Giá trị của những biểu tượng thể thao
Thời gian có thể trôi, từng lớp VĐV kế cận tiếp bước lứa đàn anh, đàn chị đi trước, nhưng một số ngoại lệ vẫn tồn tại. Họ là những VĐV đã trở thành biểu tượng trường tồn với môn thể thao mình thi đấu. Ngay cả khi họ không còn ở thời kỳ đỉnh cao, những người này vẫn là lựa chọn hàng đầu để đại diện Việt Nam hướng đến sân chơi quốc tế.
Già nhưng chưa hết thời
Tại Đại hội Thể thao Thế giới (World Games) 2025, Việt Nam có 25 VĐV tham gia tranh tài. Nhiều người trong số họ là những gương mặt kỳ cựu. Ở các môn võ, ta có Nguyễn Trần Duy Nhất (Muay), Dương Thúy Vi (Wushu). Trần Quyết Chiến (Billiards) cũng thi đấu ở nội dung Carom sở trường.
Dương Thúy Vi vẫn thi đấu và là nhân tố quan trọng ở tuyển Wushu Việt Nam.
Có một điểm chung giữa các VĐV nêu trên là đều gặt hái thành công ở đấu trường quốc tế từ khi còn rất trẻ. Duy Nhất giành HCV Muay tại Asian Indoor Games 2009, giải đấu tổ chức tại Việt Nam, khi anh mới 20 tuổi. Dương Thúy Vi trở thành nhà vô địch ASIAD khi mới qua tuổi 21.
Đâu là giới hạn cần có của một VĐV đỉnh cao? Chẳng ai có thể ước tính được, nhất là trong câu chuyện của Duy Nhất, Thúy Vi và Quyết Chiến. Theo thời gian, trong khi các đồng nghiệp dần chuyển hướng đi mới, họ vẫn bền bỉ gắn bó với thể thao thành tích cao và đạt dấu mốc đáng nể.
Thúy Vi, Duy Nhất vẫn tiếp tục thi đấu sau khi đã giành HCV World Games 3 năm trước. Trần Quyết Chiến chinh chiến ở mọi sân chơi lớn nhỏ với tư cách cơ thủ hàng đầu thế giới. Đáng chú ý hơn, họ dường như không phải trường hợp cá biệt nếu xét trên bình diện chung.
Tại Olympic Paris 2024, nhiều thành viên của đoàn thể thao Việt Nam giành vé đến Thế vận hội đã bước sang tuổi trên dưới 30. Đó là Hà Thị Linh (Boxing), Nguyễn Thị Thật (Xe đạp), Hoàng Thị Tình (Judo). Với tay chèo Phạm Thị Huệ, chị đến Olympic khi chuẩn bị đón sinh nhật tuổi 40.
Câu chuyện VĐV "già nhưng chưa hết thời" không chỉ xảy ra với những sân chơi đẳng cấp cao nhất. Tại giải vô địch cầu lông quốc gia 2025 diễn ra tại Đồng Nai, Nguyễn Tiến Minh vẫn thể hiện tốt. Anh vào đến vòng bán kết và nằm trong số 4 tay vợt đơn nam mạnh nhất giải.
Có một con số thú vị khi so sánh tuổi tác của Tiến Minh và nhiều tay vợt khác dự giải quốc gia. Người trẻ nhất nằm trong top 4, tay vợt Nguyễn Thị Thu Huyền, mới 14 tuổi. Tiến Minh (42 tuổi) đã chứng kiến những đàn em có tuổi chỉ bằng một phần ba so với anh trên sân đấu.
Giải mã động lực
"Nếu sinh ra trong thời đại hiện nay, tôi chắc chắn sẽ thi đấu lâu hơn, cống hiến nhiều hơn". Đó là chia sẻ chung của nhiều cựu VĐV hiện đã chuyển qua công tác huấn luyện. Họ đều có chung một nhận xét về bình diện chung của thể thao Việt Nam hiện nay, nơi VĐV được xem trọng, đồng thời nhận chế độ sòng phẳng, rõ ràng khi đạt được thành tích đề ra.
Câu chuyện "VĐV đội tuyển quốc gia nhận lương 5-7 triệu đồng một tháng" không hề đúng trong bối cảnh hiện tại của thể thao Việt Nam. Họ có thể nhận thu nhập ở mức 10 - 15, thậm chí 20-30 triệu đồng/ tháng, giống như chia sẻ từ một bài viết trước đó. Đây là con số không hề thấp nếu so với thu nhập bình quân của người lao động.
Chia sẻ về câu chuyện nghề nghiệp, một VĐV từng nói, tấm HCV Đại hội Thể thao Toàn quốc từ năm 2018 giúp cô nhận về số tiền lớn chưa từng có: Hơn 200 triệu đồng. Đó thực sự là tấm huy chương đổi đời, giúp VĐV này có thể giúp gia đình sửa nhà, thoát cảnh sống tạm bợ nhiều năm.
Bên cạnh thu nhập được cải thiện, có một điểm cộng giúp VĐV ngày nay thi đấu lâu hơn, đó là chế độ dinh dưỡng, cũng như hỗ trợ VĐV đảm bảo sức khỏe, hồi phục chấn thương. Khoảng 10 năm trước, chấn thương là dấu chấm hết với mọi VĐV. Nhưng bây giờ, họ có thể phẫu thuật, tập phục hồi để trở lại, ngay cả với VĐV gặp chấn thương dây chằng.
Xã hội thay đổi quan niệm về VĐV, nhất là VĐV nữ, cũng trở thành một nhân tố tích cực. Khoảng 10-15 năm trước, nhiều địa phương, đặc biệt là khu vực nông thôn, còn mang định kiến với VĐV nữ lập gia đình muộn, hoặc vẫn tập luyện, thi đấu sau khi nghỉ sinh. Mọi chuyện giờ đã khác, khi VĐV được xem như công việc đàng hoàng, có thu nhập ổn định.
Năm 2022, Trần Thị Ngoan, cựu VĐV bóng chuyền của đội nữ Thái Bình (cũ) nhận lời trở lại thể thao đỉnh cao. Chị làm lại từ đầu ở tuổi 38, với một môn hoàn toàn mới: Boxing. Chẳng ai nghĩ một võ sĩ tay ngang, tập luyện nửa năm lại có thể thành công, nhưng Trần Thị Ngoan đã làm nên kỳ tích. Chị giành HCB Đại hội Thể thao Toàn quốc năm đó.
Đằng sau thành công của Trần Thị Ngoan là những phần thu nhập được cải thiện cho một VĐV thể thao thành tích cao. Tuy nhiên, không thể phủ nhận một nhân tố khác giúp nhiều biểu tượng thể thao gắn bó lâu dài với sự nghiệp thi đấu. Thể thao không chỉ là đam mê, mà còn được xem như một nghề. Trong công việc của VĐV đỉnh cao, quyền lợi luôn đi kèm với trách nhiệm được trao.
Đồng nghiệp và tấm gương
Trong một lần chia sẻ, Dương Thúy Vi từng nói cô đã sống quen dưới áp lực. Nếu "Vi Vi" ái ngại áp lực đè nặng lên bản thân theo thời gian, VĐV này đã giải nghệ ở tuổi 21. Đó là thời điểm Dương Thúy Vi bất ngờ giành HCV ASIAD 2014. Ngoài Dương Thúy Vi, năm đó đoàn Việt Nam không có thêm HCV nào khác cả.
Tiến Minh nhiều tuổi gấp 3 lần một số VĐV thi đấu trong nước.
Ở kỳ World Games 2025, Dương Thúy Vi không thể giành huy chương. Nhưng theo thời gian, vai trò của cô đã dần chuyển dịch. Giờ đây, Thúy Vi không hẳn phải trở thành người "gánh" thành tích cho cả đội tuyển. Cô đã bước đầu đảm nhiệm vị trí hướng dẫn, đồng thời đồng hành cùng những đàn em tiến bộ trong tương lai.
Câu chuyện tương tự cũng diễn ra với Nguyễn Trần Duy Nhất. Võ sĩ này đã nghỉ thi đấu Muay thành tích cao trong 3 năm, anh chỉ trở lại khi bộ môn, đội tuyển cần đến mình. Tuy nhiên, Duy Nhất vẫn có thành tích không quá tệ. Anh đứng hạng 4 chung cuộc và chỉ thua điểm trước những võ sĩ quốc tế rất mạnh, trẻ và khỏe hơn mình nhiều tuổi.
Với Tiến Minh, tay vợt cựu số 5 thế giới vẫn tiếp tục thi đấu vì một sứ mệnh lớn. Anh vượt qua giới hạn của bản thân, đồng thời dìu dắt những đàn em trưởng thành theo thời gian. Cầu lông TP Hồ Chí Minh sau kỷ nguyên Tiến Minh có rất nhiều tay vợt đơn mạnh, có thể khỏa lấp người đàn anh huyền thoại trong tương lai.
Những VĐV mang tính biểu tượng trong giới thể thao không cần quá nhiều mỹ từ để nói về bản thân. Họ đẹp từ những điều giản dị nhất, bình thường nhất. Cách họ sống mỗi ngày cùng thể thao đã là một tấm gương cho các đồng nghiệp học theo. Họ không cần "diễn", mà sống đúng, làm đúng với những gì mình thực hiện nhiều năm qua. Thể thao Việt Nam có thể tìm được một số gương mặt mới kế thừa về mặt thành tích. Tuy nhiên, họ đã trở thành cái tên được khắc sâu vào tiềm thức của nhiều thế hệ VĐV và người hâm mộ.
Động lực của "tế bào xã hội"
Nhà vô địch Olympic Joseph Schooling được xem là VĐV xuất chúng nhất trong lịch sử thể thao Singapore. Tuy nhiên, anh lại không được xem là thành công của hệ thống đào tạo VĐV thể thao thành tích cao tại quốc gia này. Schooling vươn đến đẳng cấp thế giới nhờ khoản đầu tư tự túc rất lớn từ gia đình, giúp anh có thể học tập ở Mỹ từ nhỏ.
Ở thời điểm hiện tại, Singapore có hạ tầng và cơ sở vật chất đầu tư cho ngành thể thao thuộc hàng lớn bậc nhất thế giới. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với thành công. Ngoài HCV của Schooling tại Rio 2016, Singapore mới có 2 HCB, 3 HCĐ. Tại kỳ Thế vận hội gần nhất, Đảo quốc Sư tử chỉ giành được 1 HCĐ ở môn đua thuyền buồm.
Câu chuyện của thể thao Singapore là minh chứng cho thấy việc đầu tư vào cơ sở vật chất, cũng như tuyển mộ và bồi dưỡng con người không chắc chắn đảm bảo cho thành tích. Vì thế, chính các gia đình - "tế bào của xã hội" - cần đóng một vai trò lớn hơn. Họ chính là nhân tố quyết định cho sự trưởng thành của một VĐV đỉnh cao.
Theo thời gian, các gia đình tại Việt Nam đã có thu nhập tốt hơn trước đây. Vì thế, họ cũng dành không ít tiền để đầu tư cho con cái theo đuổi thể thao như một công việc, chứ không phải thú vui đơn thuần. Không phải mọi "thương vụ" đầu tư đều thành công, nhưng với những ai vượt qua giới hạn, họ sẽ gặt hái chiến quả rất lớn.
