Điểm tựa kiến thức để HTX bước vào nền kinh tế số

Trong bối cảnh Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, xác định khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực chiến lược tạo đột phá phát triển quốc gia, khu vực kinh tế tập thể, HTX đang từng bước số hóa toàn diện từ quản trị, sản xuất đến thương mại điện tử.

Tiếp cận tri thức mới

Nếu như trước đây, HTX thường được gắn với mô hình sản xuất truyền thống, thủ công và năng lực quản lý hạn chế, thì nay, cùng với sự định hướng của Đảng, Nhà nước và sự hỗ trợ của Liên minh HTX Việt Nam, các HTX đang không ngừng hiện đại hóa nhờ chủ động tiếp cận tri thức mới.

Đầu tháng 10 vừa qua, tại UBND phường Đồng Nguyên (tỉnh Bắc Ninh), hình ảnh hơn 100 thành viên HTX đến từ các phường Từ Sơn, Phù Khê, Tam Sơn, Đồng Nguyên chăm chú lắng nghe giảng viên của Trường Đại học Nông – Lâm Thái Nguyên giới thiệu lộ trình chuyển đổi số minh chứng rõ rệt cho tinh thần “học tập số” của các HTX.

Giảng viên Trường Đại học Nông - Lâm Thái Nguyên truyền đạt kiến thức về trí tuệ nhân tạo, số hóa cho các HTX ở Bắc Ninh.

Tại khóa tập huấn, khái niệm chuyển đổi số, vốn từng xa lạ với nhiều HTX, đã trở nên gần gũi thông qua các bài giảng trực quan, dễ hiểu, từ cách xây dựng quy trình số trong sản xuất, lưu trữ dữ liệu lớn, đến những rào cản cần vượt qua khi chuyển công việc từ thủ công sang nền tảng số.

Đặc biệt, khóa học còn mở ra cánh cửa mới khi hướng dẫn các cán bộ, thành viên HTX tiếp cận và sử dụng các công cụ trí tuệ nhân tạo như ChatGPT, Gemini, Microsoft Copilot hay Capcut…

Những ứng dụng trí tuệ nhân tạo tưởng như chỉ dành cho doanh nghiệp công nghệ nay trở thành trợ lý đắc lực của cán bộ HTX, giúp soạn thảo văn bản nhanh chóng, phân tích dữ liệu sản xuất, kinh doanh, tự động hóa quy trình lập kế hoạch, thiết kế quảng cáo, viết kịch bản video, xây dựng website mini...

Ngay sau buổi tập huấn, nhiều cán bộ, thành viên HTX khẳng định họ có thể tự tạo mẫu kế hoạch sản xuất, viết thông cáo báo chí hoặc dựng video giới thiệu sản phẩm chỉ trong vài phút thay vì mất hàng giờ như trước.

Hiệu quả vượt trội nhờ số hóa

Những khóa học số hóa như tại Bắc Ninh vừa qua không chỉ cung cấp kiến thức, mà còn truyền cảm hứng đổi mới, góp phần hiện thực hóa mục tiêu của Nghị quyết 57, xây dựng nguồn nhân lực số chất lượng cao ngay từ khu vực nông thôn, nơi mà trước đây việc tiếp cận công nghệ còn nhiều hạn chế.

Trên nền tảng đó, nhiều HTX đã chủ động học tập, chuyển đổi mô hình quản trị, đẩy mạnh áp dụng phần mềm quản lý hiện đại. Điển hình là hệ thống ứng dụng được Liên minh HTX tỉnh Bắc Ninh xây dựng và chuyển giao cho khoảng 25 HTX.

Mỗi HTX sở hữu một tài khoản quản trị dùng để lập kế hoạch sản xuất, theo dõi mua - bán đầu vào, đầu ra, hạch toán kế toán, quản lý khách hàng, lưu trữ quy trình VietGAP, GlobalGAP… Toàn bộ quy trình trước đây phải ghi chép thủ công đã được số hóa hoàn toàn, đảm bảo tính chính xác, minh bạch và có thể truy xuất mọi lúc, mọi nơi.

Nhiều tháng trở lại đây, tại HTX Nông nghiệp Thanh Hải (phường Chũ), giám đốc Ngô Văn Liên cùng các thành viên không còn mang theo sổ sách dày cộp mà chỉ cầm trên tay chiếc điện thoại thông minh.

Với 40 ha vải, nhãn, cam, bưởi, táo… trải dài trên nhiều quả đồi, việc quản lý sản xuất từng là thách thức lớn với đội ngũ cán bộ HTX. Nhưng từ khi áp dụng phần mềm nhật ký sản xuất, mọi dữ liệu từ ngày xuống giống, lịch phun thuốc, bón phân, chứng nhận tiêu chuẩn đều được cập nhật tức thời.

“Chỉ cần mở ứng dụng, chúng tôi biết chính xác từng thửa đất đang ở giai đoạn nào. Điều hành thuận tiện, minh bạch hơn nhiều. Khách hàng nước ngoài khi kiểm tra tiêu chuẩn đều đánh giá cao mức độ chuyên nghiệp này”, Giám đốc HTX Ngộ Văn Liên cho hay.

Nhờ số hóa, HTX Thanh Hải còn nâng cao năng lực chế biến khi đầu tư máy sấy, kho lạnh, tem điện tử và nhãn mác hiện đại, mỗi năm cung cấp khoảng 40 tấn nông sản chất lượng cao ra thị trường Úc, Nhật, Hàn Quốc, Nga.

Ứng dụng chuyển đổi số là con đường tất yếu để các HTX vươn tầm.

Cùng với Thanh Hải, HTX Dược liệu công nghệ cao Trường Sơn (xã Trường Sơn) là minh chứng rõ nét cho phong trào học tập số gắn liền với đổi mới sáng tạo.

Giám đốc Nguyễn Văn Đức, một người trẻ am hiểu về đông y, đã đưa HTX bước vào giai đoạn phát triển mới bằng việc đầu tư hệ thống máy chiết, máy cô đặc, máy sấy, kho lạnh, điều khiển hoàn toàn trên nền tảng số.

Nếu như trước đây HTX phải đun nồi bằng củi, vừa tốn nhân công vừa khó kiểm soát chất lượng, thì nay chỉ cần thiết lập thông số trên điện thoại, toàn bộ quy trình được vận hành tự động. Sản lượng chiết xuất từ trà hoa vàng, lá xoài, lá vải hay dược liệu tăng gấp 8–10 lần, chi phí nhân công giảm 60%, doanh thu dự kiến năm 2025 đạt 18 tỷ đồng, con số gấp đôi năm trước.

Những bước tiến trên không thể có được nếu không có sự hỗ trợ 70% chi phí từ Đề án HTX ứng dụng công nghệ 4.0 của Liên minh HTX tỉnh, một chính sách thể hiện đầy đủ tinh thần của Nghị quyết 57, đưa khoa học công nghệ vào thực tiễn, tạo ra đột phá năng suất trên quy mô cộng đồng.

Hóa giải thách thức

Trên bình diện rộng hơn, các hoạt động đào tạo và hỗ trợ chuyển đổi số do Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX các tỉnh trên cả nước triển khai đã tạo thành mạng lưới hỗ trợ vững chắc. Các hội nghị nâng cao năng lực chuyển đổi số cho HTX, hộ kinh doanh nông thôn, miền núi cho thấy sự quan tâm đặc biệt của toàn hệ thống.

Không chỉ bàn về lý thuyết, các hội nghị do Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX các tỉnh tổ chức đã giới thiệu thực tế các mô hình thương mại điện tử, truy xuất nguồn gốc, sàn giao dịch số đang giúp nhiều HTX tiêu thụ sản phẩm đặc trưng… bằng phương thức online. Những mô hình này không chỉ mở rộng thị trường mà còn đưa sản phẩm địa phương tham gia sâu vào chuỗi giá trị quốc tế.

Liên minh HTX Việt Nam cũng triển khai Chợ sản phẩm trực tuyến cho thành viên HTX và đồng bào dân tộc thiểu số, giúp hàng nghìn sản phẩm nông nghiệp, làng nghề tiếp cận người mua trên phạm vi rộng. Viện Khoa học Công nghệ và Môi trường ký kết hợp tác với Hội đồng chứng nhận Halal Việt Nam mở ra cơ hội đưa sản phẩm HTX vào thị trường các nước Hồi giáo, một thị trường giàu tiềm năng nhưng yêu cầu tiêu chuẩn khắt khe. Tất cả đang tạo ra hệ sinh thái chuyển đổi số đa tầng, đồng bộ, kết nối mạnh mẽ từ đào tạo đến ứng dụng thực tế và mở rộng đầu ra.

Tuy vậy, phong trào học tập số trong HTX vẫn đứng trước nhiều thách thức. Phần lớn HTX còn thiếu nhân lực công nghệ, hạ tầng số chưa đồng bộ, chi phí phần mềm và thiết bị còn cao, tư duy quản trị số chưa phổ biến.

Nhiều HTX mới dừng lại ở số hóa một khâu, thiếu sự liên thông giữa sản xuất, chế biến, tiêu thụ. Nhưng những hạn chế ấy cũng chính là động lực để hệ thống Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX các tỉnh thành tiếp tục đẩy mạnh các đề án hỗ trợ mới như đào tạo đội ngũ “cán bộ HTX số”, hỗ trợ vay ưu đãi thông qua Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX, phát triển phần mềm dùng chung, xây dựng nền tảng truy xuất nguồn gốc thống nhất, tổ chức đoàn tham quan mô hình, thúc đẩy thương mại điện tử xuyên biên giới…

Phong trào học tập số trong HTX không chỉ là xu thế mà còn là nhiệm vụ chiến lược nhằm hiện thực hóa mục tiêu của Nghị quyết 57. Khi mỗi cán bộ HTX chủ động học tập, sử dụng AI, thương mại điện tử và các nền tảng số thì chuyển đổi số không còn là khẩu hiệu, mà đã trở thành sức mạnh nội sinh cho sự phát triển bền vững của kinh tế tập thể.

Đông Phong