Trước thượng đỉnh Trump - Putin, châu Âu toan tính gì cho hòa bình Ukraine?

Các nhà lãnh đạo châu Âu ngày 10/8 bày tỏ hoan nghênh kế hoạch của Tổng thống Mỹ Donald Trump gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin để trao đổi về giải pháp chấm dứt xung đột tại Ukraine. Họ đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì sức ép ngoại giao và bảo vệ lợi ích an ninh của Ukraine cũng như châu Âu.

Theo kế hoạch, cuộc gặp sẽ diễn ra tại Alaska vào ngày 15/8. Ông Trump cho biết các bên liên quan, bao gồm cả Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, đã tiến gần tới một thỏa thuận có thể giúp khép lại xung đột kéo dài hơn ba năm.

Chi tiết về thỏa thuận tiềm năng chưa được công bố. Ông Trump đề cập khả năng có một số điều chỉnh lãnh thổ vì lợi ích của cả hai bên. Tuy nhiên, ông Zelensky và nhiều lãnh đạo châu Âu cho rằng cần xem xét kỹ lưỡng và đảm bảo không ảnh hưởng đến nguyên tắc toàn vẹn lãnh thổ.

Ngày 9/8, tại dinh thự Chevening House ở vùng nông thôn Đông Nam London, Phó Tổng thống Mỹ JD Vance đã gặp Ngoại trưởng Anh David Lammy cùng đại diện Ukraine và các đồng minh châu Âu để thảo luận về sáng kiến hòa bình.

Tổng thống Nga Vlaldimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ có cuộc gặp thượng đỉnh vào ngày 15/8 tới. Ảnh: Shutterstock

Trong tuyên bố chung, lãnh đạo Pháp, Ý, Đức, Ba Lan, Anh, Phần Lan và Chủ tịch Ủy ban châu Âu hoan nghênh các nỗ lực ngoại giao, đồng thời nhấn mạnh giải pháp cần bảo vệ lợi ích an ninh cốt lõi của Ukraine và châu Âu. Tuyên bố cũng khẳng định nguyên tắc không thay đổi biên giới quốc tế bằng vũ lực, cho rằng đường giới tuyến hiện tại có thể là cơ sở ban đầu cho đàm phán, và các cuộc thương lượng chỉ nên diễn ra khi có ngừng bắn hoặc giảm căng thẳng.

Theo Wall Street Journal, một số quốc gia châu Âu và Ukraine đã đưa ra đề xuất phản hồi, yêu cầu lệnh ngừng bắn trước khi thực hiện bất kỳ bước đi nào khác. Họ cũng nhấn mạnh mọi điều chỉnh lãnh thổ cần mang tính hai chiều, kèm các đảm bảo an ninh chắc chắn. Một nhà đàm phán châu Âu nhận định không thể bắt đầu tiến trình hòa bình bằng việc điều chỉnh lãnh thổ khi xung đột vẫn đang diễn ra.

Một quan chức Mỹ cho biết các cuộc thảo luận tại Chevening kéo dài nhiều giờ và đạt được một số tiến triển trước cuộc gặp giữa ông Trump và ông Putin. Nhà Trắng chưa đưa ra bình luận về đề xuất phản hồi của châu Âu.

Thủ tướng Anh Keir Starmer và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron khẳng định sẽ tiếp tục tìm kiếm một nền hòa bình công bằng và bền vững cho Ukraine, đồng thời ủng hộ mạnh mẽ ông Zelensky.

Ông Zelensky đánh giá cuộc họp tại Chevening mang tính xây dựng, khẳng định các lập luận của Ukraine đã được tiếp thu và nhấn mạnh nguyên tắc “hòa bình cho Ukraine phải được quyết định cùng và chỉ cùng với Ukraine”. Trước đó, ông nhiều lần khẳng định lập trường không chấp nhận bất kỳ nhượng bộ lãnh thổ nào.

NBC News dẫn nguồn tin cho biết Mỹ đang xem xét khả năng mời ông Zelensky tham dự cùng lãnh đạo Mỹ và Nga tại Alaska. Phía ông Trump chưa đưa ra bình luận, trong khi Nga và Ukraine cũng chưa phản hồi.

Ông Macron viết trên X rằng tương lai của Ukraine cần được quyết định với sự tham gia của người dân nước này và châu Âu cũng phải đóng vai trò trong mọi giải pháp, vì liên quan trực tiếp đến an ninh khu vực.

Trong bối cảnh ngoại giao, tình hình xung đột vẫn diễn biến phức tạp. Giao tranh tiếp tục dọc tuyến đầu hơn 1.000 km ở miền Đông và Nam Ukraine. Theo các nhà quan sát, lực lượng Nga tiến quân chậm và chưa tạo được đột phá lớn, trong khi Ukraine duy trì lập trường bảo vệ lãnh thổ.

Trước đó, một số báo cáo truyền thông cho biết Moscow tuyên bố chủ quyền đối với các khu vực Luhansk, Donetsk, Zaporizhzhia, Kherson và bán đảo Crimea. Nga yêu cầu Ukraine rút quân khỏi những vùng mà họ đang kiểm soát, trong khi Ukraine khẳng định tiếp tục bảo vệ chủ quyền tại tất cả các khu vực được hiến pháp ghi nhận.

Tatiana Stanovaya, chuyên gia tại Trung tâm Carnegie về Nga và Âu - Á, nhận định đây là “nỗ lực có tính thực tế đầu tiên” nhằm tìm giải pháp chấm dứt xung đột, nhưng cảnh báo quá trình thực hiện sẽ đối mặt nhiều khó khăn, ngay cả khi đạt được một thỏa thuận ngừng bắn tạm thời.

Cuộc gặp giữa ông Trump và ông Putin tại Alaska được dư luận quốc tế theo dõi sát sao, trong bối cảnh các bên kỳ vọng tìm ra giải pháp hòa bình lâu dài, song vẫn còn nhiều khác biệt về cách thức và điều kiện để đạt được mục tiêu này.

Tùng Lâm