Cách Mỹ và Trung Quốc đạt thỏa thuận giảm mạnh thuế quan trong 90 ngày

Sau 2 ngày đàm phán song phương căng thẳng tại Geneva, Thụy Sĩ cuối tuần qua, Mỹ và Trung Quốc đã nhất trí dỡ bỏ phần lớn thuế quan đối với hàng hóa của nhau trong thời hạn 90 ngày, theo tuyên bố chung của hai nước được công bố hôm 12/5.

Bước đột phá đáng kể, mặc dù tạm thời, là điều bất ngờ. Chỉ tuần trước, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent đã tìm cách hạ thấp kỳ vọng bằng cách gợi ý rằng mục tiêu của ông đối với các cuộc đàm phán là "giảm leo thang" căng thẳng chứ không phải "một thỏa thuận thương mại lớn", vì Mỹ và Trung Quốc đã ở thế bế tắc thực sự kể từ đầu năm nay.

Thực ra, trước khi các cuộc hội đàm giữa đại diện của hai nền kinh tế lớn nhất thế giới diễn ra ở châu Âu, công tác "tiền trạm" đã được thực hiện kín đáo ở Washington, DC.

Tờ Financial Times dẫn nguồn thạo tin cho biết, cuộc họp đầu tiên phá vỡ bế tắc thương mại Mỹ-Trung đã được tổ chức cách đây gần 3 tuần tại tầng hầm trụ sở Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), được sắp xếp dưới sự bảo mật.

Làn sóng thương mại xung đột mới nhất bùng phát giữa Trung Quốc và Mỹ từ tháng 2/2025. Ảnh: SCMP

Cụ thể, ông Bessent, người đang tham dự các cuộc họp mùa xuân của IMF tại Washington, đã gặp Bộ trưởng Tài chính Trung Quốc Lam Phật An (Lan Fo'an) để thảo luận về sự sụp đổ gần như hoàn toàn trong thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Vào thời điểm đó, cuộc gặp này được đưa tin rộng rãi là cuộc họp cấp cao đầu tiên giữa các quan chức Mỹ và Trung Quốc kể từ khi Tổng thống Donald Trump trở lại Nhà Trắng và phát động các "đòn" thuế quan. Bộ Tài chính Mỹ từ chối bình luận về cuộc họp bí mật.

Phải đến đầu tuần trước thông tin về cuộc họp "phá băng" chính thức đầu tiên giữa Mỹ và Trung Quốc mới được cả hai bên xác nhận.

Bất ngờ tốt lành

Mặc dù cả hai bên đều cảnh báo rằng họ sẵn sàng cố thủ trong một thời gian dài, nhưng cuối cùng, thỏa thuận "ngừng bắn" trong cuộc xung đột thương mại lại nhanh chóng đạt được hơn dự kiến, mang đến bất ngờ tốt lành cho thế giới.

Theo tuyên bố chung của hai bên, mỗi bên đã đồng ý giảm thuế quan "có đi có lại" đối với bên kia 115 điểm phần trăm trong 90 ngày, bắt đầu từ ngày 14/5.

Điều đó có nghĩa là Mỹ sẽ tạm thời giảm thuế quan chung đối với hàng hóa Trung Quốc từ 145% xuống 30%, trong khi Trung Quốc sẽ cắt giảm thuế đối với hàng nhập khẩu của Mỹ từ 125% xuống 10%, theo tuyên bố chung.

Tổng thống Trump hôm 12/5 tuyên bố chiến thắng, nói rằng ông đã thiết kế một "một sự tái thiết lập hoàn toàn" trong quan hệ với Trung Quốc.

Trong khi đó, cựu Tổng Biên tập Thời báo Hoàn Cầu (Global Times) Hồ Tích Tiến (Hu Xijin) nói trên phương tiện truyền thông xã hội rằng thỏa thuận này là "một chiến thắng lớn cho Trung Quốc".

Các nhà kinh tế đồng ý rằng Mỹ có thể đã quá tay khi tăng thuế quá nhanh và quá cao. "Họ nghĩ rằng họ có thể tăng thuế gần như vô hạn mà không bị tổn hại, nhưng điều đó đã không được chứng minh là đúng", bà Alicia García-Herrero, nhà kinh tế trưởng khu vực Châu Á - Thái Bình Dương tại Ngân hàng đầu tư Natixis của Pháp, cho biết.

Mỹ và Trung Quốc đều lập luận rằng bên kia dễ bị tổn thương hơn trước thuế quan. Nhưng tốc độ mà họ gỡ bỏ các khoản thuế tại Geneva cho thấy rằng cuộc chiến thương mại đang gây ra nỗi đau nghiêm trọng cho cả hai bên, bà García-Herrero nói thêm.

Một tàu container cập cảng Long Beach ở Long Beach, California, ngày 28/4/2025. Ảnh: Bloomberg

Việc cố tình "tách rời" (de-coupling) một cách cứng rắn của hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đang đe dọa tình trạng việc làm của người lao động Trung Quốc, trong khi đẩy lạm phát lên cao hơn cùng các kệ hàng trống rỗng đối với người tiêu dùng Mỹ.

Ông Craig Singleton của Quỹ Bảo vệ Dân chủ, một nhóm nghiên cứu tại Washington, cho biết thật "đáng kinh ngạc" khi thỏa thuận "ngừng bắn" này xuất hiện nhanh như vậy. "Cả hai bên đều bị bó buộc về mặt kinh tế hơn những gì họ thể hiện", ông nói.

Vẫn còn nhiều việc phải làm

Trong khi tỉ số đang là 1:1 cho Bắc Kinh và Washington trong cuộc chiến thuế quan, các nhà đàm phán Trung Quốc vẫn còn nhiều việc phải làm để cân bằng sân chơi.

"Các cuộc đàm phán thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ giống như một chuyến tàu lượn siêu tốc", ông Scott Kennedy, một chuyên gia về Trung Quốc tại CSIS, một tổ chức nghiên cứu, cho biết. "Các thị trường có thể thở phào nhẹ nhõm tạm thời nhưng chúng ta vẫn chưa thoát khỏi tình hình khó khăn".

Trung Quốc vẫn sẽ phải đối mặt với thuế quan theo từng lĩnh vực, chẳng hạn như thuế thời Biden đối với xe điện. Nhưng các quốc gia khác cũng sẽ phải chịu thuế quan của Mỹ đối với các lĩnh vực tương tự.

Ngay cả với sự hoãn lại này, các nhà kinh tế cảnh báo rằng mối quan hệ song phương vẫn còn nhiều vấn đề. Sự khó đoán định của ông Trump dự kiến sẽ thúc đẩy Trung Quốc tiếp tục đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và cố gắng kích thích nhu cầu trong nước nhiều hơn.

Các nhà xuất khẩu Trung Quốc cũng có thể sẽ tranh thủ đàm phán trong thời gian 90 ngày này để xuất khẩu nhiều hơn sang Mỹ, điều này có thể dẫn đến một đợt tăng đột biến khác trong thặng dư thương mại giữa Bắc Kinh và Washington.

"Đã có rất nhiều sự không chắc chắn được đưa vào chính sách thương mại của Mỹ nói chung, và điều đó có nghĩa là Trung Quốc, cũng như các quốc gia khác, vẫn sẽ tìm cách đa dạng hóa thương mại khỏi Mỹ", ông Fred Neumann, chuyên gia kinh tế trưởng khu vực châu Á tại HSBC, cho biết.

Minh Đức (Theo FT, CNN)