Bộn bề nỗi lo tàu 67. Bài 2: Khó từ khâu thu nợ, xử lý tài sản đến thi hành án

Ngân hàng khó thu hồi nợ

Trên địa bàn tỉnh, Agribank và BIDV là những ngân hàng cho ngư dân vay vốn đóng mới tàu đánh bắt xa bờ theo NĐ 67 nhiều nhất. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, cả 2 ngân hàng này đều gặp khó trong khâu thu nợ và xử lý tài sản.

Tàu cá của vợ chồng ông Lê Duy L. hơn 2 năm không hoạt động đã xuống cấp, hư hỏng nặng -Ảnh: L.T

Thực hiện cho vay theo NĐ 67, Agribank chi nhánh tỉnh Quảng Trị đã triển khai cho vay tại 3 chi nhánh: Gio Linh, Vĩnh Linh, Triệu Phong. Đơn vị đã ký kết hợp đồng tín dụng và giải ngân cho vay 13 tàu đóng mới, 71 tàu nâng cấp với số tiền đã giải ngân trên 244 tỉ đồng. Tuy nhiên sau thời gian triển khai, nhiều tàu cá hoạt động không hiệu quả.

Theo số liệu của Agribank chi nhánh Quảng Trị, tính đến ngày 30/6/2023, tổng dư nợ vay của tàu 67 là 176,458 tỉ đồng (trong đó dư nợ tàu đóng mới là 141,072 tỉ đồng, dư nợ tàu nâng cấp là 35,386 tỉ đồng; nợ được cơ cấu lại thời hạn trả nợ do nguyên nhân khách quan bất khả kháng là 5,023 tỉ đồng, nợ được cơ cấu lại thời hạn trả nợ thông thường là 137,305 tỉ đồng; nợ xấu 142,868 tỉ đồng, chiếm 81% tổng dư nợ). Tổng số khách hàng còn đang dư nợ là 80 khách hàng (trong đó đóng mới 12 tàu, nâng cấp 68 tàu).

Theo Agribank chi nhánh Quảng Trị, khả năng trả nợ của khách hàng bị suy giảm ngoài những yếu tố khách quan còn do một số chủ tàu mặc dù khai báo khai thác biển gặp khó khăn, không có khả năng trả nợ ngân hàng nhưng vẫn có tiền để xây mới nhà trị giá hàng tỉ đồng.

Có khách hàng bắt đầu có thái độ chây ỳ, ỷ lại các chế độ chính sách của Nhà nước, không hợp tác, phối hợp với ngân hàng trong việc trả nợ.

Đối với các tàu bàn giao để ngân hàng xử lý tài sản thế chấp, chi phí thuê bến, trông giữ rất tốn kém. Do thời gian nằm bờ dài nên tàu xuống cấp nhanh; giá trị tài sản thế chấp giảm sút thấp so với ban đầu nên phải tốn chi phí thuê thẩm định giá. Tài sản thế chấp bán qua các trung tâm đấu giá bị giảm giá rất nhiều lần nhưng vẫn không có người mua.

Triển khai chính sách của NĐ 67, địa bàn Quảng Trị có 25 tàu cá đóng mới (17 tàu vỏ thép, 1 tàu vỏ composite, 7 tàu vỏ gỗ) và 93 tàu cá được nâng cấp. Các ngân hàng trên địa bàn tỉnh đã thực hiện cho 117 chủ tàu vay 436,91 tỉ đồng để đóng mới, nâng cấp, cải hoán tàu. Sau 8 năm, hiện nợ xấu tàu 67 toàn tỉnh là 263,177 tỉ đồng, chủ yếu tập trung ở các chủ tàu vay vốn đóng mới.

Mặc dù các vụ ngân hàng khởi kiện đều thắng kiện nhưng quá trình xử lý tài sản gặp rất nhiều khó khăn. “Đối với các chủ tàu bị khởi kiện, một số tàu liên quan đến thành viên hộ gia đình có yếu tố nước ngoài nên việc xác minh của tòa rất lâu và phải chuyển qua nhiều cấp.

Quá trình khởi kiện và thi hành án kéo dài, trong khi tài sản là động sản nhanh xuống cấp, giảm giá trị gây khó khăn cho ngân hàng trong việc thu hồi nợ”, Giám đốc Agribank chi nhánh Quảng Trị Phan Hồng Hải cho biết.

Với BIDV chi nhánh Quảng Trị, ngân hàng này bắt đầu triển khai cho vay đóng mới 11 tàu (9 tàu vỏ thép, 2 tàu vỏ gỗ), nâng cấp 9 tàu từ cuối năm 2015, đầu năm 2016. Tổng giá trị đầu tư của các tàu hơn 200 tỉ đồng, trong đó ngân hàng cho vay 183,6 tỉ đồng.

Sau 8 năm, nợ quá hạn chương trình cho vay này là 150 tỉ đồng tập trung ở 11 tàu đóng mới. Mặc dù BIDV chi nhánh Quảng Trị đã thực hiện một số giải pháp hỗ trợ, động viên nhằm tạo điều kiện cho ngư dân tiếp tục vươn khơi bám biển, có thu nhập để trả nợ dần nhưng ngân hàng này cũng gặp nhiều khó khăn trong việc thu hồi nợ. Hiện BIDV đang khởi kiện 3 trường hợp ngư dân vay vốn đóng tàu 67 trên địa bàn huyện Gio Linh.

Đấu giá nhiều lần vẫn không có người mua

Vụ kiện “Tranh chấp hợp đồng tín dụng” giữa nguyên đơn là Agribank và vợ chồng ông Lê Duy L. và bà Hoàng Thị C. do TAND tỉnh Quảng Bình xét xử. Tuy nhiên, do tài sản nằm trên địa bàn tỉnh Quảng Trị nên cơ quan thi hành án của tỉnh Quảng Bình ủy thác cho Chi cục Thi hành án dân sự huyện Triệu Phong (theo Quyết định ủy thác thi hành án số 18/QĐ-CCTHADS ngày 21/4/2022 của Chi cục trưởng Chi cục Thi hành án dân sự huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình). Căn cứ vào sự ủy thác đó, cơ quan thi hành án huyện Triệu Phong đã lập kế hoạch cưỡng chế thi hành án đối với vợ chồng ông L. Tuy nhiên, quá trình thi hành án gặp không ít khó khăn.

Cán bộ ngành chức năng thẩm định tàu cá vay vốn theo Nghị định 67 nhưng hoạt động không hiệu quả bị ngân hàng khởi kiện -Ảnh: L.T

Đơn vị đã vận động, thuyết phục vợ chồng ông L. tự nguyện thi hành án; tạo điều kiện để người thi hành án tự bán tài sản là con tàu vỏ gỗ nhằm đảm bảo cho việc thi hành án nhưng không bán được tài sản. Do người được thi hành án, người phải thi hành án có trụ sở và sống ở Quảng Bình nên đơn vị mất nhiều thời gian trong việc tống đạt các giấy tờ.

Chi cục trưởng Chi cục Thi hành án dân sự huyện Triệu Phong Vũ Hải Sơn cho biết, tài sản thế chấp neo đậu ở tại bến thuyền hơn 2 năm, không hoạt động đánh bắt và không được duy tu, bảo dưỡng nên các thiết bị hư hỏng rất nhanh. Vỏ tàu làm bằng gỗ, do neo đậu lâu ngày nên bị hà ăn thâm vào ván dẫn đến thủng vỏ, nước mặn xâm nhập vào tàu. Ban đầu, cơ quan thi hành án tiến hành thẩm định và đưa ra giá khởi điểm đấu giá lần thứ nhất là hơn 2,1 tỉ đồng. Đến nay, đã qua 6 lần đấu giá, mức giá giảm xuống còn gần 1,4 tỉ đồng nhưng vẫn chưa bán được.

“Việc chưa có người mua tài sản kê biên đối với vụ việc này đã ảnh hưởng rất lớn đến kết quả chung của đơn vị về tiền trong 9 tháng đầu năm 2023. Bởi vụ việc này đã chiếm tỉ lệ 48,3% trong số có điều kiện thi hành về tiền”, ông Sơn chia sẻ.

Hầu hết các tàu 67 được đưa ra đấu giá đều rất khó bán. Ví dụ như trường hợp ông Lê Văn T. ở Khu phố 4, thị trấn Cửa Việt, huyện Gio Linh phải đến lần đấu giá thứ 15 mới bán được con tàu vỏ thép.

Lần đấu giá thứ nhất, trị giá của con tàu được đưa ra là 7,5 tỉ đồng nhưng đến lần đấu giá thứ 15 mới có một chủ tàu ở Hải Phòng mua với giá 1,9 tỉ đồng, trừ chi phí nằm bờ 2 năm, khoản tiền ngân hàng thu về chỉ còn khoảng 1,2 tỉ đồng. Với khoản nợ tại Agribank là 5,715 tỉ đồng, sau khi bán tàu trừ nợ, ông T. vẫn còn mắc nợ ngân hàng này khoản tiền 4,515 tỉ đồng.

Tàu cá là mặt hàng đặc thù nên khi đấu giá rất ít người tham gia (chỉ ngư dân mới có nhu cầu mua). Bên cạnh đó, quá trình sử dụng, các tàu đều đã xuống cấp nên giá trị không còn cao. Vì thế, quá trình đấu giá phải giảm giá nhiều lần. Sau khi thanh lý tài sản, số tiền thu được chỉ thanh toán một phần nhỏ so với khoản nợ mà chủ tàu đã vay và đang dư nợ tại các ngân hàng.

Hiện nay, cơ quan thi hành án đang phối hợp với ngân hàng tiến hành xác minh, kê biên để thực hiện thẩm định giá và bán đấu giá tài sản là một số tàu cá vỏ thép và vỏ gỗ.

Việc kê biên xử lý đối với tài sản này gặp nhiều khó khăn, cần sự phối hợp chặt chẽ của các ngành chức năng, chính quyền địa phương.

Khi vụ việc tranh chấp liên quan đến khoản vay đóng tàu 67 bị khởi kiện ra tòa thì người phải thi hành án chịu án phí cao (phụ thuộc vào giá trị khoản vay).

Theo anh Nguyễn Thanh Hải, Thư ký Thi hành án, Cục Thi hành án dân sự Quảng Trị, mức nộp án phí đã được ghi rõ trong bản án nhưng một số người không để ý hoặc có nhưng vì mức án phí cao nên khó có khả năng nộp. Vì vậy, cán bộ thi hành án phải giải thích để người dân hiểu, từ đó thực hiện nghĩa vụ của mình đối với pháp luật.

Cuộc họp mới đây của Tổng cục Thi hành án nhận định: nếu việc xử lý tài sản đảm bảo không đủ nghĩa vụ thi hành án, cơ quan thi hành án dân sự phải xử lý các tài sản khác (nhiều trường hợp là nhà ở duy nhất) của người phải thi hành án; các quy định về xác định “rủi ro xảy ra do nguyên nhân khách quan, bất khả kháng”, cơ chế xử lý rủi ro, cơ chế chuyển đổi chủ tàu, việc cơ cấu lại khoản nợ… chưa đầy đủ, phù hợp với thực tiễn.

Những vướng mắc nêu trên đã gây khó khăn cho ngư dân trong việc thực hiện nghĩa vụ trả nợ cho ngân hàng nói chung và việc tổ chức thi hành án nói riêng.

Trình tự, thủ tục giải quyết vụ án kéo dài

Hiện TAND huyện Gio Linh là một trong những đơn vị thụ lý đơn kiện của ngân hàng nhiều nhất. Từ đầu năm đến nay, đơn vị này đã thụ lý 5 đơn khởi kiện.

Theo thẩm phán Phạm Vũ Ngọc Châu, quá trình giải quyết một vụ án tranh chấp về hợp đồng tín dụng giữa ngân hàng và ngư dân kéo dài về mặt thời gian nhưng tòa án không chủ động được mà phụ thuộc vào đối tượng bị khởi kiện.

Hơn nữa, khi ngư dân vay vốn đóng tàu 67 đều vay theo hộ gia đình chứ không vay cá nhân, vì vậy khi xảy ra tranh chấp liên quan đến rất nhiều người. Chưa kể quá trình giải quyết vụ án phát hiện trường hợp người liên quan đến vụ việc tranh chấp đi xuất khẩu lao động nên phải chuyển TAND tỉnh giải quyết theo thẩm quyền.

“Thủ tục thẩm định tại chỗ để xem xét tàu có hoạt động không, mức độ hoạt động như thế nào… cũng mất nhiều thời gian. Tòa án phải thông báo bằng văn bản cho các thành phần tham gia thẩm định bao gồm chủ tàu, đại diện Chi cục Thủy sản, Cảng vụ Hàng hải Quảng Trị, chính quyền địa phương… Để có đủ thành phần tham gia thì buộc tòa phải chờ đợi sự trả lời bằng văn bản của các cơ quan chuyên môn nên kéo dài thời gian giải quyết vụ án”, ông Châu cho biết.

Trong các vụ việc mà TAND huyện Gio Linh thụ lý, đơn vị đã hòa giải được một vụ việc. Cái lợi của ngư dân trong các vụ việc hòa giải thành đó là không mất thêm thời gian để giải quyết vụ việc và chỉ chịu 50% án phí. Ngoài ra, quá trình thỏa thuận, hai bên có thể thống nhất được phương án trả tiền gốc và lãi.

“Để hòa giải được, thẩm phán phải giải thích, phân tích các quy định của pháp luật về nghĩa vụ của ngư dân trong các khoản vay với ngân hàng. Bởi vì nhiều người không hiểu, cứ nghĩ rằng trong chủ trương của Nhà nước cho vay vốn đóng tàu 67 nếu không có khả năng thanh toán khoản nợ thì đề nghị ngân hàng lấy tàu là hết trách nhiệm”, ông Châu cho biết thêm.

Lâm Thanh

----------

Bài 3: Tháo gỡ vướng mắc cho tàu 67