Bảo vệ giá trị tiền VND trong cuộc 'đối đầu' đồng USD

Dự trữ ngoại hối giúp Ngân hàng Nhà nước có dư địa can thiệp vào thị trường ngoại tệ nhằm ổn định tỷ giá và đảm bảo thanh khoản. Ảnh tư liệu

Tỷ giá hối đoái giữa đồng VND và USD trải qua nhiều biến động giai đoạn 2020 - 2025, ảnh hưởng sâu sắc đến nền kinh tế. Trong đó, năm 2020 - 2022, tỷ giá VND/USD duy trì ổn định nhờ chính sách tiền tệ linh hoạt của Ngân hàng Nhà nước (NHNN). Năm 2023 - 2024, tỷ giá trung tâm tăng trên 700 VND, phản ánh áp lực từ thị trường quốc tế và nhu cầu ngoại tệ trong nước.

Nhìn lại biến động tỷ giá những năm gần đây

Đầu năm 2025, tỷ giá VND/USD trải qua những biến động đáng kể, phản ánh sự tương tác phức tạp giữa các yếu tố kinh tế trong và ngoài nước. Ngày 10/1/2025, tỷ giá trung tâm do NHNN công bố đạt 24.338 VND/USD, tăng 8 VND so với ngày trước đó. Đây là lần tăng thứ ba liên tiếp trong tuần đầu năm 2025.

Đảm bảo sự ổn định bền vững cho tiền đồng

Ngân hàng Nhà nước cần điều hành chính sách tiền tệ linh hoạt, cân bằng giữa ổn định tỷ giá và hỗ trợ tăng trưởng. Các giải pháp bao gồm điều chỉnh lãi suất phù hợp, quản lý dòng vốn hiệu quả và kiểm soát rủi ro từ nợ công ngoại tệ. Về dài hạn, cần nâng cao năng suất kinh tế, phát triển thị trường tài chính và đẩy mạnh thanh toán bằng nội tệ để giảm phụ thuộc vào USD, đảm bảo sự ổn định bền vững cho tiền đồng. PGS.TS Ngô Trí Long - chuyên gia kinh tế

Đến ngày 17/2/2025, tỷ giá trung tâm tiếp tục tăng lên mức 24.562 VND/USD. Trên thị trường tự do, tỷ giá mua vào đạt 25.650 VND/USD và bán ra ở mức 25.750 VND/USD, cao hơn so với mức niêm yết tại các ngân hàng thương mại. Thị trường quốc tế, sự mạnh lên của USD khiến VND mất giá, dẫn đến NHNN phải điều chỉnh tăng tỷ giá trung tâm để phản ánh đúng cung cầu thị trường.

Trong bối cảnh này, NHNN sử dụng nhiều công cụ để điều hành chính sách tiền tệ, bao gồm chính sách lãi suất, quản lý dự trữ ngoại hối và điều tiết thanh khoản thông qua chính sách tín dụng.

Theo đó, NHNN điều chỉnh lãi suất nhằm kiểm soát lạm phát và ổn định tỷ giá hối đoái. Việc tăng lãi suất nội tệ có thể thu hút dòng vốn đầu tư, tăng giá trị của VND so với ngoại tệ. Ngược lại, giảm lãi suất có thể gây áp lực lên tỷ giá do dòng vốn chảy ra. Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng nhấn mạnh, việc giảm lãi suất quá mức có thể dẫn đến tăng tỷ giá, ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư nước ngoài. Do đó, NHNN phải cân bằng giữa việc giảm lãi suất để hỗ trợ kinh tế và ổn định tỷ giá.

Dự trữ ngoại hối là công cụ quan trọng giúp NHNN can thiệp vào thị trường ngoại tệ nhằm ổn định tỷ giá và đảm bảo thanh khoản. Theo dữ liệu từ Ngân hàng Thế giới (WB), dự trữ ngoại hối của Việt Nam đến cuối năm 2021 đạt mức cao nhất từ trước đến nay, tăng gấp 8 lần so với cuối năm 2011, tương ứng gần 96 tỷ USD, giúp nền kinh tế có nguồn lực dồi dào để ổn định tỷ giá và ứng phó với biến động tài chính toàn cầu. Vào tháng 11/2024, trước biến động của thị trường sau khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) cắt giảm lãi suất, NHNN đã bán USD để giữ ổn định tỷ giá.

NHNN điều hành chính sách tín dụng nhằm đảm bảo thanh khoản cho nền kinh tế và hỗ trợ tăng trưởng. Cuối năm 2024, tín dụng ngân hàng tăng 15,08% so với cuối năm 2023. Để hỗ trợ lĩnh vực ưu tiên, NHNN triển khai gói cho vay ưu đãi phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp và ngành thủy sản. Tuy nhiên, Thống đốc cũng lưu ý, tổng dư nợ cho vay đạt mức 120% GDP, do đó, cần thận trọng nới lỏng chính sách tín dụng, tránh rủi ro.

Nâng cao sức mạnh đồng nội tệ trong dài hạn

Dựa trên các số liệu trên, một số khuyến nghị chính sách bao gồm: duy trì chính sách lãi suất linh hoạt, cân bằng giữa hỗ trợ tăng trưởng và kiểm soát lạm phát để tránh gây áp lực lên tỷ giá; kiểm soát dòng vốn FDI và FII bằng cách có chính sách khuyến khích giải ngân FDI, đồng thời giám sát dòng vốn đầu tư gián tiếp để tránh biến động lớn.

Cùng với đó, tăng cường dự trữ ngoại hối, đảm bảo đủ khả năng can thiệp vào thị trường khi cần thiết; hạn chế vay nợ công bằng ngoại tệ, tập trung phát hành trái phiếu bằng VND để giảm rủi ro tỷ giá; tăng cường hợp tác tiền tệ với các nước để giảm sự phụ thuộc vào USD, ví dụ như mở rộng thanh toán thương mại bằng đồng tiền quốc gia thay vì USD.

Về dài hạn, để nâng cao sức mạnh của VND trong bối cảnh cạnh tranh với đồng USD, NHNN có thể xem xét các chiến lược sau. Thứ nhất, cải thiện năng suất nền kinh tế để tăng sức cạnh tranh. Theo WB, năng suất của doanh nghiệp Việt Nam thấp hơn so với mức trung bình của khu vực và quốc tế. Việc đầu tư vào công nghệ, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và cải thiện hiệu quả quản lý sẽ giúp tăng năng suất, từ đó nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế và củng cố giá trị của VND.

Thứ hai, phát triển thị trường tài chính trong nước nhằm giảm phụ thuộc vào USD. Thị trường tài chính Việt Nam đã có những bước phát triển đáng kể, nhưng vẫn cần mở rộng và đa dạng hóa hơn nữa. Từ năm 2011 - 2023, tỷ lệ tín dụng cho khu vực tư nhân so với GDP tăng từ gần 80% lên khoảng 130%, trong khi tỷ lệ vốn hóa thị trường chứng khoán so với GDP tăng từ hơn 15% lên 65,2%. Việc tiếp tục phát triển các kênh huy động vốn nội địa như thị trường trái phiếu và cổ phiếu, sẽ giảm sự phụ thuộc vào nguồn vốn ngoại tệ và ổn định giá trị VND.

Thứ ba, đẩy mạnh thanh toán bằng nội tệ trong thương mại quốc tế. Việc sử dụng VND trong các giao dịch thương mại quốc tế còn hạn chế, phần lớn các giao dịch xuất nhập khẩu của Việt Nam đều được thanh toán bằng USD. Để giảm sự phụ thuộc vào USD, Việt Nam cần thúc đẩy việc ký kết các thỏa thuận thanh toán song phương bằng nội tệ với các đối tác thương mại chính. Điều này không chỉ giảm rủi ro tỷ giá mà còn tăng cường vị thế của VND trên thị trường quốc tế.

PGS.TS Ngô Trí Long - chuyên gia kinh tế