Chuyên gia: Doanh nghiệp Việt vẫn coi Excel là 'vua', khó làm chủ AI

Ngày 26-11, Diễn đàn Kinh tế mùa thu 2025 mở màn bằng phiên toàn thể, làm rõ chiến lược “chuyển đổi kép” lấy con người làm trung tâm. Diễn đàn phân tích vai trò AI, tự động hóa và công nghệ xanh trong tái cấu trúc chuỗi giá trị; đồng thời chỉ ra cơ hội, rủi ro và định hình mô hình siêu đô thị thông minh, minh bạch, bền vững cho Việt Nam.

Tại phiên thảo luận “Sản xuất thông minh và chuỗi cung ứng toàn cầu”, các đại biểu tập trung bàn giải pháp thúc đẩy sản xuất có trách nhiệm, giảm phát thải và định hướng phát triển các nhà máy tiên tiến đạt chuẩn toàn cầu (lighthouse factories) tại Việt Nam.

TP.HCM là mắt xích tin cậy

Phát biểu tại sự kiện, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Dũng cho biết sau đại dịch COVID-19, cùng với biến động địa chính trị và yêu cầu về phát triển bền vững, chuỗi cung ứng toàn cầu đang tái cấu trúc sâu rộng.

"Các quốc gia và tập đoàn lớn không còn tìm kiếm nơi có chi phí nhân công rẻ mà tìm kiếm sự ổn định, tính bền vững, khả năng chống chịu và minh bạch. Trong bức tranh đó, Việt Nam nói chung và TP.HCM nói riêng đang khẳng định vị thế là trung tâm sản xuất quan trọng, mắt xích tin cậy trong chuỗi cung ứng toàn cầu nhờ ổn định chính trị, nhân lực dồi dào và vị trí chiến lược", ông Dũng nhận định.

Ông Nguyễn Văn Dũng, Phó Chủ tịch TP.HCM. Ảnh: Thuận Văn

Chia sẻ góc nhìn doanh nghiệp, ông Liu Zongchang, Tổng Giám đốc luân phiên Foxconn Industrial Internet (Trung Quốc), cho biết Foxconn phân loại mô hình kinh doanh thành ba nhóm: Tích hợp hệ thống (quan trọng quản lý chuỗi cung ứng, dòng tiền, nhân sự); Lắp ráp (phát triển công nghệ linh kiện cùng khách hàng) và Mô-đun (then chốt là tự động hóa).

Ông Liu dẫn chứng Foxconn đã cải thiện hiệu quả quản trị hàng tồn kho nhờ lập kế hoạch thông minh đồng bộ với nhà cung cấp, giúp rút ngắn thời gian tồn kho hơn 35%. Đặc biệt, việc tự động hóa giúp năng suất lao động tăng hơn 50%.

"Doanh thu Foxconn tại Việt Nam năm nay tăng 83% trong khi lực lượng lao động chỉ tăng 20%. Điều này phản ánh nhu cầu ngày càng cao về các giải pháp sản xuất tối ưu, với tự động hóa là yếu tố then chốt", ông Liu nói.

Đại diện Foxconn cũng khẳng định khi xây dựng nhà máy mới, nhờ tự động hóa, hiệu suất nhanh chóng đạt tương đương các nhà máy cũ. Các nhà máy thông minh mà công ty triển khai mang lại lợi ích rõ rệt về năng suất.

“Quang cảnh buổi thảo luận tại phiên ‘Sản xuất thông minh và chuỗi cung ứng toàn cầu’, nơi các lãnh đạo và chuyên gia chia sẻ chiến lược chuyển đổi xanh, chuyển đổi số và nâng tầm chuỗi cung ứng TP.HCM. Ảnh: Thuận Văn

Bà Nguyễn Gia Quyên, Đồng lãnh đạo Trung tâm Sản xuất Thông minh và Chuỗi cung ứng toàn cầu (Trung tâm Cách mạng Công nghiệp 4.0 tại TP.HCM), thông tin Việt Nam là một trong những quốc gia áp dụng IoT nhiều nhất (khoảng 36% công ty sử dụng). Tuy nhiên, việc triển khai robot dù đang tăng nhưng tốc độ còn chậm so với khu vực.

"Khoảng 60% doanh nghiệp đang ở giai đoạn đầu của hành trình số hóa. Gần 80% nhà sản xuất sử dụng ERP và MES hàng ngày nhưng chỉ khoảng 11% có quyền truy cập vào máy móc tự động hoàn toàn. Dù nhiều doanh nghiệp biết đến AI nhưng chưa biết bắt đầu từ đâu, dữ liệu còn phân mảnh, excel vẫn là 'vua' gây khó khăn cho việc tạo nguồn dữ liệu duy nhất", bà Quyên thẳng thắn.

Nâng cao năng suất để bắt kịp quốc tế

Chỉ ra những thách thức, Phó Chủ tịch Nguyễn Văn Dũng cho rằng phần lớn ngành sản xuất vẫn dựa vào gia công, lắp ráp với giá trị gia tăng thấp. Năng suất lao động cần cải thiện để bắt kịp chuẩn quốc tế, bên cạnh áp lực chuyển đổi xanh từ thị trường Âu, Mỹ.

Ông Dũng nhấn mạnh sản xuất thông minh với AI, IoT, Big Data và tự động hóa không chỉ tối ưu vận hành, giảm chi phí mà còn là chìa khóa số hóa chuỗi cung ứng, truy xuất nguồn gốc và giảm phát thải carbon.

"TP.HCM xác định phát triển công nghiệp công nghệ cao, ứng dụng khoa học công nghệ và thúc đẩy kinh tế xanh, kinh tế số làm động lực tăng trưởng chính trong giai đoạn tới", ông Dũng khẳng định.

Đồng quan điểm, ông Trần Anh Tú, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp Công nghệ thông tin (Bộ KH&CN), đánh giá việc ứng dụng công nghệ 4.0 đã xuất hiện trên quy mô lớn chứ không còn ở mức thử nghiệm. Dù Việt Nam mới chỉ có một mô hình nhà máy thông minh của Foxconn nhưng đây là tín hiệu tích cực để các doanh nghiệp trong nước học hỏi.

Về cách tiếp cận chuyển đổi số và xanh, ông Tú nêu ba hướng chính. Thứ nhất, điều chỉnh theo loại hình doanh nghiệp. Với doanh nghiệp vừa và nhỏ, cần đi từng bước: Từ số hóa dữ liệu đến tự động hóa, cuối cùng mới là AI, Big Data.

Thứ hai, Nhà nước tạo hành lang pháp lý, doanh nghiệp đóng vai trò dẫn dắt. Cần chuẩn hóa các mô hình sản xuất để nhân rộng.

"Thứ ba là nâng cao năng lực doanh nghiệp thông qua đào tạo, kết nối chuyên gia. Chúng tôi phối hợp ba bên gồm Nhà nước, doanh nghiệp lớn và doanh nghiệp vừa để chuyển giao công nghệ từng bước, giúp doanh nghiệp làm chủ công nghệ và áp dụng vào quá trình sản xuất thông minh", ông Tú nói.

THÙY LINH