Trịnh & mảnh ghép B''Lao

Không chỉ là một nhạc sĩ tài hoa, cố nhạc Trịnh Công Sơn còn là một nhà thơ, họa sĩ… Một vài tác phẩm mỹ thuật của Trịnh Công Sơn.

Tháng 8-1964, sau khi tốt nghiệp Trường Sư phạm Quy Nhơn, Trịnh Công Sơn được điều tới B'Lao (nay là thành phố Bảo Lộc, tỉnh Lâm Đồng), giữ chức Trưởng giáo Trường Sơ học Bảo An. "Tại sao không gọi là Hiệu trưởng, lại gọi Trưởng giáo? Thời ấy quy định, ở bậc học tiểu học, nếu trường chỉ có 4 lớp học trở xuống thì gọi là trường sơ học và người đứng đầu là Trưởng giáo. Trường Sơ học Bảo An có 3 lớp, từ lớp 1 đến lớp 3. Trưởng giáo Trịnh Công Sơn kiêm thêm việc dạy học lớp 3"- cựu giáo chức Trần Văn Ngọc, đồng nghiệp của Trưởng giáo Trịnh Công Sơn tại Trường Sơ học Bảo An, lý giải và thông tin thêm một vài chi tiết về những ngày Trịnh Công Sơn ở B'Lao.

B'Lao ngày ấy, hoang sơ và buồn hiu, như Trịnh đã mô tả trong một bức thư gửi Ngô Vũ Giao Ánh: "[...] tiếng gió hú thật não nề". Trong một bức thư khác, Trịnh Công Sơn lại viết: "[...] những con đường dốc đất đỏ, mây thì xuống thật gần". Cựu giáo chức Trần Văn Ngọc cho biết: "Mảnh đất trước kia Trường Sơ học Bảo An đóng chân, nay là khu đất trống nằm trên đường Đinh Tiên Hoàng, phường 2, thành phố Bảo Lộc, tỉnh Lâm Đồng. Trưởng giáo Trịnh Công Sơn thuê nhà của bà Trần Thị Phi cách Trường Sơ học Bảo An một quãng để ở trọ. Thầy Sơn ở cùng phòng với thầy Nguyễn Văn Tỳ (sau này gọi là Nguyễn Thanh Ty. Thầy Nguyễn Thanh Ty đã qua đời tại TP Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa, ngày 23-5-2023). Thầy Ty là bạn học của thầy Sơn ở Trường Sư phạm Quy Nhơn, rồi cùng lên B'Lao dạy học tại Trường Sơ học Bảo An". Trong ấn tượng của cựu giáo chức Trần Văn Ngọc, Trịnh Công Sơn là người nho nhã, ăn nói nhỏ nhẹ, sống chỉn chu và nghiêm ngắn. Mặc dù giữ chức Trưởng giáo, tương đương Hiệu trưởng, nhưng rất ít khi phát biểu. "Trưởng giáo Trịnh Công Sơn có dáng người cao, gầy, đeo kính trắng, trông rất trí thức. Chúng tôi nể phục thầy Sơn lắm! Trưởng giáo Trịnh Công Sơn được đào tạo nghiệp vụ sư phạm bài bản ở Trường Sư phạm Quy Nhơn, khác với chúng tôi - chỉ là những anh giáo làng tay ngang"- cựu giáo chức Trần Văn Ngọc nhớ lại. "Thời bấy giờ, chúng tôi nghe một số người nói, thầy Sơn đã đưa triết học vào trong các ca khúc của mình. Tuy vậy, khi nghe những ca khúc của thầy Sơn, tôi thú thật là không hiểu gì cả. Nay đã già, nghiền ngẫm kỹ những gì thầy Sơn đã nói trong các ca khúc Một cõi đi về, Ngủ ngon mùa đông..., tôi mới thật thấm thía"- cựu giáo chức Trần Văn Ngọc chia sẻ.

Cựu giáo chức Trần Văn Ngọc cho rằng, Trịnh Công Sơn chọn nghề gõ đầu trẻ, rất có thể vì hoàn cảnh gia đình của ông Trưởng giáo lúc ấy quá khó khăn. Thầy Sơn muốn kiếm tiền phụ giúp mẹ nuôi các em ăn học, chứ đam mê của ông Trưởng giáo nhất định phải là âm nhạc. Âm nhạc mới là sinh quyển đích thực của thầy Sơn. "Dạo ấy, nghề giáo được trả lương rất cao. Mỗi tháng, chúng tôi lĩnh 5.200 - 5.400 đồng. Trong khi đó, vật giá sinh hoạt và nhu yếu phẩm rất rẻ. Thầy Sơn và tôi ăn cơm ở Tiệm cơm Lộc Sơn (nay là Mắt kính Sài Gòn, số 96 Lê Hồng Phong, phường 1, thành phố Bảo Lộc, tỉnh Lâm Đồng) chỉ tốn 600 đồng/tháng"- cựu giáo chức Trần Văn Ngọc cho hay. Cựu giáo chức Trần Văn Ngọc đưa ra nhận định, Trịnh Công Sơn chọn nghề giáo không vì yêu thích, ấy là bởi ông Trưởng giáo này thường bê trễ việc giảng dạy. "Chuyện thầy Sơn bỏ trường, bỏ dạy không phải là hiếm gặp ở Trường Sơ học Bảo An. Thậm chí, nhiều lần thầy Sơn bỏ dạy 1 - 2 tuần. May mắn là Ty trưởng Lê Cao Lợi rất tốt với thầy Sơn. Ty trưởng chỉ cảnh cáo sơ sơ, rồi nói với thầy Sơn rằng: "Từ rày, đừng bỏ trường nữa!". Ty trưởng Lê Cao Lợi mà nghiêm khắc, thầy Sơn rất dễ bị buộc thôi việc"- cựu giáo chức Trần Văn Ngọc thật tình.

Thế đấy, Trịnh Công Sơn đã nhận lương giáo viên tại B'Lao 3 năm, từ 1964 đến 1967. 3 năm sống ở B'Lao, ông đã đặt những bước chân đầy mê dụ trên hành trình trở thành một triết nhân trong âm nhạc. Nhiều ca khúc của Trịnh Công Sơn đã thoát khỏi phạm trù ca khúc thông thường để đi vào đời sống và sống trong đời sống.

Trịnh Chu