Cần giải pháp tổng thể cho trạm sạc xe điện

Tỷ lệ xe điện tăng

Ông Phạm Văn Quân, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp ( Bộ Công thương) cho biết Việt Nam đã bước vào giai đoạn tăng tốc mạnh mẽ trong phát triển xe điện. Tại một số khu vực đô thị, tỷ lệ phương tiện điện hiện chiếm khoảng 20 - 30% tổng lưu lượng giao thông.

Báo cáo Electric Vehicle Outlook 2025 của BloombergNEF lượng ôtô điện bán ra ở Việt Nam tăng hơn 10 lần, từ dưới 10.000 chiếc năm 2022 lên dự kiến trên 100.000 năm nay. Tốc độ này giúp thị trường xe điện nước ta bắt kịp Thái Lan (quốc gia khởi đầu sớm hơn trong khu vực) cùng khả năng vượt nhiều nền kinh tế đang phát triển khác.

Chuyên gia nhận định, yếu tố chính sách đang góp phần thúc đẩy tăng trưởng xe điện tại Việt Nam. Cụ thể, từ tháng 3/2022, Chính phủ miễn hoàn toàn lệ phí trước bạ với ôtô điện chạy pin đến tháng 2/2027. Bên cạnh đó, các quy định hạn chế xe máy xăng tại Hà Nội (và có thể sắp tới tại TPHCM), kết hợp cùng các chính sách khuyến khích xe máy điện, đang mở ra dư địa phát triển lớn cho mảng này, nhất là phương tiện hai bánh.

Các chính sách hỗ trợ và xu hướng chuyển đổi sang phương tiện xanh đang tạo cơ hội cho nhiều nhà sản xuất nội địa và quốc tế tham gia thị trường, đóng góp vào sự phát triển nhanh chóng của xe điện tại Việt Nam.

Ông Phạm Văn Quân cho rằng, câu hỏi "sạc ở đâu" cần được tiếp cận như một bài toán công nghiệp – hạ tầng – tiêu chuẩn, chứ không chỉ là câu chuyện đơn lẻ. Do đó, điều cần thiết là phải có một quy chuẩn chung cho việc xây dựng trạm sạc, tiêu chuẩn sạc. Khi khung pháp lý hình hành, hãng xe hay các doanh nghiệp cung cấp, vận hành dịch vụ an tâm hơn khi đầu tư vào hạ tầng sạc.

Nhưng quy chuẩn chung từ cơ quan quản lý chỉ là một trong rất nhiều giải pháp. Các chuyên gia cho rằng, chính sách từ nhà nước, đầu tư của các hãng xe chỉ phát huy tác dụng nếu hạ tầng trạm sạc hình thành đủ, vận hành an toàn và quan trọng nhất là tiện dụng cho người dân.

Cần hệ thống hướng dẫn, quy trình triển khai

Ông Nguyễn Hữu Phước Nguyên, CEO của Selex Motors cho rằng điều ưu tiên cần có trước mắt là hệ thống hướng dẫn – quy trình triển khai, kiểm soát an toàn cho người sử dụng và đơn vị quản lý vận hành. Bởi nếu thiếu hướng dẫn rõ ràng thì việc "tự xoay" bằng ổ cắm dân dụng, kéo dây, lắp đặt không đúng kỹ thuật sẽ làm tăng rủi ro về điện và cháy nổ.

Theo ông Nguyên, khoảng trống lớn nhất hiện nay nằm ở hệ thống hướng dẫn và quy trình triển khai, kiểm soát an toàn cho cả người dùng và đơn vị vận hành. Điều này cho thấy, song song với việc mở rộng số lượng trạm sạc, yêu cầu về an toàn và tiêu chuẩn vận hành cần được đặt lên hàng đầu.

Hiện nay, việc sạc cho ôtô điện tại Việt Nam theo hai hình thái chính: tại nhà và các điểm công cộng. Với xe máy điện, người dùng có thêm lựa chọn đổi pin tại các trạm trên đường phố.

Với mô hình đổi pin, theo ông Nguyễn Hữu Phước Nguyên, khó khăn lớn nhất của mô hình này nằm ở chi phí đầu tư hạ tầng ban đầu, thường cao hơn so với các hình thức sạc khác.

Doanh nghiệp phải đầu tư pin và trạm đổi trước khi có đủ lượng người dùng, trong khi các quy định về hạ tầng, địa điểm và yêu cầu kỹ thuật cho trạm đổi pin hiện vẫn chưa được quy định rõ ràng, đồng bộ. Bên cạnh đó, tủ đổi pin chưa được phổ cập rộng rãi trong đời sống đô thị, khiến mô hình này còn khá mới mẻ với người dân, từ đó làm giảm khả năng tiếp cận và chấp nhận của thị trường.

Theo ông Nguyên, để mô hình đổi pin có thể phát triển bền vững, cần sớm hoàn thiện khung tiêu chuẩn, quy chuẩn bắt buộc đối với trụ sạc, thiết bị sạc và việc lắp đặt, bảo đảm thống nhất, dễ áp dụng, đồng thời có cơ chế kiểm tra, chứng nhận và hậu kiểm phù hợp.

Đặc biệt, ông Nguyên nhấn mạnh sự cần thiết của phối hợp liên ngành giữa quản lý an toàn điện, phòng cháy, chữa cháy và quản lý xây dựng. Mục tiêu là hình thành một “bộ yêu cầu chung” áp dụng cho chung cư và khu dân cư, từ khâu thiết kế vị trí sạc, cấp điện, trang bị thiết bị bảo vệ, đến vận hành và ứng phó sự cố. Đây được xem là nền tảng quan trọng để bảo đảm an toàn và tạo niềm tin cho người dân khi chuyển sang sử dụng phương tiện điện.

Từ góc độ quản lý vĩ mô, ông Phạm Văn Quân, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp cho rằng, Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm từ nhiều quốc gia trong phát triển hạ tầng sạc, đặc biệt là việc tận dụng hiệu quả tài sản công.

Các mái công trình công cộng, bãi đỗ xe, khu hành chính có thể được khai thác để lắp đặt hệ thống điện mặt trời, vừa bổ sung nguồn điện tại chỗ, vừa giảm áp lực tăng tải cho lưới điện trong bối cảnh nhu cầu sạc xe điện ngày càng tăng.

Theo ông Phạm Văn Quân, phát triển hạ tầng sạc cần được đặt trong quy hoạch tổng thể, kết hợp hài hòa giữa nguồn điện tái tạo, lưới điện phân phối và các mô hình quản lý thông minh. Cách tiếp cận này không chỉ góp phần bảo đảm an ninh năng lượng, mà còn nâng cao tính thuận tiện, linh hoạt cho người dân trong quá trình chuyển đổi sang phương tiện điện.

H.Hương