Đừng nhầm lẫn ước vọng với nhu cầu!

Thời điểm này, khi Bộ Giao thông Vận tải chuẩn bị báo cáo cấp có thẩm quyền chủ trương đầu tư Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, điều ông Trường nói vẫn còn nguyên giá trị.

Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam (sau đây gọi là Dự án) đưa vào quy hoạch từ năm 2000. Năm 2010, Chính phủ trình Quốc hội chủ trương xây dựng dự án này nhưng không được tán thành.

Năm 2019, dự án tiếp tục tái khởi động và gây nhiều tranh luận về 2 phương án làm đường cao tốc Bắc - Nam chênh nhau tới hơn 32 tỷ USD. Trong khi Bộ Giao thông Vận tải đề xuất tốc độ lên tới 350km/giờ, tổng mức đầu tư dự án lên tới 58,7 tỷ USD thì Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất tốc độ thấp hơn, chỉ 200km/giờ nên tổng vốn đầu tư giảm đi đáng kể, chỉ còn 26 tỷ USD.

Cũng trong năm 2019, Thủ tướng quyết định thành lập Hội đồng Thẩm định Nhà nước để thẩm định báo cáo nghiên cứu tiền khả thi Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. Một năm sau đó, Hội đồng Thẩm định Nhà nước tiến hành đấu thầu rộng rãi quốc tế để chọn liên danh làm tư vấn thẩm tra hồ sơ Dự án.

Với một siêu dự án cả về kinh tế, kỹ thuật, công nghệ như đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, khi xem xét chủ trương đầu tư dù ở thời điểm nào đi chăng nữa đều phải trả lời rất nhiều câu hỏi đặc biệt quan trọng. Ví dụ, Dự án này là ước vọng hay để đáp ứng nhu cầu thực tế? Hiệu quả của Dự án cả về khía cạnh tài chính, kinh tế và xã hội như thế nào? Tính cạnh tranh của đường sắt cao tốc đến đâu so với các phương tiện giao thông khác?...

Nếu thực sự cần phải triển khai Dự án ở thời điểm này thì các vấn đề cần được đánh giá, cân nhắc kỹ lưỡng để bảo đảm tính khả thi sẽ bao gồm: lựa chọn cấp tốc độ thiết kế và khai thác; hướng tuyến và kết nối với các mạng lưới giao thông trong và ngoài nước; tổng mức đầu tư và phương án huy động vốn…

Tiếp đến, vấn đề tổ chức quản lý, khai thác, đào tạo, phát triển nguồn nhân lực và phát triển công nghiệp phụ trợ đường sắt... cũng cần được làm rõ trên cơ sở phân tích, tiếp thu kinh nghiệm của các nước đang sử dụng đường sắt tốc độ cao. Trong đó, cần tính toán tổng quát về nguồn lực, chi phí, bảo dưỡng khai thác để tính đủ vào phương án tài chính.

Bất cứ phương án nào đưa ra đối với siêu dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam đều tiềm ẩn rủi ro. Điều quan trọng nhất là phải lường trước được rủi ro và tối thiểu hóa những rủi ro đó. Do đó, cần so sánh các phương án về chi phí, lợi ích, mục tiêu, tiền đề và ràng buộc... Bài toán chi phí và lợi ích của Dự án có rất nhiều, bao gồm chi phí, lợi ích môi trường, kinh tế vĩ mô, ngân sách, nợ công, hiệu quả.

Cẩm Phô