Đợt mưa kèm không khí lạnh ở miền Bắc tác động thế nào đến các vùng còn ngập úng?

Lũ trên các sông đang rút nhanh

Sáng ngày 13/10, Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai cho biết, từ 19h ngày 12/10 đến 7h sáng 13/10, khu vực Bắc Bộ có mưa nhỏ hoặc không mưa. Lũ trên các sông đang xuống, mực nước tại nhiều trạm giảm mạnh so với ngày 12/10.

Sông Cầu lúc 1h ngày 13/10, tại Phúc Lộc Phương đạt 7,01m (trên báo động 2 là 0,01m, giảm 0,77m); tại Đáp Cầu 5,29m (dưới báo động 2 là 0,01m, giảm 0,62m); lúc 6h cùng ngày tại Lương Phúc 7,03m (trên báo động 2 là 0,03m, giảm 1,03m).

Lũ trên các sông đang xuống chậm.

Sông Cà Lồ lúc 6h ngày 13/10 tại Mạnh Tân là 7,4m, trên báo động 2 là 0,4m (giảm 0,82m). Sông Thương lúc 4h tại Phủ Lạng Thương đạt 5,96m, dưới báo động 3 là 0,34m (giảm 0,8m).

Ngày 12/10, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Công điện số 7777/CĐ-BNNMT yêu cầu đóng một cửa xả đáy hồ Tuyên Quang, đồng thời có văn bản số 7778/BNNMT-ĐĐ chỉ đạo đảm bảo an toàn hạ du.

Đến 7h sáng 13/10, cả nước còn khoảng 12.234 nhà bị ngập, trong đó Bắc Ninh 10.073 nhà, Hà Nội 2.161 nhà – tăng 4.587 nhà so với sáng 12/10 (do địa phương tiếp tục rà soát, bổ sung số liệu).

Hệ thống đê điều ghi nhận 59 sự cố tại Thái Nguyên (8), Bắc Ninh (42), Hà Nội (9); các địa phương đã xử lý giờ đầu và đang theo dõi chặt chẽ.

Về giao thông, tất cả các tuyến quốc lộ đã thông; tuyến đường sắt Hà Nội – Thái Nguyên cũng đã thông tuyến lúc 18h30 ngày 12/10.

Ngành điện và viễn thông chịu thiệt hại nặng với 550.805 khách hàng bị mất điện tại Thái Nguyên, Bắc Ninh, Cao Bằng, Lạng Sơn; đến nay đã khôi phục 502.636 khách hàng, còn 48.169 khách hàng chưa có điện (Thái Nguyên 8.640; Bắc Ninh 29.442; Lạng Sơn 8.890; Cao Bằng 1.197).

Tại Thái Nguyên, mạng truyền số liệu chuyên dùng cấp 2 (từ tỉnh đến xã) mất kết nối tại 32/92 điểm do mất điện, trong khi mạng công cộng đã khôi phục hoàn toàn. Ở Hà Nội, thông tin liên lạc tại xã Trung Giã và Đa Phúc đã được khôi phục, hoạt động bình thường.

Tổng thiệt hại do mưa lũ sau bão số 11 ước tính hơn 8.720 tỷ đồng, gồm: Lạng Sơn 1.050 tỷ đồng, Cao Bằng 2.000 tỷ đồng, Thái Nguyên 4.000 tỷ đồng, Bắc Ninh 1.670 tỷ đồng (tăng thêm 1.670 tỷ đồng so với ngày 12/10 do tỉnh Bắc Ninh cập nhật).

Hiện các địa phương đang tiếp tục rà soát, thống kê và đẩy nhanh công tác khắc phục hậu quả mưa lũ, bảo đảm an toàn công trình và đời sống người dân vùng bị ảnh hưởng.

Cũng theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, do ảnh hưởng của không khí lạnh yếu kết hợp với gió đông từ hoàn lưu áp cao cận nhiệt đới lấn tây, trong khoảng thời gian từ ngày 13 - 15/10, các tỉnh miền Bắc, đặc biệt là đông Bắc bộ, có khả năng xuất hiện mưa, mưa vừa, trời chuyển nhiều mây.

Dự báo các tỉnh phía tây và đông Bắc bộ sẽ có mưa lớn tập trung trong ngày 14 - 16/10, lượng mưa tích lũy trong 24 giờ phổ biến dưới 50 mm nên khả năng xảy ra lũ trên các hệ thống sông là rất thấp.

Cũng theo Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, ngay sau đợt mưa từ 14 - 16/10, đến khoảng ngày 19 - 20/10, các tỉnh miền Bắc có khả năng xảy ra mưa rào và giông rải rác, một số nơi sẽ có mưa lớn.

Đợt mưa sắp tới ở miền Bắc có nguy cơ ngập lụt?

Sau đợt mưa lũ lớn do bão số 11, miền Bắc đang bước vào giai đoạn giao mùa với sự xuất hiện của những đợt không khí lạnh đầu tiên. Theo phân tích của tiến sĩ Trương Bá Kiên, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Khí tượng – Khí hậu (Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu), từ ngày 13 đến 16/10, một đợt sóng lạnh yếu sẽ tràn xuống nước ta, gây mưa rải rác tại khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ.

TS. Kiên cho biết, các bản đồ dự báo và ảnh mây vệ tinh cho thấy khối không khí lạnh từ phía Trung Quốc đang dịch chuyển dần xuống Việt Nam. Đợt không khí lạnh này có cường độ yếu, song khi tương tác với khối không khí ẩm đang hiện diện ở Bắc Bộ sẽ gây nên hiện tượng mưa nén — loại mưa hình thành do va chạm giữa hai khối không khí có bản chất khác nhau: một bên là lạnh và khô, một bên là ẩm và ấm.

"Dự báo trong 3 ngày tới, Bắc Bộ có mưa vừa, lượng mưa phổ biến khoảng 30–40mm, một số nơi cục bộ có thể trên 50mm. Đây không phải là dạng mưa cực đoan hay mưa lớn ngắn hạn, mà là mưa rải đều do quá trình nén khí," TS. Kiên phân tích.

Cũng theo ông, những khu vực như Hà Nội, Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải Phòng, Quảng Ninh có khả năng mưa rõ rệt hơn so với Sơn La, Điện Biên, Lai Châu hay phía Tây Hòa Bình, nơi ít chịu ảnh hưởng của không khí lạnh.

Do không khí lạnh di chuyển qua Vịnh Bắc Bộ, mang theo thêm hơi ẩm, khi gặp địa hình đón gió Đông Bắc của Thanh Hóa – Nghệ An – Hà Tĩnh, mưa được dự báo cao hơn miền Bắc, phổ biến từ 60–80mm, có nơi vượt mức này.

TS. Kiên giải thích: "Khu vực Bắc Trung Bộ có hướng địa hình Tây Bắc – Đông Nam, vuông góc với hướng gió Đông Bắc nên hình thành hiện tượng mưa do địa hình (thăng cưỡng bức). Khi khối không khí ẩm gặp dãy núi cao, nó bị buộc phải dâng lên, tạo dòng thăng và gây mưa đối lưu mạnh."

Tuy nhiên, ông khẳng định, đợt không khí lạnh này "không đủ mạnh để gây mưa cực đoan", chỉ tạo ra mưa vừa đến mưa to ở cục bộ.

Liên quan đến tình hình ngập úng sau mưa lũ, TS. Kiên nhận định: các điểm ngập ở Hà Nội – vốn từng lên đến hơn 100 điểm trong ngày 7–8/10 – đã giảm mạnh, hiện chỉ còn vài chục điểm. "Khả năng ngập trở lại trong đợt mưa 13–16/10 là thấp, vì lượng mưa không lớn và rải đều trong vài ngày. Tuy nhiên, các khu vực vẫn đang ngập hoặc rút nước chậm có thể tiếp tục ngập đến hết đợt mưa," ông nói.

Theo chuyên gia, trong điều kiện Hà Nội khô ráo hoàn toàn, chỉ khi mưa với cường suất lớn trên 80–100mm/giờ mới có khả năng gây ngập cục bộ. Đợt không khí lạnh này "không tạo ra hình thế như vậy".

TS. Kiên lưu ý thêm, giai đoạn sau mưa lũ, môi trường đang bị ô nhiễm, xác động vật, rác thải và vi khuẩn dễ phát triển mạnh khi trời nắng ấm. "Khi có mưa trở lại, nước mưa có thể cuốn theo mầm bệnh, gây nguy cơ phát sinh dịch bệnh. Người dân cần chú ý vệ sinh môi trường và nguồn nước sinh hoạt," ông khuyến cáo.

Về xu thế thời tiết tới, vị chuyên gia cho biết đợt không khí lạnh ngày 13–16/10 chỉ là sóng yếu đầu mùa, nhưng từ khoảng ngày 19–22/10 sẽ xuất hiện một đợt không khí lạnh mạnh hơn, khiến nhiệt độ giảm rõ rệt. "Đây sẽ là tín hiệu cho thấy mùa đông 2025–2026 bắt đầu đến sớm, với cường độ lạnh tăng nhanh," TS. Kiên nhận định.

Tô Hội