Trí thức trẻ trong hoạt động khoa học

Trí thức trẻ là một trong những lực lượng nòng cốt góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.

Hiện nay, cả hệ thống chính trị đã và đang sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy từ Trung ương đến cơ sở. Hàng loạt nghị quyết lớn được Bộ Chính trị ban hành đã tạo nền móng thể chế mạnh mẽ để phát triển đất nước dựa trên khoa học công nghệ. Theo các chuyên gia, những chuyển động lớn đó đòi hỏi tư duy mới, cách tiếp cận mới, đổi mới phương thức tập hợp trí thức, các chuyên gia đầu ngành, nhiều kinh nghiệm và cả đội ngũ trí thức trẻ ở trong và ngoài nước.

Sự phát triển đội ngũ trí thức trẻ được minh chứng qua việc chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu của Việt Nam liên tục được cải thiện. Việt Nam tiếp tục có sự cải thiện thứ hạng đầu vào đổi mới sáng tạo, tăng 3 bậc so năm 2023, từ vị trí 53 lên 50 (đầu vào đổi mới sáng tạo gồm 5 trụ cột: thể chế, nguồn nhân lực và nghiên cứu, cơ sở hạ tầng, trình độ phát triển của thị trường, trình độ phát triển của doanh nghiệp). Đội ngũ trí thức Việt Nam đã tăng thêm khoảng 2,8 triệu người.

Cùng với sự phát triển nhanh cả về số lượng lẫn chất lượng, nguồn nhân lực khoa học, công nghệ đã góp phần quan trọng giúp Đảng và Nhà nước hoạch định đường lối chiến lược, chính sách và kế hoạch phát triển đất nước.

Nhiều công trình nghiên cứu, ý tưởng sáng tạo, sản phẩm giá trị của thanh niên được các cơ quan chức năng phối hợp với tổ chức kinh tế bảo hộ bản quyền, hỗ trợ quảng bá và đưa vào thực tiễn. Nhiều giải pháp chuyển giao tiến bộ khoa học, kỹ thuật đã được triển khai, góp phần thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ và đưa thành tựu đến gần hơn với đời sống.

Theo Tiến sĩ Lê Công Lương, Phó Tổng Thư ký Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, dù số lượng nhân lực khoa học, công nghệ tăng, trình độ ngày càng được nâng cao, nhưng tỷ lệ nhân lực chất lượng cao còn ít, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế số và đổi mới sáng tạo.

Nhiều lĩnh vực như công nghệ thông tin và truyền thông (ICT), công nghệ kỹ thuật (điện, điện tử, cơ khí, tự động hóa), công nghệ sinh học và y sinh, khoa học vật liệu và công nghệ môi trường, toán học, phân tích dữ liệu và trí tuệ nhân tạo, khoa học dữ liệu và Big Data đang thiếu nhân lực trầm trọng.

Nhân lực khoa học, công nghệ thường tập trung số lượng lớn ở các thành phố lớn, như Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đà Nẵng..., thiếu đội ngũ ở các khu vực xa trung tâm, vùng sâu, vùng xa như Tây Bắc, Tây Nguyên… Chúng ta còn thiếu các cán bộ trẻ kế cận có trình độ chuyên môn, kinh nghiệm, có năng lực triển khai công nghệ, tìm tòi, sáng tạo ra công nghệ mới.

Để thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW (ngày 22/12/2024) của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, theo các chuyên gia: Việc thu hút, tập hợp trí thức trẻ không chỉ là nhiệm vụ cấp thiết, mà còn là chiến lược lâu dài để hình thành thế hệ kế cận đủ năng lực, bản lĩnh, khát vọng cống hiến vì sự phát triển bền vững của đất nước.

Chính phủ cần xây dựng cơ chế, chính sách ưu đãi để phát hiện, thu hút, trọng dụng có trọng tâm, trọng điểm, nhất là trong các lĩnh vực mũi nhọn, công nghệ chiến lược, công nghệ lõi phục vụ phát triển nhanh, bền vững. Cần phân cấp, phân quyền cho các bộ, ngành và địa phương; xây dựng, phát triển đội ngũ trí thức trở thành nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên của tổ chức đảng và chính quyền các cấp. Chú trọng đưa trí thức trẻ thành nhóm ưu tiên; bảo đảm cơ chế để họ dễ dàng tiếp cận thông tin nghiên cứu, nắm vững chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

QUANG MINH