Từ sản xuất thô đến chuỗi giá trị công nghệ xanh

Khu vực sản xuất của Nhà máy Dinh dưỡng Cây trồng tại thị xã Bỉm Sơn, Thanh Hóa

Bứt phá ngoạn mục và chuyển dịch cơ cấu sâu sắc

Theo thống kê từ Sở Công Thương tỉnh Thanh Hóa, trong giai đoạn 2021-2024, giá trị gia tăng ngành công nghiệp địa phương tăng trung bình 17% mỗi năm, một con số ấn tượng trong bối cảnh nhiều tỉnh, thành gặp khó khăn về đầu tư và thị trường. Đặc biệt, năm 2024 ghi nhận mức tăng kỷ lục 21,67%. Tỷ trọng công nghiệp trong GRDP tỉnh tăng từ 29% năm 2020 lên 39% vào năm 2025 (6 tháng đầu năm), khẳng định vai trò đầu tàu của lĩnh vực sản xuất trong cơ cấu kinh tế địa phương.

Đáng chú ý, cơ cấu nội ngành đã có sự chuyển biến rõ nét, từ tập trung vào khai thác thô sang chế biến, chế tạo giá trị cao. Nếu như năm 2020, công nghiệp chế biến, chế tạo chiếm 75,2% thì đến năm 2025, tỷ lệ này tăng lên 79,4%. Cùng với đó là sự hiện diện ngày càng nhiều của các dự án công nghệ hiện đại và quy mô lớn như Nhà máy Nhiệt điện Nghi Sơn 2 (1.200 MW), dây chuyền 3 và 4 của Xi măng Long Sơn, Nhà máy bao bì Miza hay các xưởng da giày, dệt may tự động hóa.

Ngành lọc hóa dầu tiếp tục giữ vị thế trụ cột, không chỉ đóng góp sản lượng lớn mà còn dẫn dắt sự phát triển các ngành chế biến sau lọc dầu như propylen và nhựa tổng hợp. Đồng thời, nhiều doanh nghiệp nội tỉnh cũng tích cực đổi mới công nghệ. Đơn cử, Nhà máy dinh dưỡng cây trồng Tiến Nông Bỉm Sơn đạt doanh thu vượt 800 tỷ đồng trong 6 tháng đầu năm 2025, với dây chuyền sản xuất ứng dụng công nghệ BIOC và tự động hóa toàn diện.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu nổi bật, ngành công nghiệp Thanh Hóa cũng đang đối mặt với nhiều thách thức không nhỏ. Trong 7 tháng đầu năm 2025, có tới 8 nhóm sản phẩm công nghiệp ghi nhận sản lượng giảm, chủ yếu thuộc các ngành truyền thống như bia đóng chai, đường kết tinh… cho thấy yêu cầu cấp thiết về đổi mới công nghệ, đa dạng hóa sản phẩm và mở rộng thị trường tiêu thụ.

Một trong những điểm yếu cốt lõi là công nghiệp hỗ trợ phát triển chưa tương xứng với tiềm năng. Trong tổng số 159 dự án đầu tư thứ cấp vào các cụm công nghiệp, phần lớn vẫn chỉ dừng ở khâu gia công đơn giản, chưa hình thành hệ sinh thái cung ứng linh kiện và nguyên vật liệu đầu vào cho các ngành công nghệ cao. Hệ quả là chuỗi liên kết ngành còn rời rạc, hạn chế khả năng tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.

Hạ tầng công nghiệp cũng chưa thật sự đồng bộ. Mặc dù Thanh Hóa hiện có 49 cụm công nghiệp với tổng vốn đầu tư đăng ký gần 13.405 tỷ đồng, song chỉ khoảng 60% trong số đó thu hút được dự án thứ cấp. Nguyên nhân chính đến từ những vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng, thiếu vốn đầu tư hạ tầng kỹ thuật và quy trình thủ tục hành chính còn phức tạp, chưa tạo được sự thông thoáng cho nhà đầu tư.

Đặc biệt, nguồn nhân lực kỹ thuật cao hiện vẫn là “điểm nghẽn mềm” trong quá trình phát triển ngành. Lao động có tay nghề trong lĩnh vực cơ khí, điện - điện tử, vật liệu mới hay công nghệ số còn thiếu hụt nghiêm trọng. Nhân sự nghiên cứu và vận hành dây chuyền hiện đại chưa đáp ứng được yêu cầu của các doanh nghiệp FDI cũng như doanh nghiệp nội địa đang trong quá trình chuyển đổi số.

Sản xuất bột giấy từ nguyên liệu tái chế

Tầm nhìn xanh công nghệ cao cho giai đoạn 2025 - 2030

Trước những thách thức đó, tỉnh Thanh Hóa đã chủ động xây dựng chiến lược công nghiệp giai đoạn 2025 - 2030, lấy công nghệ cao, phát triển xanh và tuần hoàn làm trọng tâm. Theo đại diện Sở Công Thương tỉnh, định hướng tới đây sẽ tập trung thu hút các ngành công nghiệp mới như thiết bị điện tử, linh kiện bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, vật liệu mới và robot công nghiệp. Đây được xem là bước đi quan trọng để Thanh Hóa không chỉ phát triển về quy mô mà còn nâng cao chất lượng và tính bền vững.

Bên cạnh đó, tỉnh cũng đang xúc tiến các dự án năng lượng tái tạo như hydrogen xanh, amoniac xanh, điện gió ngoài khơi, nhằm đảm bảo an ninh năng lượng dài hạn và giảm phát thải carbon. Trong lĩnh vực nông - lâm - thủy sản, kế hoạch hình thành các chuỗi chế biến sâu gắn với vùng nguyên liệu đang được thúc đẩy, song hành cùng phát triển logistics, bảo quản lạnh và chế biến xuất khẩu, qua đó tăng giá trị gia tăng và thúc đẩy sinh kế bền vững cho khu vực nông thôn.

TS. Phạm Anh Tuấn - Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới nhận định: Thanh Hóa đang bước vào một giai đoạn chuyển mình quan trọng. Việc kết hợp giữa phát triển công nghiệp công nghệ cao và định hướng xanh - tuần hoàn sẽ là yếu tố quyết định để tỉnh nâng tầm vị thế trong chuỗi giá trị quốc gia và quốc tế. Tuy nhiên, để thành công, cần ưu tiên mạnh mẽ hơn nữa cho hạ tầng đồng bộ và đào tạo nhân lực gắn với thực tiễn.

Với đà tăng trưởng ấn tượng và chiến lược chuyển dịch phù hợp, ngành công nghiệp Thanh Hóa đang từng bước khẳng định vai trò tiên phong trong công cuộc hiện đại hóa và xanh hóa nền kinh tế khu vực miền Trung.

Phan Hà