Chất lượng sống và chỉ tiêu 'GDP xanh'

Tại các phiên họp của tuần qua, Quốc hội đánh giá cao kết quả thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của Chính phủ. Tuy nhiên, nội dung mà nhiều đại biểu băn khoăn là chất lượng tăng trưởng chưa thật sự bền vững, còn tiềm ẩn nhiều yếu tố bất lợi đối với đời sống xã hội. Ðể đánh giá thực chất hơn tốc độ tăng trưởng kinh tế, một số ý kiến đề nghị Chính phủ quan tâm nghiên cứu áp dụng chỉ tiêu “GDP xanh”, tức là phần GDP còn lại sau khi khấu trừ phần chi phí cần thiết để phục hồi môi trường, do hậu quả của quá trình sản xuất gây ra. Cơ sở đưa ra dựa trên thực tế tại không ít địa phương hiện nay, nhiều khi nguồn thu từ một lĩnh vực kinh tế cụ thể không đủ để khắc phục ô nhiễm môi trường do tác động của các hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Thời gian qua, tại nhiều nơi trong cả nước liên tục hứng chịu các sự cố môi trường nghiêm trọng liên quan cháy nổ, nhiễm bẩn nguồn nước sinh hoạt, hiện tượng xả thải vào nguồn nước, chỉ số chất lượng không khí ở mức độ ô nhiễm cao... Ðại biểu Hà Thị Minh Tâm (Hà Nam) cho biết, người dân tỉnh Hà Nam đang bị ảnh hưởng bởi tình trạng nhiễm bẩn nguồn nước sinh hoạt, nước sản xuất từ nhiều năm nay, do sự xả thải ra các sông Ðáy, Nhuệ, Châu Giang. Ðại biểu Nguyễn Thị Phúc (Hưng Yên) thông tin, người dân sống dọc bờ sông Bắc Hưng Hải hiện không dám mở cửa vì mùi hôi và cũng không dám dùng nước sông để tưới tiêu. Năm 2018, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Hưng Yên tiến hành lấy mẫu nước xét nghiệm, kết quả có 448 trong số 456 mẫu và 1.922 trong số 7.388 thông số phân tích vượt quy chuẩn kỹ thuật môi trường, hàm lượng chất ô nhiễm diễn biến phức tạp và đặc biệt tăng cao vào mùa khô.

Ðại biểu Nguyễn Thanh Thủy (Hậu Giang) nêu tình hình ô nhiễm nguồn nước diễn ra trên diện rộng và lặp lại nhiều lần tại một số nơi trên địa bàn tỉnh Hậu Giang là do quá trình xả thải của doanh nghiệp, nhưng đến nay các cơ quan chức năng chậm công bố kết luận. Nhiều đại biểu cho rằng, trong lúc nhiều nước trên thế giới sử dụng các công cụ có tính khoa học cao nhằm dự báo ngăn ngừa suy thoái tài nguyên, ô nhiễm môi trường, thì tại các địa phương trong nước vẫn loay hoay tìm kiếm công nghệ chôn lấp, đốt rác…

Ghi nhận ý kiến trên nghị trường và bên hành lang Quốc hội, các đại biểu bày tỏ lo lắng khi nạn ô nhiễm môi trường trước mắt ảnh hưởng đời sống, sức khỏe người dân, các hoạt động sản xuất, kinh doanh của xã hội, hay kìm hãm sự phát triển bởi “hôm nay làm được một đồng, ngày mai phải bỏ ra hai đồng để khắc phục ô nhiễm môi trường”. Nhìn sâu hơn có thể thấy nếu không được giải quyết căn bản, vấn nạn này sớm muộn sẽ nảy sinh nhiều phức tạp trong đời sống xã hội không chỉ ở các đô thị lớn mà còn ở cả những vùng nông thôn, miền núi.

Trước diễn biến phức tạp của tình trạng ô nhiễm môi trường, vai trò của các cơ quan chức năng còn hạn chế trong việc chủ động đánh giá và có biện pháp khắc phục. Các ý kiến đề nghị, đây là thời điểm cấp bách để Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương nghiêm túc tổ chức thực hiện triệt để hệ thống pháp luật về bảo vệ môi trường. Tiến hành quy hoạch nguồn nước lưu vực sông bảo đảm an ninh nguồn nước cho sinh hoạt và sản xuất; kiểm soát chặt chẽ nguồn xả thải, chú ý giải pháp chủ động ngăn chặn việc cố ý gây ô nhiễm, gây nhiễm độc nguồn nước. Hoàn thiện cơ chế người xả thải phải trả phí, người làm ô nhiễm môi trường gây hậu quả nghiêm trọng phải bị truy tố trước pháp luật. Mở rộng hệ thống quan trắc, cảnh báo sớm, có giải pháp dự phòng trong việc ứng phó, khắc phục sự cố ô nhiễm nếu xảy ra.

Bên cạnh dành nguồn lực đầu tư thích đáng cho bảo vệ môi trường, cần tăng cường chỉ đạo, kiểm tra việc thực hiện nghiêm đánh giá tác động môi trường trước khi quyết định các dự án đầu tư. Khuyến khích ứng dụng khoa học, công nghệ sạch, thân thiện môi trường, kiểm soát tốt các hoạt động nhập khẩu công nghệ, chất cấm nhập khẩu, tiếp tục hoàn thiện các quy chuẩn, tiêu chuẩn về môi trường. Ðề cao trách nhiệm của doanh nghiệp và người dân, từng bước phát triển nền kinh tế tuần hoàn. Ðại biểu Phan Ngọc Thọ (Thừa Thiên Huế) cho biết, thời gian qua, Chính phủ đã ban hành nhiều kế hoạch, chương trình giảm rác thải nhựa, thu gom, tái chế chất thải rắn. Tuy nhiên, để chương trình thật sự đi vào cuộc sống, cần sửa đổi nhiều vướng mắc, bất cập hiện nay trong cơ chế, chính sách, văn bản pháp luật liên quan. Thí dụ, trong khám, chữa bệnh, phim X-quang dùng phục vụ chẩn đoán được sử dụng rất nhiều, khiến môi trường phải gánh một khối lượng lớn chất thải nhựa, người dân cũng phải chi trả một khoản kinh phí không nhỏ khi in phim. Nhưng hiện nay, nhiều cơ sở y tế đã thực hiện được việc chẩn đoán và lưu hình ảnh bằng bản điện tử và thực tế không phải người dân nào khi chụp X-quang cũng cần phim nhựa. Tuy nhiên, cơ chế thanh toán chi phí bảo hiểm y tế khám bệnh đối với trường hợp phải chụp phim X-quang để chẩn đoán, đã quy định phải có phim nhựa mới được thanh toán chi phí. Những bất cập dạng này đang tồn tại ở nhiều ngành, nhiều lĩnh vực cần được tập trung tháo gỡ.

VĨNH KHANG