Dự thảo Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi): Phân định rõ ranh giới giữa dự trữ quốc gia và dự trữ chiến lược

Không phân định rõ sẽ hình thành hai hệ thống dự trữ song song

“Việc sửa đổi Luật Dự trữ quốc gia lần này đã mở rộng phạm vi điều chỉnh, tái cấu trúc mục tiêu, bổ sung khái niệm về hàng dự trữ chiến lược và khẳng định rõ vai trò của dự trữ quốc gia như một công cụ quan trọng để điều tiết thị trường, góp phần bảo đảm nền kinh tế vận hành ổn định, hiệu quả, đúng định hướng xã hội chủ nghĩa".

Ghi nhận tinh thần đổi mới của cơ quan soạn thảo, ĐBQH Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) cũng đánh giá cao khi dự thảo Luật thể hiện bước chuyển tư duy rõ nét là từ quản lý điều hành sang quản lý sử dụng dự trữ quốc gia. Đặc biệt, dự thảo Luật đã tách bạch hai nhóm mục tiêu chủ yếu: dự trữ nhằm ứng phó tình huống đột xuất, cấp bách như thiên tai, dịch bệnh, cứu đói, bảo đảm an sinh xã hội, quốc phòng, an ninh; và dự trữ phục vụ mục tiêu chiến lược, như ổn định kinh tế vĩ mô, điều tiết thị trường, giảm thiểu tác động của đứt gãy chuỗi cung ứng.

ĐBQH Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Để triển khai hiệu quả định hướng này, đại biểu Thạch Phước Bình cho rằng, dự thảo Luật cần phân định rõ hơn ranh giới giữa dự trữ quốc gia và dự trữ chiến lược. Bởi, hai tầng dự trữ này khác nhau về mục tiêu, thời hạn luân chuyển, mức tồn kho tối thiểu, nguồn lực tài chính, phương thức mua bán, nhập bù cũng như cách thức xã hội hóa và huy động nguồn lực ngoài ngân sách.

Chung quan điểm, ĐBQH Nguyễn Thị Sửu (TP. Huế) cảnh báo, nếu ranh giới giữa hai nhóm hàng dự trữ không rõ, nguy cơ hình thành hai hệ thống song song là rất lớn, dẫn tới khó kiểm soát, thậm chí trùng lấn về nhiệm vụ và thẩm quyền. Đại biểu cho rằng danh mục hàng dự trữ chiến lược trong dự thảo đang quá rộng, bao gồm từ khoáng sản, tài nguyên quan trọng đến sản phẩm công nghệ cao, trong khi lại thiếu tiêu chí định lượng và thiếu sự gắn kết với quy hoạch khoáng sản, quy hoạch năng lượng hay các chiến lược an ninh kinh tế, tài chính quốc gia.

ĐBQH Nguyễn Thị Sửu (TP. Huế) phát biểu. Ảnh: Quang Khánh

Vì vậy, theo các đại biểu, cần làm rõ bản chất dự trữ chiến lược chỉ là tầng dự phòng được "kích hoạt" trong tình huống đặc biệt khi dự trữ quốc gia không đủ đáp ứng; đồng thời bổ sung tiêu chí cụ thể để xác định hàng chiến lược, tránh mở rộng tràn lan vượt quá năng lực quản trị và khả năng cân đối ngân sách.

Để vận hành hiệu quả khối dự trữ chiến lược, một số đại biểu đề nghị bổ sung cơ chế “kích hoạt dự trữ chiến lược dựa trên tín hiệu cảnh báo sớm về thị trường và mức độ rủi ro an ninh kinh tế”. Khi có công cụ cảnh báo sớm, Nhà nước có thể can thiệp chủ động từ sớm, từ xa, thay vì đợi thị trường tăng nóng hoặc đứt gãy mới điều tiết, qua đó giảm chi phí và nâng cao hiệu quả.

Bên cạnh đó, dự thảo Luật cần quy định rõ trách nhiệm, cơ chế xử lý hao hụt, thất thoát và công khai mức hao hụt của từng mặt hàng. Trường hợp hao hụt vượt ngưỡng, phải tự động kiến nghị kiểm tra trách nhiệm và xử lý nghiêm để ngăn chặn lãng phí tài sản nhà nước.

Từ thực tiễn cứu hộ tại miền Trung trong các đợt bão lũ vừa qua, ĐBQH Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) đề nghị tăng cường phân quyền cho địa phương khi xảy ra tình huống khẩn cấp; cho phép Chủ tịch UBND cấp tỉnh được quyết định tạm xuất hàng dự trữ trong hạn mức nhất định và báo cáo Bộ Tài chính trong 24 giờ. Đồng thời, ban hành ngưỡng định lượng lương thực, vật tư cứu hộ mà địa phương được chủ động sử dụng khi có bão lũ, sạt lở hoặc dịch bệnh quy mô lớn.

ĐBQH Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) phát biểu. Ảnh: Quang Khánh

Đại biểu cũng đề nghị bổ sung quy định mới về phương tiện dự trữ quốc gia đặc chủng phục vụ cứu hộ, cứu nạn. “Thiên tai, bão lũ vừa qua cho thấy sự thiếu hụt nghiêm trọng các phương tiện đặc chủng như tàu, xuồng cứu nạn, xe lội nước gầm cao, ca nô, phương tiện vận chuyển y tế, xe chữa cháy”, đại biểu nêu thực tế.

“Sẽ không yêu cầu chuyển đổi dự trữ quốc gia thành dự trữ chiến lược”

Giải trình những nội dung các đại biểu Quốc hội quan tâm, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng nêu rõ, trong tình trạng thiên tai, lũ lụt diễn ra ở rất nhiều tỉnh, đặc biệt là khu vực miền Trung, công tác dự trữ hàng phân bổ các kho dự trữ và phân cấp, phân quyền trong cấp phát được triển khai rất tốt. Các thiết bị thiết yếu, phương tiện chuyên dùng, lương thực, thực phẩm đều được đưa rất nhanh chóng khi địa phương có nhu cầu. “Cục trưởng Cục Dự trữ trực tiếp chỉ đạo các kho xuất cấp luôn khi địa phương có yêu cầu mà không phải xin ý kiến bất cứ một ai. Tất cả quy trình, thủ tục được làm sau, nhưng quá trình hậu kiểm cũng cho thấy công tác này được triển khai rất tốt”, Bộ trưởng nêu rõ.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng giải trình những nội dung các đại biểu Quốc hội quan tâm. Ảnh: Phạm Thắng

Về dự trữ chiến lược, Bộ trưởng cho biết, đây là vấn đề rất mới và khó, có tác động đến nhiều chính sách, pháp luật, chiến lược ngành, lĩnh vực đã được ban hành và có tác động đến nhiều bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp. Do vậy, dự thảo Luật quy định những nguyên tắc cơ bản, phân định cơ chế quản lý, sử dụng hàng dự trữ chiến lược, giao cho cơ quan chuyên trách quản lý, thực hiện nhằm bảo đảm nguyên tắc xây dựng luật theo hướng chỉ quy định những nội dung thuộc thẩm quyền của Quốc hội và giao cho Chính phủ quy định từng thời kỳ cho phù hợp với tình hình thực tế.

Theo Bộ trưởng, việc phân định ranh giới hai loại hình dự trữ quốc gia và dự trữ chiến lược được thực hiện theo tinh thần của Kết luận 15 và Thông báo 342 về ý kiến của Tổng Bí thư, nêu rõ yêu cầu "mở rộng phạm vi và tăng cường năng lực của dự trữ quốc gia".

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng giải trình những nội dung các đại biểu Quốc hội quan tâm. Ảnh: Phạm Thắng

Đặc biệt, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định “không yêu cầu chuyển dự trữ quốc gia thành dự trữ chiến lược, cũng như không bổ sung hoặc thực hiện song song với dự trữ quốc gia”. Theo các Điều 7, Chương IV, Chương V của dự thảo Luật, dự trữ chiến lược được xây dựng trên nền tảng của dự trữ quốc gia và mở rộng các mục tiêu khác.

Mặt khác, tại Khoản 9, Điều 4 của dự thảo Luật đã quy định trong từng thời kỳ Chính phủ quy định chi tiết các chính sách nhà nước về dự trữ quốc gia. Trên cơ sở này, khi Chính phủ ban hành nghị định hướng dẫn thi hành luật sẽ quy định cụ thể dự trữ của bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp tham gia sâu hơn, cũng như quy định tình huống dự trữ ứng phó khẩn cấp.

Bộ trưởng cũng cho rằng, việc quy định ngay trong dự thảo Luật các mặt hàng và tiêu chí định lượng quá cụ thể sẽ làm giảm sự linh hoạt khi cần điều chỉnh, bổ sung danh mục trước những tình huống mới. Do vậy, Chính phủ sẽ cụ thể hóa các tiêu chí, danh mục này ở cấp nghị định để bảo đảm khả năng điều chỉnh kịp thời nếu có tình huống mới phát sinh.

Thanh Hải