Động lực tăng trưởng từ chuyển đổi xanh

Kỹ sư Công ty cổ phần Shinec kiểm tra hệ thống xử lý nước thải tại Khu công nghiệp nam cầu Kiền (thành phố Hải Phòng). (Ảnh: KHÁNH AN)

Hiện nay, doanh nghiệp Việt Nam đang đối mặt với nhiều áp lực từ các quy định quốc tế như CBAM của EU hay các tiêu chuẩn môi trường-xã hội-quản trị (ESG). Điều này đòi hỏi cần có sự đồng hành của Nhà nước thông qua các chính sách hỗ trợ nhằm giúp quá trình chuyển đổi xanh diễn ra nhanh, hiệu quả, biến thách thức thành cơ hội, thúc đẩy nền kinh tế xanh, tạo động lực tăng trưởng bền vững.

Lợi ích kép từ chuyển đổi xanh

Chuyển đổi xanh là quá trình chuyển đổi kinh tế theo hướng thân thiện với môi trường, giảm phát thải khí nhà kính và sử dụng tài nguyên hiệu quả. Từ đó mang lại lợi ích đa chiều và chiến lược lâu dài đối với doanh nghiệp trong nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Theo đánh giá của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, việc áp dụng chuyển đổi xanh mang lại tác động kép khi giúp các doanh nghiệp giảm phát thải các-bon 15-25% nhờ đầu tư vào năng lượng tái tạo, tiết kiệm 20-30% số chi phí năng lượng hằng năm. Đồng thời, tạo cơ hội tiếp cận thị trường quốc tế rộng lớn, nâng cao thương hiệu, giá trị xuất khẩu khi các sản phẩm “xanh” luôn được ưu tiên trong các hiệp định thương mại tự do như CPTPP hay EVFTA,...

Lợi ích của chuyển đổi xanh rất rõ ràng, nhưng quá trình này tại Việt Nam vẫn còn không ít bất cập, khiến nhiều doanh nghiệp chùn bước. Theo đó, chi phí đầu tư ban đầu cao được xác định là rào cản lớn nhất với doanh nghiệp vừa và nhỏ. Việc lắp đặt hệ thống năng lượng tái tạo hay công nghệ xử lý chất thải có thể tốn hàng triệu USD, trong khi lợi nhuận ngắn hạn chưa rõ ràng.

Thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao và thiết bị công nghệ tiên tiến, hiện đại cũng là “điểm nghẽn” cản trở con đường “xanh hóa” của doanh nghiệp.

Theo khảo sát gần đây của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, chỉ khoảng 30% số doanh nghiệp được hỏi có đội ngũ nhân sự chuyên môn am hiểu về ESG, dẫn đến tình trạng “xanh giả” hoặc chậm trễ trong “tuân thủ xanh”. Hơn nữa, khung khổ pháp lý vẫn chưa đồng bộ với tiêu chuẩn quốc tế, gây chồng chéo thủ tục và rủi ro pháp lý, khiến doanh nghiệp e ngại khi đầu tư.

Để khẳng định cam kết phát triển xanh, đồng hành cùng doanh nghiệp trong chuyển đổi xanh, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản định hướng quan trọng. Trong đó là việc ban hành Chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050; Kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030; Đề án phát triển kinh tế tuần hoàn,…

Tuy nhiên, theo Phó Tổng thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam Đậu Anh Tuấn, gánh nặng thủ tục hành chính, chi phí không chính thức và sự thiếu đồng bộ trong thực thi pháp luật vẫn là những áp lực khi quá trình chuyển đổi xanh của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa đang gặp khó trong tiếp cận các nguồn lực tài chính xanh, tư vấn kỹ thuật.

Do đó, Chính phủ cần có những hành động cụ thể để tháo gỡ quyết liệt hơn các vướng mắc về thể chế, thực thi chính sách, năng lực cạnh tranh xanh và khả năng thu hút đầu tư giá trị cao; cần tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trong các lĩnh vực then chốt như đầu tư, đất đai, môi trường, xây dựng.

Việc thúc đẩy đầu tư và phát triển doanh nghiệp xanh, hình thành hệ sinh thái tài chính xanh hiệu quả cũng là điều kiện tiên quyết để thúc đẩy chuyển đổi xanh tại Việt Nam.

Cần sự đồng hành từ nhà nước

Theo nhận định của Tiến sĩ Nguyễn Đức Kiên, nguyên Tổ trưởng tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ, do nguồn nhân lực của các doanh nghiệp Việt Nam, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu chuyển đổi xanh cho nên hiện nay Việt Nam vẫn chưa xây dựng được hệ tiêu chí thế nào là kinh tế xanh.

Do đó, các doanh nghiệp cần chủ động thích ứng, thực hiện chuyển đổi xanh, chuyển đổi số trong sản xuất, kinh doanh; đầu tư công nghệ mới giảm tiêu hao năng lượng, tuân thủ cam kết bền vững, tập trung chỉ số môi trường, xã hội trong sản phẩm; cần thông qua các hiệp hội ngành nghề, tích cực đóng góp ý kiến, kiến nghị với các cơ quan chức năng sớm tháo gỡ những vướng mắc trong quá trình chuyển đổi xanh nhằm xây dựng, hoàn thiện pháp luật phù hợp thực tiễn phát triển của doanh nghiệp.

Để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi xanh trong doanh nghiệp, Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam Hồ Sỹ Hùng kiến nghị, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước và doanh nghiệp với các giải pháp cụ thể và khả thi để tháo gỡ vướng mắc trong kỷ nguyên số.

Doanh nghiệp cần một khung khổ pháp lý ổn định, minh bạch, có thể dự đoán được và nhất quán trong thực thi giữa các giai đoạn khác nhau và giữa các địa phương theo tinh thần Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về công tác xây dựng và thi hành pháp luật.

Cùng với đó, cần bước đột phá về cơ chế cho năng lượng, có giải pháp tháo gỡ các rào cản về “tính khả thi tài chính” cho các dự án điện quy mô lớn như LNG, điện gió ngoài khơi; cần giải quyết được “cơn khát” nguồn nhân lực chất lượng cao, có kỹ năng số theo tinh thần Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

Tăng trưởng xanh, phát triển bền vững không phải là con đường dễ đi, nhưng sẽ mang lại nhiều “trái ngọt” xứng đáng với nỗ lực của doanh nghiệp. Với vị thế địa chính trị, kinh tế quan trọng, Việt Nam có cơ hội rất lớn để chuyển mình, đi tắt đón đầu, tạo đà nhảy vọt về kinh tế, xã hội và môi trường.

Trong tiến trình này, doanh nghiệp được xác định là nhân tố trọng tâm, vừa là đối tượng vừa là chủ thể tiên phong thực hiện phát triển nhanh, bền vững, với sự đồng hành từ Nhà nước. Thay vì chờ hỗ trợ, doanh nghiệp cần chủ động biến thách thức thành lợi thế, khẳng định vai trò dẫn dắt trong nền kinh tế các-bon thấp.

Trước hết, cần xây dựng chiến lược xanh, tích hợp ESG cho toàn bộ chuỗi giá trị, từ nguyên liệu đầu vào đến sản phẩm đầu ra nhằm xác định chính xác điểm phát thải và ưu tiên cắt giảm. Tiếp tục dành nguồn lực đầu tư công nghệ và đổi mới sáng tạo như năng lượng mặt trời áp mái, xử lý nước tuần hoàn, hay phần mềm AI dự báo tiêu thụ năng lượng.

Bên cạnh đó, cần chú trọng nâng cao chất lượng năng lực nhân sự và xây dựng văn hóa xanh qua đào tạo định kỳ về ESG, tiêu chuẩn quốc tế; chủ động tham gia thị trường các-bon và chuỗi cung ứng xanh toàn cầu.

Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp Việt Nam tránh bị loại khỏi chuỗi cung ứng mà còn mở ra nguồn doanh thu mới từ bán tín chỉ các-bon, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững của đất nước.

MINH KHÔI