Dân cho rằng họ trắng tay do thủy điện, chủ thủy điện nói gì?

Đã hơn 10 ngày, người dân các xã Hà Nha, Phước Hiệp của TP Đà Nẵng vẫn chưa hết bàng hoàng trước trận lũ bất ngờ, lớn chưa từng có. Lũ cuốn trôi hàng chục héc ta đất đai, hoa màu, đe dọa hàng loạt căn nhà.

Dân cho rằng thủy điện làm mất đất

Nhiều năm canh tác ven sông Vu Gia, bà Nguyễn Thị Miền (67 tuổi, ngụ thôn Hòa Hữu Đông, xã Hà Nha) chưa bao giờ chứng kiến trận lũ lớn như vừa qua. Nước dâng nhanh, chảy cuồn cuộn cuốn trôi đất đai, hoa màu.

Khu vực hạ lưu sông Vu Gia sạt lở nặng. Ảnh: Thanh Nhật

Trước lũ, lán trại gia đình bà Miền dựng cách bờ sông Vu Gia hơn 50 m đã bị cuốn đi. “Tôi mất hơn hai sào đất, còn lại ít đất phía trong cũng bị cát bồi lấp, hoa màu mất sạch”- bà Miền tiếc nuối.

Bao năm sinh sống bên bờ Vu Gia, người dân ở đây nói chưa bao giờ họ chứng kiến sạt lở kinh hoàng như trận lũ vừa qua. Chỉ một đợt lũ, bờ sông đã ăn sâu vào gần 100 m.

Có vựa cây trồng, hoa màu bên sông Vu Gia, ông Lê Vinh (48 tuổi, ngụ thôn Hòa Hữu Đông) kể gia đình ông bỏ hơn 300 triệu thuê 4 héc ta đất của người dân trong 20 năm. Mới canh tác được ba năm thì vừa qua gặp đại họa.

Ông Vinh cho rằng thủy điện xả lũ lưu lượng lớn là nguyên nhân khiến đất đai, hoa màu bị cuốn trôi. Các thủy điện xả lũ xuống sông Vu Gia với lưu lượng gần 7.000 m3/giây, quá sức chịu đựng dẫn đến sạt lở. “Nước chảy xiết bay hết đất, cây cối trốc gốc, không dính lại một thứ gì”- ông Vinh nói.

Người dân cho rằng thủy điện là nguyên nhân khiến bờ sông sạt lở nặng. Ảnh: Thanh Nhật

Hơn 4 héc ta đất ông Vinh thuê, trồng 500 cây ổi, 200 cây xoài, 30.000 cây thơm. Toàn bộ cây trồng bị sạt lở trôi xuống sông hoặc cát bồi vùi lấp, thiệt hại ước tính gần 650 triệu đồng. “Quan trọng nhất là đất trồng, giờ mất hết mình không thể sản xuất, không lấy lại được”- ông Vinh bức xúc.

Tương tự, ông Trương Công Lạc (ngụ thôn Hòa Hữu Đông) cho hay trận lũ lấy đi của ông hai sào mướp, ba sào bầu, hai sào bí đao, đu đủ. Theo ông, các đập thủy điện xả lũ lớn, nước chảy như thác "nghe rất kinh".

Tại xã Phước Hiệp, dọc sông Trường phía dưới thủy điện Đăk Mi 4A, 4B, 4C xảy ra sạt lở kéo dài. Hai bên bờ sông bị nước xé toạc bờ tạo hàm ếch, nhiều hộ dân sống dọc ven sông bị đe dọa.

Nhà ông Hồ Văn Thạnh bị sạt lở sát móng, khoảng 40 m2 đất phía sau đã trôi xuống sông. Ảnh: Thanh Nhật

Theo ông Hồ Văn Thạnh (ngụ thôn 5, xã Phước Hiệp), những năm trước thiên tai, lũ lụt thường xuyên, nhưng không sạt lở. Từ khi thủy điện hoạt động, sạt lở xảy ra mỗi năm một ít. Riêng đợt lũ vừa qua sạt lở rất nhanh, tới sát móng nhà.

“Thủy điện xả lũ đợt đầu vào ban đêm, khi đó mình không biết lở như thế nào. Ngày cuối đợt lũ bờ đất còn ở ngoài xa, hôm đó sạt lở rất mạnh. Tôi nhờ lực lượng xã với bà con quanh xóm di dời nhà gỗ, vật dụng gia đình”- ông Thạnh nói.

Ông Thạnh lo lắng nói nếu tiếp tục sạt lở, gia đình ông có nguy cơ mất nhà. “Tôi mong chính quyền địa phương quan tâm giúp đỡ, có cách giải quyết để thủy điện làm kè giữ nhà giúp gia đình”- ông nói.

Chủ thủy điện nói "vận hành đúng quy trình'

Hai khu vực người dân phản ánh sạt lở nằm dưới chân đập các thủy điện Đăk Mi 4, Đăk Mi 4A, Đăk Mi 4B, Đăk Mi 4C thuộc Công ty CP thủy điện Đăk Mi.

Nước chảy xiết xé toạc bờ sông Trường. Ảnh: Thanh Nhật

Trao đổi với PLO, ông Đỗ Thanh Phong, Phó tổng giám đốc Công ty CP thủy điện Đăk Mi, cho rằng người dân nói thủy điện xả lũ gây sạt lở là không chính xác.

“Mọi việc đều tuân thủ đúng quy trình, cơ quan chức năng cũng khẳng định hồ chứa Đăk Mi 4 cùng một số hồ thủy điện khác cắt lũ cho hạ du khá nhiều. Nguyên nhân chính là do đợt mưa lũ vừa rồi rất lớn”- ông Phong nói.

Theo ông Phong, đối với hai hộ bị ảnh hưởng nhà ở dọc sông Trường, công ty hỗ trợ ở góc độ "trách nhiệm xã hội, không phải thủy điện gây thiệt hại phải bồi thường".

Theo ông Nguyễn Thanh Bình, Phó tổng giám đốc Công ty CP thủy điện Đăk Mi, đợt lũ vừa qua có sáu đỉnh lũ liên tục, kéo dài nhiều ngày, gấp 3,7- 4 lần mức trung bình từ năm 2020-2024. Do đó, lượng nước về hồ tăng đột biến.

PV nêu phản ánh của người dân cho rằng thủy điện chặn dòng đã giữ lại đất, cát ở thượng nguồn, khi xả lũ nước chảy mạnh dẫn đến sạt lở mà không bồi lấp.

Ông Bình trả lời: “Để đánh giá thủy điện gây ra việc đó không thì hồ không có năng lực đánh giá, bà con ở hạ du thấy thực tế như thế thì phản ánh như thế. Để có cơ sở đánh giá ảnh hưởng thế nào cần phải có một đơn vị đủ chuyên môn”.

Theo ông Bình, có nhiều cơ quan chức năng quản lý việc vận hành phát điện, xả nước điều tiết hồ chứa. Quá trình vận hành trước, trong và sau lũ đều báo cáo với các cơ quan chức năng, có số liệu giám sát trực tuyến. Các hồ chứa thủy điện điều tiết nước theo quy trình vận hành liên hồ chứa (gọi tắt là quy trình 1865).

Sạt lở cuốn trôi đất đai, hoa màu của người dân ở xã Hà Nha và Phước Hiệp. Ảnh: Thanh Nhật

Theo quy trình này, tại hồ Đăk Mi 4, mực nước trước lũ cao nhất từ ngày 1-9 đến 15-11 thì là 255 m, từ ngày 16-11 đến 15-12 là 256-258 m. Mực nước đón lũ thấp nhất từ ngày 1-9 đến 15-11 là 251 m, từ ngày 16-11 đến 15-12 là 256 m.

Ông Bình cho rằng quy trình 1865 chưa linh hoạt, địa phương chưa được giao quyền mạnh trong việc tính toán hạ thấp thêm mực nước để cắt lũ. Điều này vô hình chung 'trói' cả chủ hồ, cơ quan quản lý.

THANH NHẬT