Cần khẩn cấp 'cứu' phân bón, bảo vệ hộ kinh doanh yếu thế trong Luật VAT

Đó là phát biểu của Đại biểu Quốc hội Trần Văn Lâm (Đoàn Bắc Ninh) chiều nay (9.12) khi tham gia thảo luận tại hội trường Quốc hội về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng (VAT).

Phiên thảo luận chiều nay tập trung vào việc giải quyết các điểm nghẽn về chính sách thuế đã kéo dài và gây khó khăn lớn cho cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải điều hành phiên thảo luận chiều nay - Ảnh: Quochoi.vn

Bên cạnh sự đồng thuận cao với những thay đổi mang tính "đột phá" trong việc hoàn thuế và khấu trừ đầu vào, nhiều đại biểu đã nhấn mạnh tính cấp bách của việc giải quyết triệt để các bất cập còn tồn tại, tiêu biểu là hai vấn đề dân sinh nóng: sự bất nhất trong chính sách thuế đối với phân bón và gánh nặng thuế đang đè nặng lên các hộ kinh doanh yếu thế.

Phân bón và sự bất nhất chính sách, nông dân gánh chi phí cao

Chính sách thuế VAT hiện hành đối với phân bón đã và đang là một trong những vướng mắc lớn nhất, khiến chi phí sản xuất nông nghiệp bị đội lên đáng kể. Trong bối cảnh dự thảo Luật sửa đổi đã mở đường cho các sản phẩm thức ăn chăn nuôi (thuộc đối tượng không phải tính thuế) được phép khấu trừ toàn bộ thuế đầu vào - một động thái được coi là tiến bộ và hợp lý - thì chính sách đối với phân bón lại tỏ ra thiếu nhất quán.

Đại biểu Trần Văn Lâm (Đoàn Bắc Ninh) đã dành thời gian phân tích và đưa ra kiến nghị mạnh mẽ về vấn đề này. Theo ông Lâm, chính sách hiện tại yêu cầu phân bón phải chịu thuế VAT 5% để doanh nghiệp sản xuất được khấu trừ thuế đầu vào, vô hình trung đã tạo ra một gánh nặng chi phí thừa.

Đại biểu Trần Văn Lâm (Đoàn Bắc Ninh) - Ảnh: Quochoi.vn

“Chính sách phân bón hiện tại (chịu thuế 5% để được khấu trừ đầu vào) đang tạo ra sự bất cập, tăng chi phí đầu vào cho sản xuất nông nghiệp. Nếu so sánh với thức ăn chăn nuôi, rõ ràng có sự thiếu đồng bộ. Chúng tôi đề nghị Chính phủ cần cân nhắc khẩn cấp chuyển phân bón về lại đối tượng không chịu thuế VAT và áp dụng chính sách cho phép khấu trừ thuế đầu vào (tương tự như thức ăn chăn nuôi) để giải quyết triệt để bất cập và hỗ trợ nông dân, tạo sự bình đẳng trong nhóm vật tư nông nghiệp thiết yếu”. - Ông Lâm khẳng định.

Kiến nghị này không chỉ mang ý nghĩa giảm chi phí trực tiếp cho người nông dân mà còn nhằm đảm bảo tính logic và nhất quán trong hệ thống thuế, tránh tình trạng chính sách "bên thông, bên tắc" làm giảm hiệu quả hỗ trợ ngành sản xuất nông nghiệp.

Bảo vệ hộ kinh doanh yếu thế: Mức thuế trực tiếp có cần rà soát?

Một khía cạnh dân sinh khác được Đại biểu Trần Văn Lâm đề cập là sự bất bình đẳng trong cách tính thuế VAT giữa các đối tượng kinh doanh. Ông đã phân tích số liệu cho thấy, mức thuế VAT 1% được tính trực tiếp trên doanh thu của hộ kinh doanh nhỏ lẻ (theo phương pháp tính thuế trực tiếp, quy định theo Thông tư Bộ Tài chính) đang cao hơn một cách đáng kể so với mức bình quân chung của nền kinh tế.

Cụ thể, mức 1% này được cho là cao hơn hơn 3 lần so với mức bình quân thuế VAT trên tổng doanh thu của toàn nền kinh tế (khoảng 0,32%).

Đây là một vấn đề cực kỳ quan trọng vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến hàng triệu hộ kinh doanh trên cả nước - những đối tượng thường có nguồn lực tài chính hạn chế, dễ bị tổn thương trước các biến động kinh tế và khó tiếp cận các cơ chế hỗ trợ.

Việc áp dụng một mức thuế trực tiếp quá cao so với tỷ lệ chung của nền kinh tế có thể gây khó khăn tài chính cho các hộ kinh doanh, cản trở họ tích lũy vốn và phát triển quy mô, đi ngược lại chủ trương khuyến khích kinh tế tư nhân và hộ gia đình.

Các đại biểu đã kêu gọi Quốc hội và Chính phủ cần có sự quan tâm đặc biệt, rà soát lại các quy định thuế trực tiếp để đảm bảo tính công bằng và bảo vệ đối tượng kinh doanh yếu thế này, giúp họ giảm bớt gánh nặng và có điều kiện để phát triển bền vững hơn.

Loạt thay đổi "giải cứu" nông nghiệp và doanh nghiệp

Bên cạnh những kiến nghị hoàn thiện, các đại biểu tham gia thảo luận đều bày tỏ sự đồng tình và đánh giá cao hai sửa đổi lớn, được xem là chìa khóa để "giải phóng" nguồn vốn cho doanh nghiệp:

Một là cho phép khấu trừ thuế VAT đầu vào cho hàng nông sản: Đây là thay đổi quan trọng nhất, được đề cập trong sửa đổi khoản 3a Điều 14 (Khấu trừ thuế VAT đầu vào của hàng hóa, dịch vụ không phải tính thuế). Đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn Vĩnh Long) đánh giá đây là thay đổi tiến bộ, giúp giảm chi phí sản xuất, khuyến khích đầu tư vào nông nghiệp và nâng cao sức cạnh tranh.

Đại biểu Trần Hữu Hậu (Đoàn Tây Ninh) - Ảnh: Quochoi.vn

Đại biểu Trần Hữu Hậu (Đoàn Tây Ninh) đại diện cho khối doanh nghiệp chế biến nông sản, thủy sản, bày tỏ sự cảm ơn đến Chính phủ vì sửa đổi này. Ông nhấn mạnh rằng nó giúp doanh nghiệp xuất khẩu giảm được hàng chục nghìn tỉ đồng vốn phải bỏ ra để nộp thuế và trả lãi cho khoản tiền vay nộp thuế, từ đó tăng cường đáng kể sức cạnh tranh của nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Hai là bãi bỏ quy định "bất khả thi" về hoàn thuế: Sự đồng thuận tuyệt đối đã được thể hiện đối với việc bỏ đi điểm C khoản 9 Điều 15 (Điều kiện hoàn thuế gắn với việc người bán đã kê khai, nộp thuế và hóa đơn trên 20 triệu đồng phải thanh toán không dùng tiền mặt).

Các đại biểu cho rằng quy định cũ đã đặt doanh nghiệp mua hàng vào một trách nhiệm "bất khả thi và nhiều rủi ro", đặc biệt khi họ thu mua nông sản từ hộ gia đình, cá nhân nhỏ lẻ.

Đại biểu Trần Hữu Hậu khẳng định: "Trách nhiệm thu thuế là của cơ quan thuế, không phải của người mua". Việc bãi bỏ quy định này không chỉ đơn giản hóa thủ tục mà còn là việc trả lại trách nhiệm đúng đắn cho cơ quan quản lý nhà nước, đồng thời tháo gỡ vướng mắc kéo dài trong quá trình hoàn thuế cho doanh nghiệp.

Thúc đẩy kinh tế tuần hoàn và chi phí hợp lý

Ngoài ra, việc sửa đổi chính sách đối với phế phẩm, phụ phẩm, phế liệu (khoản 5 Điều 9) cũng được đánh giá là bước đi tích cực, hỗ trợ cả doanh nghiệp và môi trường.

Theo Đại biểu Trần Hữu Hậu, chính sách mới giúp cơ sở chế biến thức ăn chăn nuôi giảm chi phí đầu vào và tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiêu thụ các chất thải ra (như cám, bã sắn, vỏ tôm...), góp phần giải quyết vấn nạn môi trường, thực hiện sản xuất xanh và kinh tế tuần hoàn.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng tiếp thu và giải trình ý kiến của các Đại biểu

Kết thúc phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã thừa nhận sự cần thiết phải sửa đổi Luật, dù chỉ sau vài tháng áp dụng, vì thực tiễn đã phát sinh nhiều vướng mắc, đặc biệt với doanh nghiệp lớn.

Ông cam kết Bộ Tài chính sẽ tiếp thu tối đa, ghi nhận đầy đủ các ý kiến, đặc biệt là những vấn đề mang tính dân sinh cao như thuế phân bón và sự công bằng thuế cho hộ kinh doanh, để hoàn chỉnh dự thảo Luật một cách thấu đáo nhất, trình Quốc hội xem xét quyết định.

Sự thay đổi mạnh mẽ lần này được kỳ vọng sẽ tạo một cú hích lớn, giải quyết những điểm nghẽn thể chế đã kìm hãm sự phát triển của ngành nông nghiệp và nâng cao sức cạnh tranh kinh tế chung của đất nước. Tuy nhiên, hiệu quả thực tế của Luật vẫn phụ thuộc lớn vào việc Chính phủ và Bộ Tài chính ban hành các nghị định, thông tư hướng dẫn chi tiết, kịp thời và minh bạch theo đúng yêu cầu của các đại biểu Quốc hội.

Nam Phong