Dự thảo Luật Phá sản (sửa đổi)Ưu tiên 'tái sinh' doanh nghiệp

Xây dựng khung pháp lý nhân văn và hiệu quả

Trên tinh thần Nghị quyết số 68 - NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, dự án Luật Phá sản (sửa đổi) được xây dựng với nhiều đột phá khi bổ sung thủ tục phục hồi độc lập, rút gọn tố tụng và áp dụng nền tảng điện tử, nhằm ưu tiên phục hồi doanh nghiệp thay vì chỉ tuyên bố phá sản.

ĐBQH Mai Thị Phương Hoa (Ninh Bình) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Phát biểu tại Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách lần thứ 8 vừa qua, ĐBQH Mai Thị Phương Hoa (Ninh Bình) đánh giá cao những sửa đổi, bổ sung mang tính đột phá tại dự thảo luật. Đại biểu cho rằng, việc trình Quốc hội dự kiến xem xét thông qua dự thảo Luật Phá sản (sửa đổi) tại Kỳ họp thứ Mười tới là hướng đi hoàn toàn đúng đắn, đã hội tụ đầy đủ những căn cứ về mặt chính trị, pháp lý và về thực tiễn. Qua đó, đại biểu kỳ vọng, các quy định tại dự thảo luật sẽ giải quyết cơ bản tình trạng doanh nghiệp, hợp tác xã lâm vào tình trạng mất khả năng thanh toán sẽ được phá sản theo đúng quy định của pháp luật, đồng thời góp phần "tái sinh" những doanh nghiệp còn có khả năng phục hồi, thúc đẩy môi trường kinh doanh phát triển lành mạnh.

Để hoàn thiện dự thảo luật, đại biểu Mai Thị Phương Hoa đề nghị, cơ quan chủ trì soạn thảo phân tích và cung cấp thêm những thông tin để đại biểu Quốc hội có thể có cơ sở cho ý kiến với quy định chi phí phục hồi phá sản và tạm ứng tại Điều 20.

Bởi, với nội dung này, cơ quan chủ trì soạn thảo đề xuất ngân sách nhà nước sẽ bảo đảm tạm ứng và chi trả khi doanh nghiệp hết tài sản hoặc không bán được để bảo đảm chi phí, vì chủ yếu liên quan đến lao động, công đoàn và doanh nghiệp hết tài sản. Nhưng, đại biểu lưu ý, với những nội dung thông thoáng và những nội dung đột phá như vậy thì dự kiến trong tương lai sẽ có số lượng nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã nộp đơn yêu cầu xin làm thủ tục phá sản. Nếu quy định ngân sách nhà nước chi trả cho những trường hợp này thì chi ngân sách hàng năm cũng sẽ tăng lên.

Hơn nữa, với những vụ phá sản rất phức tạp, quản tài viên, thẩm phán sẽ phải lập danh sách chủ nợ trong và ngoài nước, kiểm đếm tài sản ở địa bàn trong và ngoài nước, xác định có hay không có tài sản, trục vớt, bảo quản, gửi giữ, lưu kho, phải đánh giá, thẩm định… nên chi phí cũng rất lớn. Do đó, đại biểu đề nghị, cần cân nhắc ngân sách nhà nước bảo đảm cho những trường hợp nêu trên có phù hợp hay không?

Cùng với đó, đại biểu đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cung cấp số liệu cụ thể về những vụ việc bị đình trệ do vướng chi phí trong thời gian triển khai thực hiện Luật Phá sản hiện hành; mức chi phí bình quân cho một vụ việc, trong đó có phân tích các khoản chi chủ yếu và dự toán nguồn ngân sách nhà nước… ước lượng được chi phí ngân sách bỏ ra cho thực hiện hoạt động này.

Đồng thời, theo đại biểu Mai Thị Phương Hoa, cơ quan chủ trì soạn thảo cần làm rõ khái niệm "doanh nghiệp không còn tài sản", vì khi doanh nghiệp, hợp tác xã không còn tài sản thì mới rơi vào trường hợp ngân sách nhà nước cần chi trả. “Nếu không làm rõ thì có những trường hợp doanh nghiệp vẫn còn tài sản, như quyền đòi nợ nhưng không tiến hành khởi kiện thì có tính được là doanh nghiệp không còn tài sản hay không hoặc tài sản có tranh chấp hoặc không thu hồi được nợ thì có được xem là tài sản khác được không”, đại biểu lưu ý.

ĐBQH Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Cũng liên quan đến quy trình, thủ tục phá sản, Điều 34 của dự thảo luật quy định "Nghị quyết của Hội nghị chủ nợ được thông qua khi có số chủ nợ đại diện cho từ 65% tổng số nợ của chủ nợ tham gia biểu quyết tán thành". Tuy nhiên, trong thực tế, theo ĐBQH Thạch Phước Bình (Vĩnh Long), việc chủ nợ vắng mặt nhiều có thể khiến hội nghị không đạt tỷ lệ cần thiết. Do đó, đại biểu đề nghị, cần cho phép biểu quyết bằng văn bản hoặc trực tuyến, đồng thời công nhận ý kiến gửi trước; xem xét giảm tỷ lệ xuống còn khoảng 50 đến 60% hoặc quy định các ngưỡng khác nhau (60% cho phương án phục hồi, 50% cho rút gọn) để phù hợp thực tiễn.

Quy định rõ tiêu chí hỗ trợ phục hồi, phá sản để tránh bị lợi dụng

Dự thảo Luật Phá sản (sửa đổi) đã mở rộng phạm vi điều chỉnh và nguyên tắc cơ bản được quy định tại các Điều 1, 2 và 3, nhấn mạnh ưu tiên áp dụng thủ tục phục hồi trước khi tuyên bố phá sản. Về vấn đề này, một số đại biểu Quốc hội cho rằng, đây là định hướng phù hợp. Tuy nhiên, việc Điều 2 của dự thảo luật quy định loại trừ tổ chức tín dụng và doanh nghiệp bảo hiểm khỏi phạm vi phục hồi có thể dẫn đến sự thiếu đồng bộ với Luật Các tổ chức tín dụng và Luật Kinh doanh bảo hiểm. Do đó, theo các đại biểu, cần bổ sung nguyên tắc phối hợp giữa các luật nhằm tránh khoảng trống pháp lý khi xử lý các trường hợp đặc thù này.

Một điểm mới của dự thảo Luật Phá sản (sửa đổi) lần này là tại Điều 23 đã quy định các thủ tục có thể được thực hiện trên môi trường điện tử trong quá trình giải quyết vụ việc phục hồi, phá sản. Nhưng, theo đại biểu Thạch Phước Bình, các quy định này còn khá chung chung, mang tính chất khái quát. Do đó, cần thiết lập Cổng thông tin điện tử quốc gia về phá sản, nơi công khai dữ liệu vụ việc, danh sách chủ nợ, kết quả thanh lý tài sản. Đồng thời, phải khẳng định giá trị pháp lý của chữ ký số và biểu quyết điện tử để tạo cơ sở vững chắc cho việc áp dụng.

Quang cảnh hội nghị. Ảnh: Hồ Long

Băn khoăn về chính sách của Nhà nước trong phục hồi, phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã, đại biểu Thạch Phước Bình nêu rõ, Điều 4 của dự thảo luật quy định Nhà nước có chính sách hỗ trợ về thuế, tín dụng, lãi suất, tài chính đất đai và các biện pháp hỗ trợ khác cho doanh nghiệp, hợp tác xã gặp khó khăn. Song, quy định này còn mang tính khái quát, thiếu tiêu chí cụ thể về đối tượng hỗ trợ (doanh nghiệp nhỏ và vừa, hợp tác xã), thời hạn áp dụng hay cơ quan giám sát. Nhằm tạo cơ sở cho Chính phủ quy định hướng dẫn chi tiết, đại biểu đề nghị, nghiên cứu bổ sung quy định một số nguyên tắc về tiêu chí áp dụng để tránh xảy ra tình trạng áp dụng tùy tiện hoặc bị lợi dụng.

Liên quan tới thẩm quyền của Tòa án, các Điều 6, Điều 7 của dự thảo luật đã trao thêm quyền cho Tòa án nhân dân khu vực. Tuy nhiên, qua nghiên cứu, đại biểu Thạch Phước Bình nhận thấy, các điều khoản này chưa quy định cơ chế phối hợp giữa Tòa án với Cơ quan thi hành án dân sự, cơ quan thuế và cơ quan bảo hiểm xã hội trong làm thủ tục này. Trong thực tiễn, đây chính là khâu dễ phát sinh chồng chéo, kéo dài vụ việc. Do vậy, đại biểu đề nghị cần bổ sung một khoản riêng quy định trách nhiệm phối hợp liên ngành, đồng thời giao Chính phủ ban hành nghị định liên tịch hoặc thông tư liên tịch để thống nhất trong hướng dẫn thực hiện.

Tương tự, với định chế quản tài viên và doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản quy định tại các Điều 9, 10, 11 và 21, dù đã mở rộng nhiệm vụ, quyền hạn nhưng cơ chế độc lập về tài chính vẫn chưa được bảo đảm. Để khắc phục hạn chế này, đại biểu Thạch Phước Bình đề nghị, cần quy định rõ cơ chế chỉ định luân phiên hoặc ngẫu nhiên từ danh sách quốc gia để tránh lợi ích nhóm. Đồng thời bổ sung quỹ tạm ứng chi phí phá sản từ ngân sách nhà nước nhằm bảo đảm thù lao cho quản tài viên, đặc biệt trong trường hợp doanh nghiệp không còn tài sản. Ngoài ra, cũng cần làm rõ trường hợp quản tài viên từ chối nhiệm vụ và quy trình thay thế để tránh gián đoạn việc giải quyết vụ việc.

Với một số nội dung cụ thể của thủ tục phục hồi, đại biểu Thạch Phước Bình cho rằng, việc yêu cầu doanh nghiệp nộp ngay phương án phục hồi cùng đơn, cũng như cơ chế khoanh nợ thuế và tạm dừng đóng bảo hiểm xã hội là một trong những điểm tiến bộ của dự thảo luật. Tuy nhiên, các quy định này vẫn còn thiên về hình thức. Đại biểu đề xuất, cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu bổ sung cơ chế phục hồi sớm cho doanh nghiệp thỏa thuận trước với chủ nợ để Tòa án phê chuẩn nhanh chóng hơn.

Đồng thời, quy định rõ ràng về cơ chế ưu tiên đối với các khoản tài trợ mới nhằm khuyến khích chủ nợ và nhà đầu tư tham gia hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình phục hồi; bổ sung điều khoản quy định rõ trách nhiệm của cá nhân, người đứng đầu cơ quan nếu như không nộp đơn đúng hạn gây thiệt hại cho chủ nợ hoặc là cho người lao động.

Thanh Hải