Chính quyền mới ở xã vùng cao sau sáp nhập: Gian nan từ thực tế '1 xã, 2 trụ sở'

Do điều kiện địa hình chia cắt, giao thông đi lại khó khăn nên nhiều xã vùng cao của tỉnh đang phải “chia lẻ” trụ sở xã

Trụ sở xã cách dân... hàng chục km

Xã Pà Cò mới được thành lập trên cơ sở sáp nhập các xã Hang Kia, Pà Cò, Cun Pheo và 3 xóm thuộc xã Đồng Tân. Với diện tích trên 100km2, chiều dài địa bàn khoảng 50km. Hơn nữa, đây là nơi sinh sống của gần 12.000 người, trong đó đồng bào dân tộc Mông chiếm trên 70%. Tất cả đều là địa bàn vùng sâu, vùng xa, giao thông chia cắt bởi núi cao, vực sâu, thường xuyên bị ảnh hưởng bởi thiên tai. Trước khi sáp nhập, trụ sở mỗi xã cơ bản đáp ứng nhu cầu làm việc. Song sau khi hợp nhất, số lượng cán bộ xã tăng lên, bao gồm cả cán bộ huyện sau khi giải thể được điều động về cơ sở cùng cán bộ các xã cũ. Cơ sở hạ tầng vì thế trở nên quá tải.

Đồng chí Sùng A Chênh- Bí thư Đảng ủy xã Pà Cò, chia sẻ: Do khó khăn về cơ sở vật chất, không thể bố trí trụ sở tập trung nên xã phải duy trì 2 nơi làm việc. Đảng ủy và MTTQ cùng các ngành đoàn thể đặt tại trụ sở xã Pà Cò cũ. Còn UBND xã đặt tại Hang Kia cũ. 2 điểm này cách nhau hơn 10km, lại chỉ có một tuyến đường độc đạo, mùa mưa thường xuyên sạt lở, gây ách tắc. Ngoài ra, điều kiện địa hình núi cao thường xuyên có sương mù dày đặc, đường dốc quanh co khiến việc di chuyển, trao đổi giữa 2 cơ quan càng thêm khó khăn. “Mỗi khi tổ chức họp, nhiều cán bộ không thể đến đúng giờ. Có hôm mưa bão, chúng tôi buộc phải lùi lịch, ảnh hưởng đến tiến độ công việc”, đồng chí Sùng A Chênh chia sẻ thêm.

Hiện nay, Công sở UBND xã Tân Mai và Đảng ủy xã nằm cách xa nhau hơn chục km

Cũng rơi vào cảnh ngộ tương tự, xã Tân Mai mới được thành lập từ 2 xã Tân Thành và Tân Mai. Với diện tích khoảng 130km2, địa bàn trải dài hơn 50 km, được chia thành 21 xóm nhưng chỉ có một tuyến đường độc đạo 432B thường xuyên hư hỏng do thiên tai. Sau sáp nhập, chính quyền buộc phải bố trí 2 trụ sở. Đảng ủy xã đóng tại xã Đồng Tân cũ, còn UBND xã đặt ở Sơn Thủy cũ, cách nhau gần 10 km. Đặc biệt, để phục vụ người dân tại 10 xóm thuộc khu vực xã Tân Thành cũ, xã còn duy trì một bộ phận cán bộ làm việc tại trụ sở Tân Thành, cách UBND xã mới hơn 40km.

Sau sáp nhập, địa bàn xã Tân Mai có diện tích rất rộng nên bà Lý Thị Xuân (trái) phải đi từ nhà ở xóm Nà Bó xuống trụ sở UBND xã phải đi mất hơn 25km để làm các thủ tục hành chính có liên quan

Nói về những khó khăn khi phải “chia lẻ” trụ sở xã, đồng chí Đinh Hùng Cường, Bí thư Đảng ủy xã Tân Mai cho biết: Chúng tôi gặp rất nhiều khó khăn trong thông tin, chỉ đạo, điều hành. Mỗi lần tổ chức họp, có khi phải hoãn vì cán bộ đi lại không kịp. Việc xây dựng trụ sở mới là cần thiết nhưng vướng quy hoạch, điều chỉnh không thể thực hiện trong một sớm một chiều.

Lời giải nào cho những vướng mắc

Cũng giống như các xã vùng cao, xã Liên Sơn là xã vùng thuận lợi mới được hình thành từ 3 xã Liên Sơn, Cư Yên và Cao Sơn. Sau sáp nhập, xã rộng khoảng 120km2, có tới trên 32.500 dân với 7.605 hộ ở 44 thôn, xóm. Với quy mô lớn, lại thường xuyên phát sinh khiếu kiện liên quan đến đất đai, dự án. Bộ máy chính quyền càng thêm áp lực. Trong khi đó, do cơ sở vật chất không đáp ứng được. Xã buộc phải bố trí cơ quan Đảng ủy, MTTQ và các đoàn thể ở trụ sở xã Cao Sơn cũ, còn UBND xã đóng tại trụ sở xã Cư Yên cũ. Với phương án này, 2 trụ sở xã cách nhau khoảng 10km. Đồng chí Bùi Quốc Hoàn, Chủ tịch UBND xã Liên Sơn chia sẻ: Mặc dù hiện nay đã ứng dụng CNTT. Nhiều việc xử lý trên môi trường mạng. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng thuận lợi. Với những vấn đề cần họp trực tiếp trong khi 2 trụ sở cách xa nhau khiến cán bộ mệt mỏi, tiến độ công việc bị ảnh hưởng. Theo đồng chí Bùi Quốc Hoàn thì: mong mỏi lớn nhất của chúng tôi hiện nay là sớm có cơ chế đầu tư xây dựng trụ sở tập trung, để việc quản lý, điều hành và phục vụ nhân dân được thuận lợi hơn.

Sau sáp nhập, dù là xã có điều kiện thuận lợi hơn các xã vùng cao nhưng xã Liên Sơn vẫn phải bố trí 2 trụ sở làm việc

Chủ trương sáp nhập đơn vị hành chính nhằm tinh gọn bộ máy, giảm chi phí, nâng cao hiệu quả quản lý. Tuy nhiên, ở các xã vùng cao, thực tế lại phát sinh nhiều vấn đề do đặc thù địa hình rộng, giao thông cách trở, cơ sở hạ tầng yếu kém. Việc duy trì “2 trụ sở” hiện nay chỉ là giải pháp tình thế. Song theo những cán bộ đang trực tiếp làm việc tại cơ sở thì cách làm này đang bộc lộ nhiều hạn chế. Những hạn chế này làm cho các cuộc họp kéo dài hơn bình thường vì cán bộ đến muộn do đường xa, mưa lũ. Mỗi văn bản cần “ký sống” thì cán bộ lại thêm một lần di chuyển hàng chục km. Thời gian, công sức của đội ngũ cán bộ bị bào mòn. Trong khi đó, áp lực công việc không hề giảm. Đáng nói, việc phục vụ nhân dân được xem là mục tiêu quan trọng nhất trong thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp cũng bị ảnh hưởng khi người dân phải di chuyển xa mới tiếp cận được các dịch vụ hành chính công. Trong khi đó, việc xây dựng trụ sở tập trung lại gặp vướng mắc lớn. Quy hoạch cũ không còn phù hợp, cần điều chỉnh; quỹ đất, vốn đầu tư còn hạn chế.

Do không thể đáp ứng yêu cầu về trụ sở làm việc nên xã Pà Cò đang phải sử dụng 2 trụ sở làm việc cách xa nhau, gây ra nhiều khó khăn cho công tác quản lý, điều hành của xã

Đây là “bài toán khó” không thể giải quyết ngay. Để giải quyết “bài toán” này, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt của cấp trên và có lộ trình phù hợp. Xuất phát từ thực tế trên, có thể thấy bài toán “2 trụ sở” không chỉ là khó khăn riêng của từng địa phương mà nó còn là thách thức chung trong quá trình sắp xếp đơn vị hành chính. Để khắc phục, cần những giải pháp đồng bộ từ cấp tỉnh đến Trung ương. Trong đó, tỉnh cần sớm rà soát, điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất để bố trí quỹ đất xây dựng trụ sở hành chính tập trung, ưu tiên các xã khó khăn. Song song với đó, cần bố trí nguồn lực từ ngân sách và huy động các chương trình hỗ trợ mục tiêu quốc gia về xây dựng NMT, giảm nghèo bền vững để đầu tư hạ tầng hành chính. Trong quá trình thực hiện, trung ương cần có cơ chế đặc thù cho vùng cao, vùng đồng bào DTTS. Thay vì chờ quy hoạch dài hạn, có thể thí điểm thiết kế mô hình trụ sở phù hợp địa hình miền núi, giảm chi phí xây dựng mà vẫn đáp ứng nhu cầu làm việc; tiếp tục thúc đẩy chuyển đổi số trong quản lý hành chính, tăng cường nền tảng họp trực tuyến, xử lý văn bản điện tử. Đây không phải là giải pháp thay thế hoàn toàn nhưng sẽ giảm đáng kể áp lực di chuyển và tiết kiệm thời gian cho cán bộ cơ sở.

Nhìn từ Pà Cò, Tân Mai, Liên Sơn hay Lạc Lương... Có thể thấy sáp nhập xã chỉ là bước khởi đầu. Để chính quyền cơ sở thực sự tinh gọn, hiệu quả, cần đi kèm với việc đầu tư hạ tầng hành chính đồng bộ; có cơ chế đặc thù và ứng dụng mạnh mẽ CNTT. Khi đó, những khó khăn từ thực tế “2 trụ sở” mới có thể dần được tháo gỡ, tạo niềm tin và sự đồng thuận trong nhân dân.

Mạnh Hùng