công việc gián tiếp. Giáo viên là người trực tiếp ra đề (đối với môn sở, phòng không ra đề), gác kiểm tra và chấm bài cho học trò.

Thế nhưng, bên cạnh một số giáo viên làm việc nghiêm túc cũng có những giáo viên làm hời hợt vì "thương" học trò trong trường nên đề kiểm tra thì đã ôn trọng tâm nội dung ra đề, gác kiểm tra thì đôi lúc vẫn để cho học trò "quay cóp", trao đổi bài với nhau. Thậm chí, những học sinh yếu thì giáo viên vào tận chỗ chỉ bài. Chính vì vậy, phần lớn học trò đạt điểm cao nếu như trong phòng kiểm tra có vài em học sinh có học lực khá, giỏi.

Đó là chưa kể một số môn học mà học sinh đi học thêm thì được thầy cô đã ôn các dạng bài tập giống với đề kiểm tra định kỳ, kiểm tra học kỳ nhiều lần. Ngày kiểm tra thì học sinh chỉ cần thay đổi số liệu (các môn tự nhiên) là ra kết quả. Đối với các môn xã hội thì ra chỗ nào, thầy cô cũng mớm sẵn cho chuẩn bị bài trước.

Một số giáo viên thì rất hào phóng khi chấm điểm cho học trò với quan niệm cho điểm cao để học sinh thích học, chứ cho điểm thấp thì học sinh khiếp sợ nên điểm tổng kết thường cao một cách bất thường.

Sau mỗi học kỳ, các trường phải báo cáo điểm thống kê điểm trung bình cho phòng, sở và phòng, sở tổng hợp, so sánh xong lại gửi ngược về các trường nên tỉ lệ học sinh khá, giỏi nhiều vô kể. Chính vì thế, những trường có điểm thấp thì Ban giám hiệu lại so sánh với trường điểm cao, nhấn mạnh trường họ dạy tốt, học tốt còn trường mình kết quả lại thấp hơn trường bạn. Vì thế, "bệnh thành tích" ở một số nhà trường, địa phương không thể thuyên giảm được - đây cũng là nỗi trăn trở của nhiều thầy cô giáo, của xã hội khi nói về "căn bệnh" lâu năm của ngành.

Khi kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 đi qua, nhiều học sinh, phụ huynh vỡ mộng vì cứ ngỡ với điểm tổng kết cao như thế thì thi vào trường trung học phổ thông mà các năm vừa qua chỉ lấy điểm chuẩn dao động ở mức 5-6 điểm/môn thì sẽ đậu. Thế nhưng, nhiều thí sinh không những không đậu nguyện vọng 1 mà còn có nhiều em còn rớt luôn nguyện vọng 2 - dù các trường đăng ký nguyện vọng cũng "thường thường bậc trung" mà thôi.

Muốn khắc phục bệnh thành tích trong các nhà trường, các địa phương phải bắt đầu từ lãnh đạo nhà trường trở lên. Phải căn cứ vào tình hình thực tế của đơn vị, địa phương mình mà giao chỉ tiêu cho giáo viên, tránh bệnh thành tích tồn tại từ năm này qua năm khác.

Ngọc Trân