Cục Khí tượng thủy văn: Thiên tai bất thường, không còn mùa mưa, mùa khô rõ rệt

Sáng 6-10, Bộ NN&MT họp báo thường kỳ tháng 10 - 2025. Thông tin tại họp báo, ông Hoàng Đức Cường, Phó Cục trưởng Cục Khí tượng thủy văn (Bộ NN&MT), cho biết trong 9 tháng đầu năm, thiên tai diễn biến rất phức tạp và bất thường, cực đoan hơn so với trung bình nhiều năm.

Thiên tai bất thường hơn

Theo ông Cường, từ đầu năm đến nay, thiên tai tập trung chủ yếu ở Bắc Bộ và Trung Bộ. Đáng chú ý là không còn rõ rệt mùa mưa - mùa khô, nhiều đợt mưa trái mùa với lượng lớn xảy ra trong thời gian ngắn.

Hoạt động của bão cũng khác thường, đến ngày 5 và 6 -10, Biển Đông đã xuất hiện 15 cơn bão, trong đó 6 cơn ảnh hưởng trực tiếp đến nước ta, đạt mức trung bình cả năm dù mới đầu quý IV. Năm nay, số lượng, tần suất của bão nhiều hơn so với trung bình nhiều năm.

Ông Hoàng Đức Cường, Phó Cục trưởng Cục Khí tượng thủy văn thông tin tại họp báo. Ảnh: AH

Tiếp tục dẫn chứng về sự bất thường của thiên tai năm nay, ông Cường cho hay một số cơn bão xuất hiện muộn bất thường như bão số 1 trên Biển Đông, cũng là cơn bão số 1 trên khu vực Tây Bắc Thái Bình Dương là muộn nhất trong 40 năm gần đây. Năm nay cũng ghi nhận nhiều bão mạnh, siêu bão (cấp 13–14), có siêu bão được đánh giá mạnh nhất thế giới thời điểm đó.

Với cơn bão số 10, tuy đổ bộ Hà Tĩnh, Nghệ An rồi sang Lào nhưng quy mô tác động của bão rất lớn, gây mưa từ Đà Nẵng ra toàn Bắc Bộ, gió mạnh ở Bắc Trung Bộ. Từ hoàn lưu vùng gió mạnh, thời gian gió mạnh, diện mưa, cường độ mưa, khu vực mưa cũng hiếm có từ trước đến nay. Đặc biệt có rất nhiều hiện tượng vòi rồng, lốc xoáy xuất hiện.

Về mưa lớn và lũ, cả nước ghi nhận 14 đợt mưa lớn diện rộng, phần lớn đi kèm các cơn bão, tạo thành tổ hợp thiên tai kép (bão mạnh – mưa lớn – lũ quét – sạt lở). Trong tháng 9, hai cơn bão số 5 và số 10 đã gây tổ hợp thiên tai nghiêm trọng, ảnh hưởng cả miền núi và đồng bằng Bắc Bộ, trong đó có Hà Nội. Nhiều sông đã lên mức báo động 2 – 3, một số vượt báo động 3 (Quảng Trị, Nghệ An, Thanh Hóa…).

"Dự kiến từ nay đến cuối năm còn 4-5 cơn bão/áp thấp nhiệt đới hoạt động trên Biển Đông, ít nhất 2 cơn có thể ảnh hưởng trực tiếp đến Việt Nam" - ông Cường nói và cho hay mưa lớn kèm theo bão, không khí lạnh sẽ khiến mưa tập trung ở Hà Tĩnh – Quảng Nam – Khánh Hòa (cũ) từ tháng 10 đến nửa đầu tháng 12. Lũ có thể đạt mức báo động 2–3 hoặc vượt 3, nguy cơ cao lũ lớn cuối vụ.

Năm nay không khí lạnh đến sớm, mạnh, kết hợp bão, có thể gây mưa cực đoan. Dự báo không khí lạnh có thể hoạt động mạnh từ cuối tháng 10.

Đợt mưa vừa qua ở Hà Nội chưa vượt qua đợt mưa lịch sử 2008

Trả lời báo chí về sự phối hợp giữa cơ quan dự báo khí tượng thủy văn với các cơ quan, địa phương như việc cho học sinh nghỉ học để tránh bão ở Hà Nội vừa qua, ông Cường cho biết, theo thống kê, tần suất các trận mưa lớn, mưa cực đoan gần đây tăng rõ rệt. Về phía ngành khí tượng, nhiệm vụ là quan trắc, dự báo và phát cảnh báo; còn việc ứng phó cụ thể do các bộ, ngành và địa phương chủ động triển khai.

Về phối hợp với ngành giáo dục trong việc cảnh báo, đại diện Cục Khí tượng thủy văn cho biết đây là trách nhiệm liên ngành. Cơ quan khí tượng chỉ thực hiện theo chức năng nghiên cứu, đánh giá, dự báo tác động và phát khuyến cáo. Tùy mức độ tổn thương của từng địa phương và lĩnh vực mà các bộ, ngành, địa phương sẽ vận dụng bản tin khí tượng để đưa ra hành động phù hợp.

Khi có thiên tai, Ban Chỉ đạo Quốc gia về phòng chống thiên tai sẽ chỉ đạo chung; ở địa phương, Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn sẽ triển khai các biện pháp ứng phó, có sự phối hợp với cơ quan khí tượng.

Thông tin thêm về hoàn lưu bão số 11, bão đã vào Trung Quốc và suy yếu nhưng hoàn lưu vẫn gây mưa lớn cho vùng núi Bắc Bộ. Lượng mưa phổ biến 100-200 mm, có nơi tới 300 mm, làm tăng nguy cơ lũ quét, sạt lở đất, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa. Mực nước trên các sông hiện dưới báo động 2, song dự kiến sẽ tăng trong thời gian tới.

Hiện chưa có dấu hiệu hình thành bão số 12 trên Biển Đông, nhưng theo quy luật, bão số 12 chắc chắn sẽ xuất hiện, dù chưa xác định được thời điểm cụ thể.

Ông Hoàng Đức Cường, Phó Cục trưởng Cục Khí tượng thủy văn (Bộ NN&MT) cho biết, việc so sánh trận mưa ngày 30-9 với đợt mưa năm 2008 là một việc khá khó khăn, bởi để đánh giá chính xác, chúng ta cần đưa ra một bộ tiêu chí so sánh cụ thể. Ví dụ, phạm vi khu vực mưa, thời gian mưa kéo dài bao lâu, tổng lượng mưa, cường độ mưa theo từng khoảng thời gian (trong một ngày, trong 12 giờ, trong từng giờ)…

Theo đánh giá của ông Cường và một số thông tin thống kê, xét về diện mưa, cường độ lẫn thời gian mưa, đợt mưa cuối tháng 9 vừa rồi ở Hà Nội thấp hơn đáng kể so với đợt mưa lịch sử năm 2008.

“Tất nhiên, nếu so chi tiết theo từng phút hay một khoảng thời gian ngắn thì có thể có lúc lượng mưa hiện nay cao hơn, nhưng về tổng thể thì không bằng năm 2008” - ông Cường nói.

Cụ thể, đợt mưa vừa qua ở Hà Nội có tổng lượng mưa khoảng 200 mm, đo theo hệ thống mạng lưới khí tượng thủy văn, và chỉ kéo dài chưa đến một ngày. Sau đó vẫn có mưa nhưng cường độ nhỏ. Trong khi đó, đợt mưa năm 2008 kéo dài gần 3 ngày liên tục. Tại trạm Hà Đông, lượng mưa ghi nhận gần 800 mm; trạm Láng là khoảng 500 mm.

Thời điểm đó, chúng ta chỉ có hai trạm đo chính (Hà Đông và Láng), nên không có số liệu từ các khu vực khác như Ô Chợ Dừa, Hoàn Kiếm hay Cầu Giấy. Nếu khi đó có hệ thống trạm tự động như hiện nay, nhiều khả năng lượng mưa đo được còn cao hơn nữa.

“Hiện tại, một số trạm đo tự động ở Hà Nội đã ghi nhận lượng mưa khoảng 300–400 mm, cao nhất khoảng 400 mm. Như vậy, lượng mưa trong đợt này chỉ bằng khoảng một nửa so với năm 2008” - ông Cường chia sẻ.

AN HIỀN