Doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt: Nỗ lực tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn

Loay hoay trong “mê trận” thủ tục và chi phí...

Theo TS Phạm Ngọc Lang - Phó Viện trưởng Viện Doanh Trí, những“nút thắt” lớn mà DN XNK đang phải đối mặt, cụ thể: Từ thị trường quốc tế: Hàngrào kỹ thuật ngày càng phức tạp (không chỉ dừng lại ở tiêu chuẩn chất lượng hayan toàn thực phẩm, nhiều thị trường như EU, Mỹ, Nhật Bản còn yêu cầu DN phảituân thủ các tiêu chuẩn về phát triển bền vững, bảo vệ môi trường và quyền laođộng); Gia tăng biện pháp phòng vệ thương mại (nhiều mặt hàng của Việt Nam đangbị điều tra chống bán phá giá, trợ cấp và tự vệ); Cùng với đó, chúng ta cũngđang phải đối mặt với chi phí logistics và biến động toàn cầu do những bất ổn vềchính trị khiến chuỗi cung ứng bị gián đoạn, chi phí vận chuyển và bảo hiểmtăng vọt làm giảm sức cạnh tranh của DN Việt.

Trong nước, thủ tục kiểm tra chuyên ngành còn rườm rà (dù đãcó cải cách, nhiều DN vẫn mất thời gian và chi phí vì thủ tục chồng chéo, kiểmtra tràn lan); Khó khăn trong hoàn thuế giá trị gia tăng - GTGT (việc phải chứngminh nguồn gốc hàng hóa, đặc biệt với ngành nông - lâm - thủy sản, đang khiếnnhiều DN bị “kẹt vốn”); một số chính sách thiếu ổn định (khi có quy định mới đượcban hành mà không có lộ trình rõ ràng hay lấy ý kiến DN, họ rất dễ rơi vào thếbị động, bị xáo trộn trong kế hoạch sản xuất - kinh doanh)...

Từ thực tế hoạt động kinh doanh của DN mình, ông Nguyễn ChíThành - Giám đốc Công ty CP Naturweg Việt Nam phản ánh: “Khó khăn lớn nhất hiệnnay trong hoạt động nhập khẩu (NK) là việc thiếu hướng dẫn rõ ràng, thống nhấtgiữa các cơ quan quản lý chuyên ngành đối với một số nhóm hàng hóa. Ví dụ, vơícác sản phẩm hóa chất tẩy rửa gia dụng mà DN chúng tôi đang NK, hiện có sự chồngchéo trong cách áp dụng các văn bản pháp lý giữa các Bộ, ngành khác nhau. Điêùnày khiến cơ quan hải quan, dù rất nỗ lực hỗ trợ DN, vẫn gặp khó trong việc raquyết định thông quan. Việc này ảnh hưởng lớn đến nguồn hàng, dòng tiền, tiến độkinh doanh và năng lực cạnh tranh của DN”.

Mặt khác, ông Thành cho biết, hiện nay tiềm năng xuất khẩu(XK) sản phẩm từ Việt Nam, đặc biệt là các sản phẩm hữu cơ là rất lớn. Tuynhiên, để phát triển bền vững tại các thị trường khó tính (như EU) thì yêu câùvề tiêu chuẩn môi trường, yếu tố hữu cơ hay chứng chỉ quốc tế là rất nghiêm ngặt.Đây là thách thức không nhỏ với phần lớn DN trong nước. Do đó, cần có sự đồnghành giữa các cơ quan chức năng, Hiệp hội ngành hàng, DN và người sản xuất đểcùng xây dựng chuỗi cung ứng đáp ứng được yêu cầu kỹ thuật - đặc biệt tronglĩnh vực nông sản và sản phẩm thân thiện với môi trường.

Cần các chính sách thực tế!

Bà Cao Thị Vân Điểm - Tổng Giám đốc Công ty CP Thiết bị y họcvật liệu sinh học; Phó Chủ tịch Hội Thiết bị y tế (TBYT) Việt Nam cũng phảnánh, hiện rất nhiều DN gặp vướng mắc tại cửa khẩu hải quan. Cụ thể, việc tênhàng hóa NK Việt Nam chưa có Bộ danh pháp về TBYT đồng nhất với các nước trênthế giới, hoặc các quy định khác nhau nên nhiều khi cơ quan hải quan yêu cầu DNphải xin Bộ Y tế xác nhận đó là TBYT hay không phải TBYT, gây cản trở và kéodài thời gian nhận hàng.

Việt Nam cũng chưa có nhiều tiêu chuẩn đánh giá và cácphòng thử nghiệm để đánh giá chất lượng của hàng hóa XNK khi có tranh chấp cácbên nên rất khó giải quyết. Lúc thực hiện dự án, DN không được hoàn thuế mua sắmmáy móc thiết bị sản xuất chưa có ở Việt Nam, trong khi DN phải đầu tư gần 20 tỷđồng nên đành phải đưa vào giá vốn để khấu hao trên sản phẩm làm giá thành sảnphẩm tăng cao.

TS Phạm Ngọc Lang - Phó Viện trưởng Viện Doanh Trí.

Để vượt sóng vươn xa, Phó Viện trưởng Viện Doanh Trí Phạm NgọcLang cho rằng, DN cần chủ động và cải tổ mạnh mẽ. Theo đó, nên nắm bắt tiêu chuẩnquốc tế từ sớm, đừng để đến khi thị trường “đóng cửa” mới loay hoay tìm lối ra.Việc cập nhật và chuẩn bị để đáp ứng yêu cầu về “xanh hóa”, minh bạch hóa haychống cưỡng bức lao động cần bắt đầu ngay từ bây giờ. Bên cạnh đó, phải đa dạnghóa toàn diện: Từ thị trường đầu ra, sản phẩm đến nhà cung cấp - sự phụ thuộcquá lớn luôn tiềm ẩn rủi ro.

Do đó, cần mở rộng sang các thị trường tiềm năng,phát triển sản phẩm có giá trị cao và xây dựng chuỗi cung ứng linh hoạt; Đầu tưcông nghệ và chuyển đổi số; Phát triển nguồn nhân lực: Đội ngũ nhân sự phải đượctrang bị kỹ năng chuyên môn lẫn ngoại ngữ và tư duy hội nhập để tham gia sânchơi toàn cầu; Tăng cường liên kết ngành: Khi đi cùng nhau, DN có thể tạo nênchuỗi giá trị mạnh mẽ hơn, dễ thương lượng hơn và cùng nhau vượt qua những ràocản thương mại khó khăn.

Về phía cơ quan quản lý nhà nước, cần tiếp tục cải cách thủtục hành chính: Ưu tiên chuyển từ kiểm tra trước sang hậu kiểm, ứng dụng nguyêntắc quản lý rủi ro hiệu quả. Giao dịch XNK nên được số hóa, tập trung xử lý quamột đầu mối duy nhất; Gỡ vướng về thuế, nhất là hoàn thuế GTGT: Cần có hướng dẫnrõ ràng theo từng nhóm ngành để DN dễ thực hiện; Tăng khả năng cảnh báo sớm vàhỗ trợ pháp lý: Các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài cần chủ động nắm bắtthông tin, báo động sớm và hỗ trợ DN khi cần tranh tụng hay giải quyết rào cảnkỹ thuật; Tham vấn DN trong hoạch định chính sách: Chính sách cần có tầm nhìndài hạn, được xây dựng dựa trên phản hồi thực chất từ DN và Hiệp hội ngành nghề;Hỗ trợ chuyển đổi xanh: Đặc biệt là DN nhỏ và vừa cần được hỗ trợ về tài chính,công nghệ và nhân lực để thích ứng với yêu cầu phát triển bền vững toàn cầu.

Ông Nguyễn Chí Thành.

Ông Nguyễn Chí Thành - Giám đốc Công ty CP Naturweg Việt Nam: “Chúng tôi rất mong Nhà nước và các cơ quan chức năng có thể tăng cường phối hợp liên ngành trong việc ban hành và hướng dẫn thực thi các văn bản pháp lý, đặc biệt là với các mặt hàng chịu sự quản lý chuyên ngành. Đồng thời, cần có cơ chế phản hồi, giải đáp nhanh và minh bạch cho các thắc mắc phát sinh trong quá trình thực hiện, để tránh tình trạng DN phải chờ đợi kéo dài”.

Đ.Trang - V.Hương