Đột phá về thể chế sẽ tạo động lực cho phát triển hạ tầng giao thông

Nhìn lại kết quả đạt được, định hướng cho năm 2020 của ngành giao thông vận tải (GTVT), Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể đã có cuộc trao đổi với phóng viên Báo Quân đội nhân dân, trong đó, Bộ trưởng khẳng định tinh thần đột phá về thể chế để tạo động lực cho phát triển hạ tầng giao thông.

Khơi thông các nguồn vốn bằng cơ chế

Phóng viên (PV): Bộ trưởng có thể đánh giá về những kết quả nổi bật của ngành GTVT trong năm 2019?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Đánh giá chung năm 2019, ngành GTVT hoàn thành nhiệm vụ được Đảng và Nhà nước giao với một số kết quả nổi bật. Về văn bản quy phạm pháp luật, Bộ GTVT xác định đây là khâu đột phá, không tốn nhiều kinh phí nhưng tác động rất lớn, nếu ban hành chính sách tốt, những nghị định, thông tư đi vào thực tiễn sẽ thúc đẩy hoạt động của ngành và phát triển kinh tế-xã hội. Năm 2019, Bộ GTVT đã hoàn thành 100% các văn bản quy phạm pháp luật theo kế hoạch. Công tác bảo đảm trật tự, ATGT cũng là điểm sáng của năm qua. Theo đó, số vụ, số người chết, người bị thương vì tai nạn giao thông (TNGT) đều giảm sâu theo cả 3 tiêu chí (số vụ giảm 5,06%; số người chết giảm 7,15%; số người bị thương giảm 6,42%) so với năm 2018.

Đường cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi, một phần của tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam. Ảnh: VEC

Về xây dựng cơ bản, các công trình trọng điểm quốc gia đều đạt đúng kế hoạch. So với nhu cầu của xã hội, người dân mong muốn các công trình này triển khai nhanh hơn nhưng cần phải thực hiện theo đúng trình tự của pháp luật. Trong đó, đối với dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành, Bộ GTVT đã trình Chính phủ xem xét phê duyệt dự án và lựa chọn phương án đầu tư. Với dự án đường bộ cao tốc Bắc-Nam phía Đông, đến nay, hai dự án thành phần sử dụng vốn đầu tư công đã triển khai xây dựng, riêng cầu Mỹ Thuận 2, Chính phủ cho phép khởi công vào quý I-2020. Với 8 dự án hợp tác công-tư (PPP) trên tuyến cao tốc, sau khi chuyển từ đấu thầu quốc tế sang đấu thầu trong nước, hiện nay đã mở thầu sơ tuyển, dự kiến trong quý I-2020, Bộ GTVT sẽ cố gắng chọn được nhà đầu tư để thực hiện các dự án.

Bên cạnh đó, cũng cần nhìn nhận, giải ngân vốn đầu tư công của ngành GTVT năm nay không tốt do nhiều nguyên nhân, trong đó nguyên nhân khách quan là chủ yếu, như giải phóng mặt bằng chậm trễ. Bộ GTVT đang nỗ lực thực hiện giải ngân vốn, chắc chắn sẽ không thấp hơn mức bình quân chung của cả nước. Ngoài ra, Bộ GTVT cũng tập trung cho lĩnh vực quản lý vận tải. Với việc Nghị định số 100/2019/NĐ-CP của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt vừa được ban hành và sắp tới dự kiến ban hành nghị định sửa đổi Nghị định số 86/2014/NĐ-CP, hoạt động vận tải sẽ đi vào nền nếp, tạo sự công bằng cho các doanh nghiệp cả ứng dụng và không ứng dụng công nghệ, bảo đảm đúng quy định pháp luật.

PV: Giải pháp nào để đẩy mạnh thu hút nguồn vốn đầu tư vào hạ tầng giao thông, nhất là trong bối cảnh ngân sách nhà nước hạn hẹp như hiện nay, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Bộ GTVT sẽ tham mưu với Chính phủ và Quốc hội để sớm ban hành Luật Đối tác công-tư (PPP), đây là luật có thể tạo đột phá trong nhiều lĩnh vực, trong đó có GTVT. Chúng tôi kỳ vọng khi luật ban hành, các chính sách được công khai, minh bạch, tạo thuận lợi cho việc thu hút các nguồn lực, đặc biệt là nguồn lực của doanh nghiệp và người dân thông qua các hình thức huy động vốn như trái phiếu công trình, trái phiếu Chính phủ để hiện đại hóa hệ thống giao thông.

Bộ GTVT đặc biệt quan tâm tới hệ thống quốc lộ, nhất là đường cao tốc. Hệ thống quốc lộ nước ta có gần 25.000km nhưng do đặc thù cư dân sinh sống hai bên nên phương tiện không thể lưu thông nhanh, khó khăn trong bảo đảm ATGT. Riêng hệ thống đường cao tốc phục vụ được tốc độ cao, kết nối trung tâm các tỉnh, thành phố, vùng miền, khu công nghiệp và bảo đảm ATGT tốt hơn. Chính phủ đang giao cho Bộ GTVT nghiên cứu dự thảo nghị định hoặc văn bản quy phạm pháp luật riêng để thu hút nguồn lực phát triển đường cao tốc. Về thu phí, người dân có quyền lựa chọn đi cao tốc hoặc quốc lộ hiện tại.

Giám sát chặt chẽ an toàn hàng không, đường sắt

PV: Vận tải thủy nội địa và ven biển là lĩnh vực còn nhiều tiềm năng chưa được khai thác hết. Cần có giải pháp gì để phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế của loại hình vận tải này, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Vận tải thủy là loại hình có chi phí thấp nhất vì hệ thống đường thủy, bờ biển có sẵn, không cần đầu tư nhiều cho duy tu, sửa chữa mà có thể khai thác ngay. Để phát triển loại hình này, trước hết là xây dựng thể chế, đặc biệt là cách huy động vốn, ưu tiên nguồn lực từ ngân hàng, ngân sách nhà nước để các doanh nghiệp vận tải thủy tiếp cận được. Khi có nguồn vốn, doanh nghiệp đóng được tàu, từ đó có thể huy động nguồn hàng xuống đường thủy, như vậy còn góp phần giảm tải cho đường bộ và giảm TNGT. Bên cạnh đó, cần khuyến khích các doanh nghiệp vận tải thủy hình thành các công ty lớn hơn để có nhiều đầu mối, kho bãi, luồng tuyến, thuận lợi cho gom hàng, vận chuyển và cạnh tranh với các loại hình khác tốt hơn.

Bộ GTVT cũng đã báo cáo Chính phủ, nhiệm kỳ tới cần dành nguồn lực tương đối lớn cho việc nâng cấp một số cầu đường bộ thấp, cản trở tĩnh không thông thuyền; nghiên cứu hình thành hệ thống cảng cạn dọc theo các tuyến đường thủy; đồng thời đầu tư các trục đường kết nối hệ thống cảng đường thủy với đường bộ, các khu, cụm công nghiệp để hàng hóa lưu thông thuận tiện hơn.

PV: Thời gian qua, một số vụ TNGT đường sắt và sự cố ảnh hưởng đến an toàn hàng không (ATHK) đã xảy ra. Bộ GTVT sẽ chấn chỉnh vấn đề này như thế nào, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Năm 2020, Bộ GTVT sẽ tăng cường công tác an toàn cho đường sắt và hàng không. Về đường sắt, Bộ GTVT đã xây dựng đề án và trình Chính phủ để hạn chế các giao cắt với đường bộ; tổ chức cảnh báo tự động... Chúng tôi cũng vận động không để phát sinh điểm giao cắt mới, tăng cường trách nhiệm quản lý của địa phương. Bộ GTVT cũng đang chuẩn bị đề án đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam.

Về lĩnh vực hàng không, thời gian qua, có một số vụ việc uy hiếp an toàn bay. Bộ GTVT đã nghiên cứu thực hiện các giải pháp để nâng cao năng lực giám sát ATHK, đặc biệt là chất lượng giám sát viên ATHK; nghiêm túc và đề ra giải pháp như siết chặt quản lý phi công. Tuyển dụng phi công mới phải nắm rõ lý lịch, trình độ, năng lực, kinh nghiệm, tránh tình trạng phi công không bảo đảm tiêu chuẩn. Đồng thời, tăng cường chất lượng đội ngũ cán bộ kỹ thuật, trước mỗi chuyến bay phải kiểm tra toàn bộ thông số hệ thống, hạn chế sơ suất về kỹ thuật. Cùng với đó, đẩy mạnh xử lý vi phạm liên quan đến hãng hàng không nếu để xảy ra lỗi.

Mục tiêu hoàn thành 4.000-5.000km đường cao tốc trong 10 năm tới

PV: Bộ trưởng có thể chia sẻ những nhiệm vụ trọng tâm của ngành GTVT trong năm 2020?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Năm 2020 sẽ có nhiều thuận lợi hơn với ngành GTVT. Thông điệp của ngành GTVT năm tới nhấn mạnh đến sự đột phá, trong đó có các công trình trọng điểm đang tập trung xây dựng và các kế hoạch khác của năm.

Công tác hoàn thiện thể chế tiếp tục được Quốc hội, Chính phủ đẩy mạnh, qua đó sẽ tháo gỡ vướng mắc, tạo thuận lợi cho các lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực GTVT. Năm 2020, Bộ GTVT được Thủ tướng Chính phủ giao nguồn vốn hơn 35.000 tỷ đồng cho công tác xây dựng cơ bản. Hằng tháng, bộ sẽ kiểm điểm tiến độ và được quyền điều tiết trong 35.000 tỷ đồng này để tăng vốn cho những dự án có tiến độ tốt. Ngược lại, dự án gặp vướng mắc, không bảo đảm kế hoạch sẽ giảm vốn. Công tác điều hành xây dựng cơ bản sẽ tạo bước đột phá lớn để phấn đấu giải ngân hết vốn, thực hiện các công trình nhanh hơn, thuận lợi hơn.

Cùng với các quy định mới được ban hành, hoạt động vận tải sẽ đi vào nền nếp, lập lại trật tự thị trường. Công tác bảo đảm trật tự ATGT tiếp tục được chú trọng để bảo vệ tính mạng, tài sản cho người dân với mục tiêu giảm 5-10% TNGT ở cả 3 tiêu chí. Công tác kiểm định phương tiện, đào tạo, sát hạch, cấp giấy phép lái xe cũng sẽ được tăng cường.

PV: Trong 10 năm qua, các lĩnh vực của ngành GTVT đã có nhiều đổi thay. Giai đoạn 10 năm tới, ngành GTVT sẽ chú trọng những lĩnh vực gì, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Ngành GTVT đã đạt được nhiều đột phá trong 10 năm qua, hạ tầng giao thông hoàn thiện hơn với nhiều tuyến quốc lộ, đường cao tốc được đưa vào khai thác, vận hành, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội. Chất lượng dịch vụ vận tải được nâng cao, xuất hiện loại hình mới ứng dụng công nghệ; ATGT có sự chuyển biến tích cực khi số người tử vong giảm từ 12.000 người năm 2010 xuống dưới 8.000 người năm 2019.

Trong 10 năm tới, Bộ GTVT đặc biệt quan tâm tới công tác xây dựng thể chế, khắc phục tình trạng quy định giữa các luật vẫn còn có xung đột, gây cản trở đầu tư xây dựng hạ tầng, hoạt động vận tải cũng như xử lý các hành vi vi phạm. Hoàn thiện thể chế với các quy định cụ thể để tổ chức thực hiện tốt giúp tạo động lực trong thu hút nguồn lực, quản lý vận tải, kiềm chế TNGT, bảo đảm an toàn cho người dân. Bên cạnh đó, với cuộc cách mạng khoa học công nghệ phát triển nhanh như hiện nay, bằng mọi giá, chúng ta phải đầu tư cho khoa học công nghệ, cho nguồn nhân lực, phát triển những lĩnh vực mới và ứng dụng các thành tựu của thế giới vào công tác quản lý, xây dựng, phát triển GTVT ở nước ta.

Mục tiêu trong 10 năm tới, sẽ cố gắng cơ bản hình thành hệ thống đường cao tốc quốc gia. Phấn đấu hoàn thành 4.000-5.000km đường cao tốc cùng với 2.000km hiện hữu đang khai thác sẽ cơ bản kết nối đến trung tâm các tỉnh, thành phố, cảng biển, cửa khẩu, cảng hàng không, thúc đẩy kinh tế-xã hội phát triển, bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Ngành GTVT có nhiệm vụ đi trước mở đường. Bộ GTVT sẽ tham mưu với Quốc hội, Chính phủ để huy động các nguồn lực, cả ngân sách nhà nước và nguồn lực xã hội để hoàn thiện hệ thống giao thông, nhất là khu vực vùng sâu, vùng xa, nơi còn khó khăn, tạo điều kiện phát triển cho tất cả các vùng, miền trên cả nước.

PV: Trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!

MẠNH HƯNG (thực hiện)