Ai sẽ là nữ lãnh đạo đầu tiên của WTO?

"Kẻ tám lạng, người nửa cân"

Sau 25 năm hình thành và phát triển, giờ đây, WTO sắp có nữ lãnh đạo đầu tiên. Từ 8 ứng cử viên ban đầu, Bộ trưởng Thương mại Hàn Quốc Yoo Myung-hee, 53 tuổi và cựu Bộ trưởng Tài chính Nigeria Ngozi Okonjo-Iweala, 66 tuổi, là hai gương mặt sáng giá còn trụ lại trên đường đua. Cả hai nhân vật đều là những người dày dạn kinh nghiệm trong lĩnh vực tài chính và thương mại. Bà Yoo Myung-hee là nữ Bộ trưởng Thương mại đầu tiên của Hàn Quốc sau khi được bổ nhiệm vào vị trí này hồi tháng 2-2018. Bà Yoo Myung-hee được đánh giá là người có khả năng giải quyết các vấn đề liên quan đến thương mại với tư duy lãnh đạo mạnh mẽ cùng kỹ năng đàm phán khéo léo. Với bản lĩnh của mình, bà Yoo Myung-hee đã chinh phục những cuộc đàm phán vô cùng khó khăn, nhất là các cuộc đàm phán thương mại với Mỹ và Nhật Bản. Bà cũng là người thiết lập lại định hướng chính sách thương mại của Hàn Quốc để ứng phó với những thay đổi trong môi trường thương mại quốc tế do đại dịch Covid-19 gây ra. Trong khi đó, bà Ngozi Okonjo-Iweala từng làm Bộ trưởng Tài chính của Nigeria trong hai nhiệm kỳ và cũng là nữ Bộ trưởng Ngoại giao đầu tiên của nước này. Theo Forbes, bà Ngozi Okonjo-Iweala đã giúp nền kinh tế lớn nhất châu Phi tăng trưởng trung bình 6%/năm trong 3 năm liên tiếp. Bà cũng được ghi nhận là người phát triển các chương trình cải cách giúp cải thiện tính minh bạch của chính phủ và ổn định nền kinh tế. Cựu Bộ trưởng Tài chính Nigeria cũng đã trải qua các vị trí chủ chốt ở Ngân hàng Thế giới (WB) và hiện nay là Chủ tịch Liên minh toàn cầu về vaccine và tiêm chủng (GAVI).

Cựu Bộ trưởng Tài chính Nigeria Ngozi Okonjo-Iweala (bên trái) và Bộ trưởng Thương mại Hàn Quốc Yoo Myung-hee. Ảnh: Getty Images

Bộ trưởng Thương mại Hàn Quốc Yoo Myung-hee tuyên bố, nếu được bầu, bà sẽ cải tổ WTO bằng cách khôi phục và củng cố các hệ thống đa phương, cũng như làm trung gian nhằm giảm căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc. Ứng cử viên Ngozi Okonjo-Iweala của Nigeria cũng hướng đến việc cải tổ WTO để cơ quan này trở nên mạnh mẽ hơn. Nếu được chọn lựa, bà Yoo Myung-hee sẽ thành người châu Á thứ hai đứng đầu WTO sau ông Supachai Panitchpakdi (người Thái Lan) từng lãnh đạo cơ quan này trong giai đoạn 2002-2005. Còn bà Ngozi Okonjo-Iweala sẽ trở thành Tổng giám đốc WTO người châu Phi đầu tiên nếu giành chiến thắng.

Nhiệm vụ nặng nề

Tiến trình lựa chọn “vị thuyền trưởng” mới của WTO được bắt đầu vào ngày 14-5 năm nay sau khi cựu Tổng giám đốc Roberto Azevedo thông báo từ chức sớm một năm trước khi nhiệm kỳ kết thúc vào năm 2021. Ông Roberto Azevedo chính thức rời ghế Tổng giám đốc của cơ quan này vào ngày 31-8 vừa qua. Quyết định của ông Roberto Azevedo để lại một khoảng trống lớn ở vị trí lãnh đạo WTO giữa lúc thế giới phải đối mặt với vô số khó khăn về kinh tế vì đại dịch Covid-19.

Thành lập vào năm 1995, WTO được coi là trung gian hòa giải tranh chấp thương mại, đưa các nước ngồi vào bàn đàm phán để giải quyết mâu thuẫn, thu hẹp bất đồng, qua đó thúc đẩy các chuẩn mực dựa trên quy tắc vì lợi ích chung. Không thể phủ nhận thực tế là WTO đã đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên một sân chơi thương mại công bằng cho các nước thành viên sau nhiều năm hoạt động. Tuy nhiên, tổ chức này cũng đối mặt với nhiều thách thức trong giải quyết một số vấn đề như căng thẳng thương mại Mỹ-Trung, chủ nghĩa bảo hộ gia tăng và tăng trưởng kinh tế toàn cầu suy giảm do dịch Covid-19. Thêm vào đó, gần đây, hầu hết các thành viên quan trọng trong WTO như Trung Quốc, Nga, các nước Liên minh châu Âu (EU) đều lên tiếng kêu gọi cải cách WTO để tổ chức này có thể hoàn thành sứ mệnh dẫn dắt thương mại toàn cầu trong bối cảnh mới.

Do vậy, dù ai chiến thắng trong cuộc đua vào vị trí người đứng đầu WTO thì người đó đều đứng trước nhiệm vụ nặng nề trong nhiệm kỳ 4 năm tới. Tân tổng giám đốc WTO không chỉ cần hỗ trợ các quốc gia thành viên vượt qua cuộc khủng hoảng kinh tế do đại dịch Covid-19 gây ra mà còn phải nhanh chóng cải cách WTO để thích ứng tốt hơn với một thế giới hiện đại và thay đổi nhanh chóng. Bên cạnh đó, người đứng đầu WTO còn phải khắc phục những bất đồng sâu sắc giữa tổ chức này với chính quyền Mỹ, nhất là nếu ông Donald Trump, người có quan điểm rất cứng rắn với WTO, tái đắc cử tổng thống Mỹ trong cuộc bầu cử tháng 11 tới.

Mặc dù các quyết định của WTO đều dựa trên sự đồng thuận thông qua đàm phán giữa các nước thành viên nhưng "người cầm lái" mạnh mẽ có thể khiến quá trình ra quyết định trở nên dễ dàng hơn.

LÂM ANH