Xuất khẩu trí tuệ Việt bằng nhượng quyền

Trước áp lực cạnh tranh ngày càng khốc liệt, doanh nghiệp Việt Nam đang đứng trước một bước ngoặt chiến lược là vươn ra thị trường quốc tế không chỉ bằng hàng hóa mà bằng tri thức, mô hình kinh doanh và thương hiệu thông qua hình thức nhượng quyền thương mại (franchise).

Khác với xuất khẩu truyền thống, nhượng quyền không chỉ chuyển giao sản phẩm vật lý mà bán một hệ thống đã được chuẩn hóa, có thể sao chép và vận hành ở bất cứ đâu. Đây chính là hình thức “xuất khẩu mềm”, nơi người mua trả tiền để sở hữu một công thức thành công thay vì chỉ mua hàng hóa.

Xu hướng toàn cầu

Trên thế giới, nhượng quyền đang đóng vai trò ngày càng lớn trong nền kinh tế, chiếm từ 3% đến 10% GDP tại nhiều quốc gia phát triển, thậm chí có nơi lên tới 50%.

Với hơn 100 triệu dân, hệ sinh thái khởi nghiệp năng động, cùng làn sóng hội nhập quốc tế mạnh mẽ, Việt Nam đang sở hữu những nền tảng lý tưởng để trở thành trung tâm nhượng quyền của khu vực.

Tuy nhiên, nếu không xây dựng được hệ sinh thái nội địa đủ vững và chiến lược quốc tế hóa bài bản, các thương hiệu Việt rất dễ bị lấn át bởi làn sóng nhượng quyền ngoại nhập đang gia tăng mạnh mẽ thông qua các hiệp định thương mại tự do (FTA).

Một ví dụ sống động cho khả năng "xuất khẩu mô hình" là Phúc Tea, thương hiệu trà sữa nội địa do ông Lý Tuấn Tài sáng lập, bắt đầu từ một xe trà nhỏ trên vỉa hè Cần Thơ. Sau 5 năm, Phúc Tea đã xác định rõ nhượng quyền là con đường phát triển bền vững. Hiện tại, thương hiệu có 157 cửa hàng tại Việt Nam, trong đó có 20 cửa hàng nhượng quyền và đã ký thêm hợp đồng cho 11 địa điểm mới.

Năm 2022, Phúc Tea tham gia chương trình Go Global do bà Nguyễn Phi Vân khởi xướng. Chỉ sau 2 năm, thương hiệu đã mở cửa hàng đầu tiên tại Manila (Philippines) và sẽ khai trương cửa hàng thứ hai trong tháng 8/2025. Đáng chú ý, tháng 4 vừa qua, Phúc Tea đã ký thêm hợp đồng nhượng quyền tại 10 quốc gia mới, bao gồm 6 nước Trung Đông và 4 quốc gia khác.

Giám đốc điều hành Lý Tuấn Tài chia sẻ về nhượng quyền thương hiệu Phúc Tea. Ảnh Quỳnh Anh

Theo Giám đốc điều hành Lý Tuấn Tài, nhượng quyền không chỉ là chiến lược mở rộng quy mô, mà còn là cách để Phúc Tea đưa hương vị trà Việt lan tỏa toàn cầu. Thay vì tự đầu tư mở rộng ra nước ngoài, nhượng quyền giúp thương hiệu tiếp cận thị trường nhanh hơn, giảm gánh nặng vốn, đồng thời tạo ra dòng tiền ổn định để tái đầu tư và phát triển dài hạn. Với ông Tài, Phúc Tea không chỉ bán trà sữa mà đang xuất khẩu mô hình kinh doanh, trải nghiệm thương hiệu và tinh thần văn hóa Việt.

Tạo dòng tiền, tăng giá trị doanh nghiệp

Theo chuyên gia nhượng quyền Nguyễn Phi Vân, một quan niệm phổ biến nhưng sai lầm là nhượng quyền chỉ phù hợp với ngành ẩm thực (F&B). Nhưng trên thực tế, mô hình này đã chứng minh hiệu quả trên nhiều lĩnh vực khác nhau như: giáo dục, chăm sóc sức khỏe, làm đẹp, logistics, công nghệ, giải trí và dịch vụ gia đình.

Điểm mạnh nổi bật của nhượng quyền là cho phép doanh nghiệp mở rộng quy mô mà không cần đầu tư vốn lớn hay tài sản cố định. Đồng thời, mô hình này tạo ra dòng tiền ổn định và đa dạng nhờ vào nhiều nguồn thu như: phí nhượng quyền ban đầu (Initial Fee), phí duy trì định kỳ theo doanh thu (Royalty Fee), phí quảng bá thương hiệu, phí đào tạo và phát triển nhân sự, lợi nhuận từ cung ứng nguyên vật liệu và thiết bị, cũng như phí sử dụng nền tảng công nghệ và hệ thống quản trị vận hành.

Chính những lợi ích tài chính rõ ràng, linh hoạt và lâu dài này đã khiến nhiều tập đoàn toàn cầu như CP Group, IKEA, Mango hay Electrolux… lựa chọn nhượng quyền làm động lực tăng trưởng và mở rộng thị phần quốc tế.

Với các doanh nghiệp khởi nghiệp Việt, nhượng quyền không chỉ là giải pháp tăng trưởng, mà còn là cách nâng định giá doanh nghiệp, giảm rủi ro tài chính và thu hút đầu tư. Khi mô hình vận hành đã được chuẩn hóa, thương hiệu được quốc tế công nhận và dòng tiền bền vững, doanh nghiệp sẽ có vị thế khác hẳn trong mắt nhà đầu tư.

Câu chuyện của Phúc Tea một lần nữa cho thấy, để nhượng quyền thành công, doanh nghiệp Việt phải chuyển từ tư duy bán sản phẩm sang bán hệ thống, từ kinh doanh đơn lẻ sang quản trị bằng tri thức, quy trình và chiến lược dài hạn.

Tuy nhiên, để xuất khẩu trí tuệ Việt một cách bền vững, Việt Nam cần một chiến lược đồng bộ và dài hạn. Trước hết, chính phủ cần đóng vai trò kiến tạo, thông qua các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình xây dựng mô hình nhượng quyền và phát triển thị trường quốc tế. Doanh nghiệp, đặc biệt là các startup nội địa, cần được đào tạo bài bản về quản trị vận hành, chiến lược tài chính, phát triển thương hiệu và chuẩn hóa hệ thống.

Song song đó, các tổ chức tài chính và ngân hàng cần xây dựng các sản phẩm tín dụng phù hợp, hỗ trợ doanh nghiệp trong giai đoạn mở rộng và toàn cầu hóa, từ đó biến nhượng quyền thành đòn bẩy mạnh mẽ để trí tuệ Việt vươn ra thế giới.

Trong một thế giới cạnh tranh bằng công nghệ, tài chính và quy mô, Việt Nam có thể chọn một con đường khác biệt là cạnh tranh bằng trí tuệ, sáng tạo và mô hình tinh gọn.

Khi một thương hiệu nội địa có thể nhân rộng, tạo dòng tiền, mang lại trải nghiệm đặc sắc và giữ vững bản sắc Việt, đó chính là lúc nhượng quyền trở thành kênh “xuất khẩu trí tuệ” hiện đại, bền vững và đầy tiềm năng.

Nhượng quyền không chỉ là một mô hình kinh doanh. Đó là một chiến lược mở rộng toàn cầu, một cách để xuất khẩu giá trị vô hình của người Việt từ tư duy, văn hóa đến quy trình. Nếu được đầu tư bài bản và có hệ sinh thái hỗ trợ mạnh mẽ, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành quốc gia xuất khẩu mô hình kinh doanh mạnh nhất Đông Nam Á, biến trí tuệ Việt thành một sản phẩm toàn cầu được săn đón.

Quỳnh Anh