Từ kinh nghiệm của YAGI đến chủ động ứng phó bão số 9

Bão Yagi từng gây ra thiệt hại kinh hoàng cho nhiều tỉnh miền Bắc. Ảnh tư liệu: TTXVN

Theo đó, năm 2024, bão và hoàn lưu bão YAGI đã làm 344 người chết, mất tích, 281.966 nhà hư hỏng, tốc mái; 284.472 ha lúa bị ngập úng...với tổng thiệt hại kinh tế ước tính trên 81.503 tỷ đồng.

Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, công tác khắc phục hậu quả được triển khai nhanh, kịp thời dần ổn định đời sống và sản xuất của nhân dân. Mặt khác, việc dự báo sớm, đánh giá tương đối sát tính chất, đặc điểm, mức độ tác động của bão...góp phần chủ động trong công tác ứng phó, giảm thiểu rủi ro. Thực tế cũng đã chứng minh đây được xem như một trong những bài học quý trong ứng phó thiên tai, đặc biệt là siêu bão.

Sự tương đồng và khác biệt giữa 2 siêu bão

Theo Tiến sĩ Trương Bá Kiên, Phó Giám đốc Trung tâm nghiên cứu khí tượng thủy văn, Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hai siêu bão YAGI và RAGASA có những điểm tuơng đồng là cả hai cơn bão này đều hình thành trong “rốn bão" ở Tây Bắc Thái Bình Dương - nơi nhiệt độ bề mặt nước biển rất cao và thông lượng nhiệt ẩm đại dương lớn tích lũy từ đầu mùa tạo “nhiệt ẩm” dồi dào cho đối lưu.

Khí quyển phía trên ẩm, giúp các dải mây đối lưu phát triển nhanh và bền vững quanh tâm xoáy. Hai siêu bão đều hoạt động vào khoảng thời gian tháng 9, thời điểm mà nhiệt độ nước biển trên Biển Đông vẫn còn ở mức cao, tạo điều kiện thuận lợi cho bão phát triển và duy trì cường độ và đều được đánh giá là cấp siêu bão, với cường độ gió giật trên cấp 17.

Hướng di chuyển của hai cơn bão này chịu chi phối bởi rìa nam áp cao cận nhiệt đới, nên quỹ đạo phổ biến theo hướng Tây đến Tây Bắc. Khi tiến gần đất liền, cả hai cùng đối diện nguy cơ suy yếu do đứt gió tăng, xâm nhập không khí khô từ phía Bắc và ma sát địa hình. Đường đi của hai cơn bão có thể thay đổi bất ngờ, đòi hỏi phải theo dõi sát sao liên tục; đồng thời, hoàn lưu kết hợp gió mùa có thể gây mưa trên diện rộng ở rìa Tây Nam.

Điểm tiếp theo là YAGI và RAGASA đều có diễn biến rất phức tạp, khó lường, gây khó khăn cho công tác dự báo. Ngoài ra, về tác động, cả hai siêu bão đều có nguy cơ gây ra những tác động nghiêm trọng đến đất liền, bao gồm gió mạnh, mưa lớn, lũ lụt, sạt lở đất và sóng biển dâng cao. Cả hai siêu bão này đều được dự báo sẽ gây ảnh hưởng đến khu vực miền Bắc, trong đó có tỉnh Quảng Ninh.

Siêu bão YAGi là cơn bão đi thẳng vào đất liền, đổ bộ trực tiếp vào khu vực Quảng Ninh - Hải Phòng với cường độ rất mạnh, gây ra gió giật, mưa lớn. Siêu bão RAGASA cũng đang được dự báo có thể gây ảnh hưởng đến Quảng Ninh, nhưng đường đi của bão được dự báo là phức tạp hơn, đi lệch về phía Bắc, đổ bộ vào Trung Quốc trước khi suy yếu. Sau đó bão di chuyển và tác động đến vịnh Bắc Bộ và các tỉnh, thành phố ven biển từ Quảng Ninh - Hải Phòng.

Đề cập đến sự khác nhau giữa 2 cơn bão này, Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia Mai Văn Khiêm cho hay, RAGASA được đánh giá là có thể vượt qua cả bão Erin (Bắc Đại Tây Dương) và YAGI để trở thành một trong những cơn bão mạnh nhất trên Biển Đông trong nhiều thập niên.

Tuy nhiên, xét về quỹ đạo di chuyển, bão YAGI đi vào Biển Đông có quỹ đạo thấp hơn về phía Nam và di chuyển trên vùng nước ấm. Sau khi vượt qua đảo Hải Nam bão vẫn duy trì cường độ rất mạnh và đổ bộ vào ven biển khu Đông Bắc. Bão không giảm cấp nhiều sau khi đi qua khu vực phía Bắc đảo Hải Nam và phía Nam bán đảo Lôi Châu (Trung Quốc). Yếu tố cản trở do tác động của địa hình đối với bão YAGI trước khi vào vịnh Bắc Bộ không quá lớn.

Trong khi đó, bão RAGASA sau khi vào khu vực Bắc Biển Đông, quỹ đạo bão ở vĩ độ cao hơn. Ngay từ sáng 24/9, tâm bão chỉ cách bờ biển gần nhất ở phía Nam Trung Quốc khoảng 40-70km, như vậy gần nửa hoàn lưu cơn bão đã nằm trên lãnh thổ Trung Quốc. Bão RAGASA sau di chuyển qua vùng ven bờ Trung Quốc và qua bán đảo Lôi Châu, tác động ma sát của địa hình sẽ khiến cho cường độ cơn bão giảm đi.

Về cường độ, bão YAGI sau khi vào Biển Đông ngày 3/9 tới 5/9 mới đạt cấp siêu bão và chiều 7/9, bão đổ bộ vào Quảng Ninh – Hải Phòng. Tuy thời gian đạt cấp độ siêu bão của YAGI không kéo dài bởi quá trình vượt qua phía Bắc đảo Hải Nam (Trung Quốc) nhưng tại thời điểm vào vịnh Bắc Bộ, nội lực cơn bão còn rất mạnh.

Còn bão RAGASA đã đạt cường độ siêu bão ngày 21/9, trước khi cơn bão di chuyển vào Biển Đông. Tới thời điểm ngày 24/9, bão đã giữ cường độ siêu bão liên tục trong 3 ngày, có nhiều giờ giữ cấp 17 giật trên cấp 17. Như vậy, xét về quy luật của sự phát triển cơn bão, RAGASA đã qua thời điểm có năng lượng mạnh nhất và sẽ suy yếu nhanh hơn so với YAGI khi vào vịnh Bắc Bộ.

Trên phương diện mưa, bão YAGI sau khi đổ bộ gây gió rất mạnh và mưa lớn cho các tỉnh, thành phố phía Bắc. Hậu quả thiệt hại do YAGI kéo dài nhiều ngày sau đó do mưa nhiệt, sạt lở đất diễn ra rất nghiêm trọng.

Theo dự báo, mưa do tác động của bão RAGASA sẽ không nhiều so với YAGI. Thời gian mưa tập trung từ đêm 24 đến ngày 26/9 ở khu vực Bắc Bộ, Thanh Hóa, Nghệ An. Lượng mưa phổ biến từ 150-250mm, cục bộ có nơi 400mm. Tuy nhiên, ngay sau khi bão RAGASA đổ bộ, bão BUALOI sẽ tiếp tục trở thành cơn bão số 10 trong năm nay. Ảnh hưởng liên tục của 2 cơn bão khiến diễn biến thời tiết những ngày sắp tới ở nước ta sẽ rất phức tạp.

Triển khai nhanh chóng các phương án ứng phó

Về kinh nghiệm trong phòng chống bão và khắc phục những thiệt hại do bão YAGY, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh đến nhiều bài học trong công tác ứng phó với thiên tai nói chung và bão, siêu bão nói riêng, Thủ tướng cho rằng, trước tiên công tác dự báo, cảnh báo phải kịp thời, chính xác, từ sớm từ xa.

Cùng với đó, lãnh đạo, chỉ đạo phải bám sát tình hình, quyết liệt, quyết đoán, dám chịu trách nhiệm, có trọng tâm trọng điểm, tất cả vì lợi ích quốc gia, dân tộc, vì nhân dân, đất nước. Ngoài ra, các ngành, các cấp phải căn cứ tình hình thực tế để chủ động, tích cực triển khai các nhiệm vụ, giải pháp; coi trọng công tác thông tin truyền thông về tình hình thực tế và hướng dẫn, phổ biến kỹ năng ứng phó, phòng chống, khắc phục hậu quả bão lũ.

Từ thực tế những bài học kinh nghiệm trong ứng phó với bão YAGI, để ứng phó với bão siêu RAGASA, cả hệ thống chính trị đã vào cuộc từ rất sớm. Ngày 23/9, Văn phòng Trung ương Đảng có Công văn số 17844-CV/VPTW thông báo chỉ đạo của Thường trực Ban Bí thư về việc ứng phó với bão số 9 (RAGASA).

Thủ tướng Chính phủ nhanh chóng có một loạt công điện chỉ đạo các tỉnh, thành phố ven biển và các Bộ ngành tập trung triển khai công tác ứng phó bão số 9; triển khai các biện pháp ứng phó với bão với tinh thần quyết liệt nhất, từ sớm, từ xa, chủ động các biện pháp ứng phó ở mức cao nhất, lường trước kịch bản xấu nhất.

Đặc biệt chiều 23/9, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp trực tuyến với các tỉnh, thành phố từ Quảng Ninh đến Hà Tĩnh và các bộ ngành để ứng phó với bão. Theo Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, nguyên tắc ứng phó với bão là "không có cơn bão nào là nhẹ" bởi mỗi cơn bão đều kèm theo nhiều yếu tố dị thường, tác động cả trước, trong và sau khi đổ bộ nên việc phát bản tin cảnh báo, ban hành công điện kịp thời của các cơ quan chức năng về bão số 9 là cần thiết.

Các cấp, ngành, địa phương tiếp tục quán triệt phương châm “lấy phòng là chính, kỷ luật và kỷ cương là hàng đầu," phải giữ thông tin thông suốt, cập nhật tình hình liên tục, có phương án xử lý các tình huống kịp thời.

Hiện các ngành chức năng Ban Chỉ đạo Phòng thủ dân sự Quốc gia; các bộ ngành chức năng cũng có có các văn bản, công điện chỉ đạo ứng phó với bão theo công điện chỉ đạo của Thủ tướng. Chiều ngày 22/9, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp đã chủ trì cuộc họp với các cơ quan liên quan triển khai công tác ứng phó với bão.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã chỉ đạo các đơn vị liên quan triển khai công tác bảo đảm an toàn cho tàu thuyền hoạt động thủy sản, bảo vệ đê điều, hồ đập thủy lợi và sản xuất nông nghiệp; phối hợp chỉ đạo vận hành an toàn, hiệu quả các hồ chứa, tránh nguy cơ mất an toàn hồ đập; tổ chức theo dõi chặt chẽ tình hình, thường xuyên cập nhật, thông báo khu vực nguy hiểm trên biển.

Đối với khu vực ven biển và trên đất liền, các tỉnh, thành phố chịu ảnh hưởng bởi bão tổ chức rà soát, sẵn sàng phương án sơ tán những hộ dân ở khu vực nguy hiểm, nhất là khu vực ven biển, khu vực nguy cơ cao xảy ra sạt lở đất, lũ quét, ngập sâu đến nơi an toàn...

Thắng Trung (TTXVN)