Âm nhạc trong lễ cưới của người Khmer nam bộ

Trong lễ cưới truyền thống của người Khmer có rất nhiều nghi thức được các vị tiền nhân trao truyền cho đến ngày nay. Mỗi nghi thức là một câu chuyện chứa đựng những giá trị giáo dục, nhân văn sâu sắc… Đồng hành cùng với những nghi thức đó, chính là những bản nhạc dân gian mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.

Theo các nguồn tư liệu cổ và một số công trình nghiên cứu về âm nhạc dân gian của người Khmer Nam bộ thì dàn nhạc cưới có nguồn gốc từ dàn nhạc A-Răk, sau đó bổ sung thêm một số nhạc khí trong dòng nhạc Aday để tăng thêm tính linh hoạt.

Hiện nay, ở vùng đất Nam bộ nói chung và thành phố Cần Thơ nói riêng nhóm nghệ nhân chơi nhạc cưới cũng không còn nhiều như trước nữa. Biên chế dàn nhạc này cũng có sự thay đổi như thêm, bớt tùy theo vùng và tùy theo số lượng nghệ nhân chơi được nhạc cụ. Tuy nhiên, dù có sự thay đổi đôi chút về hình thức, biên chế nhưng những bài bản và một số nhạc cụ chủ đạo trong biên chế dàn nhạc cưới vẫn được các nghệ nhân quan tâm giữ gìn.

Dàn nhạc cưới có nguồn gốc từ dàn nhạc A-Răk, sau đó bổ sung thêm một số nhạc khí trong dòng nhạc Aday để tăng thêm tính linh hoạt.

Ông Lý Huyền, xã Mỹ Tú, thành Phố Cần Thơ cho biết:“Theo dàn nhạc truyền thống của người Khmer có 2 cây đàn cò, đàn khưm, chà pây, trống và pây o, ngoài ra còn có chập chõa nữa. Tổng cộng có tới 7 nhạc cụ, trong đó quan trọng nhất là pây o sẽ đảm nhiệm dẫn đầu bản nhạc, tiếp đến là đàn cò”.

Trong lễ cưới theo nghi thức truyền thống, âm nhạc không chỉ giúp cho không khí buổi lễ thêm trang trọng và náo nhiệt mà còn là một phần không thể thiếu trong việc thực hiện các nghi thức theo yêu cầu của chủ lễ. Từ khi bắt đầu đến khi kết thúc lễ cưới đều có sự hiện hữu của âm nhạc. Mỗi bài hát, bản nhạc trong nhạc cưới đa phần đều gắn liền với một nghi thức cụ thể có trong đám cưới của người Khmer.

Ngày nay, trong bối cảnh toàn cầu hóa, đời sống xã hội phát triển có nhiều loại hình vui chơi giải trí xuất hiện. Trong đó có cả âm nhạc hiện đại đang phát triển mạnh, làm cho sân chơi của các loại hình âm nhạc truyền thống dần bó hẹp lại. Tuy nhiên, đối với dàn nhạc cưới của người Khmer hiện nay, các nghệ nhân vừa cố công gìn giữ, vừa quảng bá và phục vụ với tinh thần bảo tồn và phát triển nên đang dần được nhiều người đón nhận và tìm đến mỗi khi có dịp cần.

Âm nhạc không chỉ giúp cho không khí buổi lễ thêm trang trọng và náo nhiệt mà còn là một phần không thể thiếu trong việc thực hiện các nghi thức theo yêu cầu của chủ lễ.

Ông Danh Yên ở xã Lâm Tân, thành Phố Cần Thơ cho biết thêm:“Hiện nay người ta bắt đầu chuộng trở lại nhạc truyền thống, chúng tôi đi chơi rất nhiều nơi không chỉ trong tỉnh mà còn có ngoài tỉnh nhiều hơn so với mấy năm trước. Còn nói về thu nhập của nghề này thì rất khó để lấy giá cao vì nếu mình lấy giá cao quá bà con không thuê nữa thì âm nhạc Khmer cũng dần mất, nên chúng tôi cân nhắc lấy vừa túi tiền vừa với sức phục vụ mà thôi”.

Âm nhạc trong lễ cưới của người Khmer là di sản văn hóa phi vật thể quý giá của dân tộc. Những bản nhạc, lời ca trong nhạc cưới là sự sáng tạo mang những giá trị giáo dục, triết lý sống sâu sắc để lứa đôi theo đó mà ráng gìn giữ đạo lý, kết chặt tình nghĩa phu thê và dạy dỗ con cháu sau này. Chính vì thế, nhạc cưới của người Khmer cần được bảo tồn và phát huy hơn nữa để thế hệ mai sau biết đến những giá trị độc đáo của dân tộc.

Thạch Hồng-Sê Rây/VOV-ĐBSCL