Giải pháp phát triển năng lượng xanh tại Lai Châu

Tham luận tại Diễn đàn "Phát triển năng lượng cạnh tranh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045" vừa diễn ra tại Hà Nội, Bí thư Tỉnh ủy Lai Châu, Giàng Páo Mỷ, nhấn mạnh: “Tỉnh có nhiều lợi thế trong phát triển năng lượng sạch như điện gió, điện mặt trời, điện sinh khối và đặc biệt là thủy điện, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia”.

Những năm qua, tỉnh Lai Châu đã quán triệt sâu sắc Nghị quyết 55-NQ/TW của Bộ Chính trị về chiến lược phát triển năng lượng quốc gia, ban hành Chương trình hành động số 41-CTr/TU, xác định mục tiêu khai thác hiệu quả các nguồn năng lượng, gắn phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường và an ninh quốc phòng.

Phát triển năng lượng gắn với bảo vệ môi trường

Theo Bí thư Tỉnh ủy, Lai Châu đặc biệt chú trọng phát triển năng lượng theo hướng bền vững. “Tỉnh đặc biệt chú trọng phát triển năng lượng gắn với bảo vệ môi trường”, ông Mỷ khẳng định và cho biết, các dự án năng lượng đều phải trải qua quá trình khảo sát, đánh giá kỹ lưỡng, đảm bảo không ảnh hưởng đến diện tích rừng tự nhiên, giữ rừng và nguồn nước phục vụ các dự án thủy điện. Tỉnh yêu cầu các nhà đầu tư áp dụng công nghệ tiên tiến, đảm bảo an toàn vận hành hồ đập, không để xảy ra sự cố môi trường.

Công trình Thủy điện Lai Châu. -Ảnh: Công Thương điện tử

Song song đó, tỉnh khuyến khích các doanh nghiệp tham gia trồng rừng kinh tế nhằm nâng cao độ che phủ rừng, góp phần giảm phát thải khí nhà kính. Hiện nay, các nhà máy thủy điện tại Lai Châu đóng góp trung bình 500 tỷ đồng/năm cho quỹ chi trả dịch vụ môi trường rừng, giúp ổn định thu nhập cho người dân, nâng cao ý thức bảo vệ rừng và đảm bảo an ninh nguồn nước.

Bên cạnh bảo vệ môi trường, Lai Châu cũng coi trọng yếu tố quốc phòng, an ninh trong phát triển năng lượng. Trước khi cấp chủ trương đầu tư, tỉnh phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chuyên môn để đánh giá tác động an ninh trật tự, đặc biệt là tại các vùng biên giới, khu vực đồng bào dân tộc, tôn giáo.

Các chủ đầu tư được khuyến khích ưu tiên sử dụng lao động địa phương, góp phần tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân. Trung bình mỗi dự án năng lượng sử dụng từ 50 - 60 lao động địa phương, đồng thời tổ chức đào tạo nghề phù hợp cho người dân. Từ năm 2020 đến nay, tỉnh đã huy động các doanh nghiệp hỗ trợ xây dựng 150 căn nhà cho người nghèo và đào tạo nghề cho khoảng 8.000 lao động mỗi năm.

Đối với các dự án tái định cư thủy điện Sơn La, Lai Châu, Huội Quảng và Bản Chát, gần 9.000 hộ dân đã được bố trí chỗ ở ổn định với hệ thống giao thông, thủy lợi, trường học hoàn chỉnh. Nhờ đó, đời sống của người dân ở vùng tái định cư được cải thiện rõ rệt, thậm chí tốt hơn so với nơi ở cũ.

Hiện nay, Lai Châu có 160 dự án thủy điện được phê duyệt quy hoạch với tổng công suất 4.287 MW, trong đó 61 dự án đã hoàn thành và phát điện, đóng góp hơn 8.200 triệu kWh vào lưới điện quốc gia mỗi năm. Tổng thu ngân sách từ các dự án năng lượng đạt trên 1.500 tỷ đồng/năm, đóng góp lớn vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Các dự án thủy điện lớn không chỉ giúp đảm bảo an ninh năng lượng mà còn hỗ trợ điều tiết nước, cắt giảm lũ trong mùa mưa, cung cấp nước phục vụ sinh hoạt và sản xuất trong mùa khô. Nhiều hồ thủy điện còn trở thành nơi nuôi trồng thủy sản và phát triển du lịch, góp phần thay đổi diện mạo cơ sở hạ tầng nông thôn miền núi.

Bên cạnh thủy điện, Lai Châu đang tập trung phát triển các nguồn năng lượng tái tạo khác như điện gió và điện mặt trời. Tỉnh đã phê duyệt ba dự án điện gió với tổng công suất 555 MW và hai dự án điện mặt trời công suất 550 MW. Các dự án này dự kiến sẽ đưa vào vận hành trong thời gian tới, tiếp tục củng cố vai trò của Lai Châu trong việc đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

Với chiến lược phát triển đồng bộ, kết hợp giữa kinh tế, môi trường và quốc phòng, Lai Châu đang từng bước khẳng định vị thế là trung tâm năng lượng sạch khu vực Tây Bắc, góp phần quan trọng vào sự phát triển bền vững của đất nước.

Giải pháp và định hướng phát triển năng lượng bền vững

Bí thư Tỉnh ủy Lai Châu Giàng Páo Mỷ đã thẳng thắn chỉ ra những thách thức trong việc phát triển năng lượng tại địa phương, dù tỉnh đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Theo ông, các dự án năng lượng ở Lai Châu hiện gặp nhiều khó khăn do đặc điểm địa hình chia cắt phức tạp, hạ tầng giao thông hạn chế và nguồn nhân lực địa phương thiếu kỹ năng kỹ thuật cao. Lao động tại các dự án thủy điện phần lớn chỉ đảm nhiệm các công việc thủ công với thu nhập thấp, chưa đáp ứng được yêu cầu tuyển dụng khi dự án hoàn thành. Ngoài ra, tình hình an ninh trật tự tại các khu tái định cư cũng tiềm ẩn nhiều phức tạp khi xuất hiện tình trạng kích động, lôi kéo người dân đưa ra những yêu sách không phù hợp với quy định.

Để khắc phục những vấn đề này và hiện thực hóa Nghị quyết 55-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển năng lượng bền vững, Lai Châu đã xây dựng những kế hoạch dài hạn trong Quy hoạch tỉnh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Các giải pháp cụ thể đang được triển khai nhằm đảm bảo phát triển năng lượng gắn với bảo vệ môi trường, giữ vững an ninh quốc phòng và thực hiện tiến bộ xã hội.

Quán triệt chủ trương phát triển năng lượng bền vững

Một trong những nhiệm vụ trọng tâm là tiếp tục quán triệt sâu rộng các chủ trương của Đảng và chính sách pháp luật của Nhà nước về phát triển năng lượng. Theo đó, tỉnh Lai Châu đẩy mạnh tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức của cấp ủy, chính quyền và người dân, tạo sự thống nhất trong triển khai thực hiện.

Tỉnh cũng bám sát quy hoạch năng lượng quốc gia để điều tra, đánh giá trữ lượng năng lượng tại địa phương, tập trung phát triển các nguồn năng lượng tái tạo như thủy điện, điện gió và điện mặt trời. Đồng thời, Lai Châu sẽ tạo điều kiện cho ngành điện hiện đại hóa từ khâu sản xuất, truyền tải đến phân phối, đáp ứng nhu cầu phát triển của thị trường điện. Việc nghiên cứu kết nối hạ tầng truyền tải điện với các tỉnh lân cận và khu vực nhằm phát triển hệ thống điện thông minh, đảm bảo truyền tải hết công suất của các nhà máy điện cũng được đặt lên hàng đầu.

Lai Châu cũng xác định bảo vệ môi trường là yếu tố then chốt trong phát triển năng lượng. Các doanh nghiệp tham gia lĩnh vực này được khuyến khích thực hiện tốt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, kết hợp phát triển năng lượng với kinh tế rừng tại các vùng khó khăn.

Bên cạnh đó, tỉnh đặc biệt chú trọng công tác trồng rừng thay thế và bảo vệ rừng đầu nguồn. Việc khoanh nuôi tái sinh, trồng mới rừng và nâng cao năng lực phòng chống cháy rừng không chỉ góp phần bảo vệ môi trường sinh thái mà còn giúp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu, điều tiết nguồn nước và giảm thiểu thiên tai. Lai Châu cũng triển khai hiệu quả chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng, khuyến khích cộng đồng địa phương tham gia bảo vệ rừng.

Để thúc đẩy phát triển năng lượng, Lai Châu cam kết tạo lập môi trường kinh doanh thuận lợi, minh bạch và công khai các quy hoạch, danh mục dự án. Tỉnh ưu tiên thu hút các nhà đầu tư có năng lực, kinh nghiệm và công nghệ tiên tiến tham gia vào các dự án năng lượng.

Đồng thời, công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng được thực hiện trên tinh thần hỗ trợ, giải quyết hài hòa quyền lợi giữa nhà đầu tư, chính quyền và người dân. Tỉnh cũng tăng cường kiểm tra, giám sát quá trình đầu tư, đảm bảo các dự án tuân thủ quy định pháp luật về đầu tư và xây dựng.

Trong quản lý vận hành thủy điện, Lai Châu đặt ra yêu cầu nghiêm ngặt về việc vận hành hồ chứa, khai thác tài nguyên nước mặt theo đúng quy trình. An toàn công trình, an toàn hạ du và dòng chảy môi trường luôn được giám sát chặt chẽ, với ưu tiên hàng đầu là cấp nước phục vụ sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp cho người dân.

Tỉnh Lai Châu xác định, trong thời gian tới sẽ tiếp tục cụ thể hóa các mục tiêu phát triển năng lượng trong các nghị quyết của Đại hội Đảng bộ tỉnh nhiệm kỳ 2025-2030 và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2026-2031. Mục tiêu không chỉ là phát triển các nguồn năng lượng tái tạo mà còn đảm bảo cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường.

Sự kết hợp chặt chẽ giữa phát triển năng lượng với bảo vệ rừng, nâng cao năng lực ứng phó với biến đổi khí hậu và thu hút đầu tư là chìa khóa để Lai Châu thực hiện thành công chiến lược phát triển năng lượng bền vững, đóng góp tích cực vào sự phát triển chung của đất nước.

Thế Duy