Gian nan trong bảo tồn loài rùa Hoàn Kiếm

Cách đây 19 năm, vào năm 2006, trong nỗ lực tìm kiếm loài rùa quý hiếm nhất thế giới, các nhà bảo tồn của Chương trình bảo tồn rùa Châu Á phát hiện một cá thể rùa Hoàn Kiếm sống ở hồ Đồng Mô, thị xã Sơn Tây cũ. Nơi đây từng là vương quốc của loài mai mềm khổng lồ nhất thế giới cho đến khi nạn săn bắt khiến loài rùa này bên bờ tuyệt chủng.

Tính đến năm 2020, có 2 cá thể được các chuyên gia khẳng định là rùa Hoàn Kiếm, bao gồm: một cá thể đực ở vườn thú Tô Châu (Trung Quốc) và một cá thể ở hồ Đồng Mô. Rùa ở Đồng Mô là một cá thể cái và có khả năng sinh sản, nhưng cá thể này đã chết vào ngày 24/4/2023. Hiện nay ở hồ Đồng Mô và hồ Xuân Khanh vẫn còn ít nhất một cá thể rùa mai mềm được cho là Rùa Hồ Gươm sinh sống, nhưng không rõ giới tính và đặc điểm.

Bà Hoàng Bích Thủy – Trưởng Đại diện của Văn phòng tổ chức bảo tồn động vật hoang dã WCS cho biết: “Mặc dù đã có nhiều cố gắng, bằng các nguồn lực tại địa phương và các tổ chức phi chính phủ, hiện nay chúng ta cũng chưa có nhiều bằng chứng để khẳng định đã tìm thấy loài này và bảo tồn tại Việt Nam. Công việc phía trước còn cần nhiều nỗ lực và nguồn lực”.

Trong những năm qua, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã giao Chi cục Chăn nuôi, Thủy sản và Thú y phối hợp với hai tổ chức phi chính phủ thực hiện nghiên cứu tập tính của các cá thể rùa Hoàn Kiếm tại hồ Đồng Mô và Xuân Khanh. Do các hồ Đồng Mô và Xuân Khanh có diện tích mặt nước lớn, nhiều vị trí trong hồ có mực nước rất sâu, nên nhiệm vụ “Nghiên cứu tập tính sinh học của rùa Hoàn Kiếm” chủ yếu là sử dụng phương pháp bẫy ảnh và quay video. Kết quả đến nay mới bẫy bắt và xác minh ADN được một cá thể rùa Hoàn Kiếm trên hồ Đồng Mô.

Ông Nguyễn Văn Thức (xã Đoài Phương, Hà Nội) cho hay: “Vào lúc Covid-19 thì chúng tôi có tổ chức săn bát cá ở hồ, thấy rùa mắc vào lưới, lúc đó vào khoảng 3 giờ sáng nên tôi phải chạy lên lãnh đạo xã để giải cứu nó. Lúc đó chỉ một mình tôi và tôi có nhấc thử nhưng không nâng lên được, vì con rùa nặng phải khoảng 80 kg, nếu không cẩn thận có khi còn bị nó lôi ngược lại xuống hồ".

Ông Trần Anh Tuấn – Phó Chủ tịch UBND xã Đoài Phương chia sẻ: “Chúng tôi đã tuyên truyền tới người dân về kế hoạch bảo tồn rùa Hoàn Kiếm trên địa bàn, đặc biệt cấm ngư dân sử dụng phương pháp kích điện để đánh bắt thủy sản để bảo tồn môi trường sống của các loài thủy sản".

Sáng 18/9, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội và các đơn vị đồng hành đã tiến hành tuyên truyền về bảo vệ rùa Hoàn Kiếm trên hồ Đồng Mô và hồ Xuân Khanh. Gần 100 đại diện hợp tác xã, hộ dân làm nghề nuôi trồng, đánh bắt thủy sản đã được phổ biến và tập huấn những kiến thức cơ bản trong bảo vệ rùa, cam kết không săn bắt trái phép loài động vật này. Những người dân có thành tích tốt trong công tác bảo vệ rùa Hoàn Kiếm đã được tuyên dương.

Cũng nhân dịp này, đoàn xe đạp roadshow đã đạp xe tuyên truyền về bảo vệ rùa Hoàn Kiếm, xuất phát từ Trung tâm văn hóa xã Đoài Phương đến hồ Đồng Mô. Hoạt động nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng trong bảo vệ loài vật quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng.

Thùy Linh