100 nghìn người tử vong mỗi năm liên quan đến hút thuốc lá
Với hơn 15 triệu người hút thuốc lá, Việt Nam đang phải chịu gánh nặng y tế và kinh tế khổng lồ. Mỗi năm có 100.000 ca tử vong do hút thuốc lá chủ động và tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động.
Mặc dù trong hơn một thập kỷ qua, tỷ lệ hút thuốc ở nam giới trưởng thành tại nước ta đã giảm, song Việt Nam vẫn nằm trong nhóm 15 quốc gia có tỷ lệ hút thuốc cao nhất thế giới, đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN.
Việt Nam đang phải chịu gánh nặng y tế và kinh tế khổng lồ do thuốc lá gây ra. Chi phí y tế và thiệt hại kinh tế do bệnh tật và tử vong sớm liên quan đến sử dụng thuốc lá hàng năm ở Việt Nam ước tính lên tới 108 nghìn tỷ đồng (khoảng 4,5 tỷ USD), tương đương 1,14% GDP mỗi năm.
Tăng thuế thuốc lá đã được chứng minh là biện pháp hiệu quả và ít tốn kém nhất để giảm sử dụng thuốc lá
Ngoài khía cạnh y tế, tỷ lệ sử dụng thuốc lá cao ở nam giới và tập trung trong nhóm 15-55 tuổi làm suy yếu lực lượng lao động, dẫn đến tổn thất về năng suất và sản lượng của nền kinh tế. Theo nghiên cứu của Hội Khoa học Kinh tế Y tế, hàng năm, chi phí gián tiếp do bệnh tật, tử vong gây ra từ việc sử dụng thuốc lá tại Việt Nam làm mất đi tổng cộng 21,7 triệu giờ lao động. Vấn đề này sẽ trở lên nghiêm trọng trong 10-20 năm tới khi đa số những người hút thuốc hiện nay bắt đầu hứng chịu những tác động bất lợi về sức khỏe từ hành vi sử dụng thuốc lá.
Theo ThS.BS Nguyễn Tuấn Lâm, đại diện Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam, một trong những nguyên nhân chính khiến cho tỷ lệ sử dụng thuốc lá giảm chậm tại Việt Nam là giá thuốc lá hiện đang quá rẻ, do thuế thuốc lá còn thấp. Theo báo cáo của WHO, năm 2022, tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ thuốc lá của Việt Nam chỉ đạt 36%, thấp hơn so với trung bình của nhóm quốc gia có thu nhập trung bình (59%), và thuộc nhóm có mức thuế thấp nhất trong khu vực ASEAN, khiến giá thuốc lá ngày càng trở nên dễ tiếp cận, ngay cả nhóm chưa có thu nhập như trẻ em cũng dễ tiếp cận.
Tăng thuế thuốc lá đã được chứng minh là biện pháp hiệu quả và ít tốn kém nhất để giảm sử dụng thuốc lá, đặc biệt là ngăn ngừa thanh thiếu niên hút thuốc. Biện pháp này không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giảm gánh nặng bệnh tật và tử vong mà còn giúp tăng nguồn thu từ thuế thuốc lá cho ngân sách, để tái đầu tư vào các ưu tiên của đất nước.
Tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã bấm nút thông qua Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). Cụ thể, Điều 8 của dự thảo quy định thuế suất và mức thuế tuyệt đối thuế tiêu thụ đặc biệt đối với hàng hóa, dịch vụ. Trong đó mức thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá được đánh theo lộ trình, trong đó, mức thuế tuyệt đối với thuốc lá từ ngày 1/1/2031 là 10.000 đồng/bao.
Cùng với lộ trình tăng thuế thuốc lá hàng năm từ 2027 đến 2031, những cải cách này được thiết kế không chỉ để tăng thuế thuốc lá mà còn đảm bảo hiệu quả giảm tiêu thụ thuốc lá được duy trì bền vững theo thời gian.
WHO tại Việt Nam nhận định, những cải cách thuế thuốc lá của Việt Nam là biện pháp then chốt nhằm giảm tỷ lệ hút thuốc vốn vẫn ở mức cao, đặc biệt ở nam giới, đồng thời góp phần bảo vệ các thế hệ tương lai khỏi tác hại của thuốc lá.
