Đề xuất mới nhiều nhiệm vụ, quyền hạn của thừa phát lại

Thực hiện chương trình, kế hoạch xây dựng Luật, pháp lệnh năm 2025, hiện nay Bộ Tư pháp đang xây dựng dự thảo Luật Thi hành án dân sự(THADS) sửa đổi.

Trong dự thảo được công bố chính thức (dự thảo 3), Bộ Tư pháp đã có những đề xuất mới đáng chú ý về chức năng, quyền hạn, trách nhiệm của thừa phát lại khi tổ chức THADS.

1 chương riêng quy định về thừa phát lại

Theo Bộ Tư pháp, cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội và công cuộc cải cách hành chính, cải cách tư pháp, cải cách pháp luật với nhiều vấn đề cấp bách, quan trọng nên cần tiếp tục được nghiên cứu, đổi mới, hoàn thiện về tổ chức, hoạt động của hệ thống THADS.

Do vậy, cần có cơ chế, chính sách phù hợp để phát huy nguồn lực xã hội, thúc đẩy hoạt động THADS, thực hiện hiệu quả chủ trương xã hội hóa một số hoạt động THADS theo Nghị quyết số 49-NQ/TW và Nghị quyết số 27-NQ/TW của Đảng. Trong đó, Nghị quyết 49 đã xác định từng bước thực hiện việc xã hội hóa và quy định những hình thức, thủ tục để giao cho tổ chức không phải là cơ quan nhà nước thực hiện một số công việc THA.

Một đương sự đang yêu cầu lập vi bằng tại Văn phòng Thừa phát lại Sài Gòn (TP.HCM). Ảnh: HỮU ĐĂNG

Hiện nay, hoạt động của thừa phát lại không được quy định tại Luật THADS mà quy định tại Nghị định 08/2020. Tuy nhiên, nhằm thực hiện chủ trương xã hội hóa hoạt động THADS, dự thảo Luật THADS sửa đổi đã dành một chương mới (Chương III) để quy định về hoạt động THADS của thừa phát lại.

Các nội dung về thừa phát lại được nêu ra trong dự thảo như: Thẩm quyền, phạm vi tổ chức THA; nhiệm vụ, quyền hạn của thừa phát lại,Trưởng Văn phòng thừa phát lại trong hoạt động THADS; quyền yêu cầu ra quyết định THA, áp dụng biện pháp cưỡng chế của thừa phát lại...

Đề xuất thừa phát lại có quyền hạn tương tự chấp hành viên

Theo dự thảo lần 3, khi tổ chức THA, thừa phát lại có nhiệm vụ, quyền hạn như chấp hành viên, trừ thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính và áp dụng biện pháp cưỡng chế có huy động lực lượng.

Việc áp dụng biện pháp cưỡng chế có huy động lực lượng phải do Thủ trưởng cơ quan THADS nơi Văn phòng thừa phát lại đặt trụ sở phê duyệt, ban hành.

Cơ quan chủ trì soạn thảo cũng quy định mới về nhiệm vụ, quyền hạn của Trưởng Văn phòng thừa phát lại. Theo đó, Trưởng Văn phòng thừa phát lại sẽ có nhiệm vụ, quyền hạn về THA cơ bản như Thủ trưởng cơ quan THADS, trừ thẩm quyền ra quyết định THA và giải quyết khiếu nại, tố cáo, xử phạt vi phạm hành chính.

Cụ thể, Điều 70 của dự thảo quy định thừa phát lại có quyền tổ chức THA theo yêu cầu của người được THA đối với những bản án, quyết định thuộc thẩm quyền của cơ quan THADS cấp tỉnh nơi Văn phòng thừa phát lại đặt trụ sở (trừ trường hợp bản án, quyết thuộc diện cơ quan THADS chủ động ra quyết định THA hoặc bản án, quyết định thuộc thẩm quyền thi hành của cơ quan THA cấp quân khu).

Thỏa thuận về THA giữa người yêu cầu THA và Văn phòng thừa phát lại được thực hiện dưới hình thức hợp đồng dịch vụ. Việc THA của thừa phát lại chấm dứt khi hai bên thỏa thuận hoặc phạm vi THA nằm ngoài địa bàn cấp tỉnh nơi văn phòng thừa phát lại đặt trụ sở hoặc rơi vào các trường hợp đình chỉ THA theo quy định.

Về vấn đề ra quyết định THA, Điều 73 dự thảo nêu rõ trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày ký hợp đồng dịch vụ, Trưởng văn phòng thừa phát lại căn cứ vào nội dung hợp đồng dịch vụ, thẩm quyền và phạm vi THA, có văn bản đề nghị Thủ trưởng cơ quan THADS nơi văn phòng thừa phát lại đặt trụ sở ra quyết định THA. Văn bản đề nghị phải kèm theo đơn yêu cầu thi hành án; bản án, quyết định và các tài liệu có liên quan theo quy định.

Trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày nhận được văn bản đề nghị của Trưởng văn phòng thừa phát lại, Thủ trưởng cơ THADS phải xem xét, ra quyết định THA; trường hợp không ra quyết định THA thì phải trả lời bằng văn bản có nêu rõ lý do.

Như vậy, có thể thấy theo như dự thảo mà Bộ Tư pháp đang đề xuất trong Luật THADS sửa đổi, hoạt động thừa phát lại đã được nâng cao vai trò hơn trong tổ chức THA.

Thừa phát lại hiện nay được làm những gì?

Hiện nay, theo Nghị định 08/2020, Trưởng Văn phòng thừa phát lại có các nhiệm vụ và quyền hạn như: (1) Đề nghị Chi cục trưởng/Cục trưởng cơ quan nơi Văn phòng thừa phát lại đặt trụ sở ra quyết định THA; (2) Đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân phối hợp xác minh điều kiện thi hành án và tổ chức thi hành án; (3) Thông báo bằng văn bản cho người có thẩm quyền kháng nghị trong trường hợp phát hiện có vi phạm pháp luật trong bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật; (4) Trả lời kháng nghị, kiến nghị của VKSND có thẩm quyền; kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người vi phạm.

Về quyền tổ chức THA, thừa phát lại được quyền tổ chức THA theo yêu cầu của đương sự đối với các bản án, quyết định như: Bản án, quyết định sơ thẩm đã có hiệu lực pháp luật của TAND cấp huyện, cấp tỉnh nơi Văn phòng thừa phát lại đặt trụ sở; quyết định giám đốc thẩm, tái thẩm của TANDcấp cao đối với bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của TANDcấp huyện, cấp tỉnh nơi Văn phòng TPL đặt trụ sở.

Tuy nhiên, khi tổ chức THA, nhiệm vụ, quyền hạn của thừa phát lại cũng rất hạn chế: không được áp dụng các biện pháp bảo đảm, biện pháp cưỡng chế thi hành án; không được sử dụng công cụ hỗ trợ trong khi thi hành công vụ, xử phạt vi phạm hành chính; không được yêu cầu Tòa án xác định, phân chia, xử lý tài sản chung để THA, tuyên bố giao dịch vô hiệu...

Theo số liệu thống kê, năm 2024, các Văn phòng thừa phát lại trên cả nước chỉ tống đạt được 747.909 văn bản của Tòa án, không tống đạt văn bản nào của cơ quan THADS; xác minh điều kiện thi hành án 04 việc, thụ lý tổ chức thi hành án 01 vụ việc.

Như vậy, hoạt động thừa phát lại trong tổ chức thi hành bản án, quyết định của tòa hiện nay chủ yếu là hỗ trợ cho cơ quan THADS, chưa thực sự là cơ quan tổ chức THA.

HỮU ĐĂNG