Đề xuất cho doanh nghiệp tự khai, tự nộp tiền sử dụng đất để rút ngắn thủ tục, giảm nợ đọng

Theo Viện, hiện nay thủ tục xác định tiền sử dụng đất, đặc biệt khi chuyển mục đích sang đất ở, còn rườm rà và kéo dài, khiến chi phí tài chính đội lên đáng kể. Khoản phải nộp thường tăng mạnh, tạo gánh nặng lớn cho doanh nghiệp và ảnh hưởng trực tiếp đến kế hoạch kinh doanh. Trong khi đó, Bộ Tài chính và Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang trình Chính phủ phương án sửa đổi Nghị định 103/2024 về phương pháp xác định tiền sử dụng đất và Nghị định 71/2024 về bảng giá đất. Một trong các đề xuất là áp dụng bảng giá đất 5 năm do Nhà nước ban hành, bổ sung hệ số K điều chỉnh hằng năm.

Trên tinh thần đó, Viện đề xuất cho phép doanh nghiệp tự tính tiền sử dụng đất dựa trên bảng giá do UBND tỉnh ban hành, áp dụng hệ số K. Cơ quan thuế chỉ kiểm tra, quyết toán trước khi cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Nếu nộp thừa, doanh nghiệp được cấn trừ sang dự án khác; nếu thiếu thì nộp bổ sung. Viện trưởng Phạm Viết Thuận cho rằng cơ chế này khả thi vì doanh nghiệp đã quen với việc tự khai, tự nộp thuế VAT và thuế thu nhập, nên mở rộng sang tiền sử dụng đất là hợp lý. Nếu áp dụng, thủ tục sẽ rút gọn đáng kể, giảm nợ đọng kéo dài và giải phóng nguồn lực cho thị trường.

Bên cạnh đó, Viện cũng kiến nghị quy định cụ thể ngay trong Luật Đất đai mức thu đối với từng trường hợp: nếu thuê đất thì số tiền hàng năm bằng 0,5% giá đất do địa phương công bố; nếu được giao đất thì tính theo hệ số K; còn khi chuyển mục đích sang đất ở thì mức thu tối đa 30% giá đất. Những trường hợp được miễn, giảm tiền sử dụng đất sẽ áp dụng theo các nghị định hiện hành.

Theo ông Thuận, việc đưa tỉ lệ thu cụ thể vào luật sẽ giúp các địa phương triển khai ngay, không cần chờ kết quả thẩm định giá từ hội đồng hay đơn vị tư vấn - vốn thường kéo dài và dễ phát sinh chênh lệch. Điều này sẽ minh bạch hơn, giảm thủ tục rườm rà và cải cách lĩnh vực đất đai vốn lâu nay bị đánh giá là phức tạp.

Trong bối cảnh thị trường bất động sản đối mặt với nhiều dự án chậm tiến độ, nếu được chấp thuận, đề xuất sẽ giúp doanh nghiệp chủ động về tài chính, rút ngắn thời gian triển khai, đồng thời giảm áp lực xử lý hồ sơ cho cơ quan quản lý. Qua đó, dòng vốn đầu tư vào thị trường được khơi thông, nguồn thu ngân sách cải thiện, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Theo dự thảo sửa đổi Nghị định 103, Bộ Tài chính cũng đề xuất giảm mức truy thu tiền sử dụng đất bổ sung từ 5,4% xuống 3,6% mỗi năm. Đối với khoản thu từ chuyển đổi mục đích sử dụng, vẫn áp dụng cách tính cũ thay vì thu toàn bộ chênh lệch như hiện hành. Trong khi đó, dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai 2024 đang lấy ý kiến, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất bỏ yếu tố thị trường trong định giá đất sơ cấp, thay bằng bảng giá đất 5 năm/lần hoặc điều chỉnh hằng năm qua hệ số K.

Viện Kinh tế tài nguyên và môi trường TP.HCM cho rằng, việc kết hợp cải cách quy trình với minh bạch hóa mức thu sẽ vừa hỗ trợ doanh nghiệp, vừa đảm bảo lợi ích ngân sách, góp phần ổn định và phát triển bền vững thị trường bất động sản.

Thiên Bình