Tinh thần, cốt cách của người Việt Nam

Khát vọng làm nên sức mạnh

- Độc lập, tự do, hòa bình và thống nhất đất nước luôn là khát vọng cháy bỏng của mọi người dân Việt Nam, trong mọi thời điểm của đất nước. Khát vọng này bắt nguồn từ đâu, thưa ông?

GS.TS Phạm Hồng Tung. Ảnh: HH

- Từng chịu nhiều đau thương mất mát vì chiến tranh, hơn ai hết người Việt Nam rất yêu quý, trân trọng hòa bình. Mong muốn hòa bình trong mỗi người đã thành khát vọng của cả dân tộc và chính khát vọng này đã góp phần làm nên sức mạnh, đưa dân tộc vượt qua thác ghềnh của lịch sử.

Có thể thấy điều đó từ những ngày đầu dựng nước, từ truyền thuyết chống ngoại xâm với hình ảnh Thánh Gióng lớn lên từ nong cơm, vại cà, khi giặc đến thì vươn vai đứng dậy bảo vệ quê hương. Hay hình ảnh Bà Triệu “muốn cưỡi cơn gió mạnh, đạp luồng sóng dữ, chém cá kình ở Biển Đông, đánh đuổi quân Ngô giành lại giang sơn, cởi ách nô lệ…”. Dù là truyền thuyết, song bản thân chúng cũng nói lên khát vọng hòa bình và tinh thần, cốt cách của người Việt Nam.

Bước sang thời đại Hồ Chí Minh, tư tưởng thiết tha vì hòa bình của Chủ tịch Hồ Chí Minh được thể hiện rõ trong Lời kêu gọi Liên Hợp Quốc (12.1946), khi Người khẳng định: “Nhân dân chúng tôi thành thật mong muốn hòa bình. Nhưng Nhân dân chúng tôi cũng kiên quyết chiến đấu đến cùng để bảo vệ những quyền thiêng liêng nhất: Toàn vẹn lãnh thổ cho Tổ quốc và độc lập cho đất nước”.

- Tinh thần “kiên quyết chiến đấu đến cùng” để bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ, độc lập dân tộc và hòa bình cho Nhân dân đã được thể hiện như thế nào qua các giai đoạn lịch sử của đất nước?

- Gần 100 năm dân tộc ta không được sống trong trạng thái hòa bình, kể từ khi thực dân Pháp bắt đầu đô hộ (năm 1858), đến khi giành được chính quyền trong Cách mạng tháng Tám. Ngay trong ngày 2.9.1945, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội, thì ở Sài Gòn, những phần tử phản động Pháp kiều đã nổ súng vào đồng bào dự mít-tinh làm 47 người thiệt mạng. Cũng trong thời điểm đó, quân Tàu Tưởng đã vượt biên giới sang chiếm đóng tạm thời nước ta…

Khối đại đoàn kết, thống nhất dân tộc còn chưa kịp củng cố thì thực dân Pháp tiếp tục gây ra cuộc chiến tranh tái chiếm thuộc địa (23.9.1945) nhằm chia cắt đất nước. Hiệp định Genève năm 1954 quy định nước Việt Nam tạm thời bị chia cắt làm hai miền, song trên thực tế, ngụy quyền được sự hậu thuẫn của đế quốc Mỹ đã tiến hành chia cắt lâu dài đất nước ta. Do đó, mục tiêu đấu tranh để thống nhất đất nước gắn bó chặt chẽ với cuộc đấu tranh chống ngoại xâm. Cả hai cuộc đấu tranh đều phải đạt mục đích chung là đưa cuộc sống của Nhân dân Việt Nam trở lại trạng thái hòa bình.

Không chấp nhận hòa bình mà bị chia cắt

- Đến cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, theo ông, khát vọng hòa bình được cụ thể hóa qua những mục tiêu nào?

- Cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của quân và dân ta có nhiều mục tiêu, nhưng quan trọng nhất là mục tiêu chống cuộc xâm lược của ngoại bang, khôi phục thống nhất đất nước cả về mặt lãnh thổ và dân tộc. Nói “khôi phục” bởi trước đó dân tộc ta vốn là một dân tộc thống nhất, nhưng dưới chế độ thực dân Pháp đã bị chia làm ba kỳ: Bắc kỳ, Trung kỳ và Nam kỳ. Hai cuộc trường chinh chống Pháp và chống Mỹ cũng để đạt khát vọng lớn nhất của dân tộc là được sống trong nền hòa bình do chính mình định đoạt, tức là sống trong hòa bình, độc lập, tự do và thống nhất đất nước. Những mục tiêu đó gắn bó chặt chẽ với nhau, cái này là điều kiện tiên quyết của cái kia; chúng ta không chấp nhận hòa bình bằng mọi giá, hòa bình lệ thuộc, hòa bình mà bị chia cắt.

Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975 đã giải phóng hoàn toàn miền Nam, kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Ảnh: TL

- Phải chăng khát vọng hòa bình của người Việt Nam đã làm thức tỉnh trái tim của hàng triệu người yêu chuộng hòa bình trên thế giới, trong đó có cả người Mỹ?

- Những năm 1960, khi đế quốc Mỹ bắt đầu đưa quân sang tham chiến ở chiến trường Việt Nam, hơn lúc nào hết, tinh thần yêu nước, sức sống của dân tộc, ý thức đại đoàn kết toàn dân tộc được phát huy một cách mạnh mẽ. Khát vọng hòa bình, độc lập dân tộc và thống nhất đất nước càng trở nên cháy bỏng hơn vì nửa đất nước vẫn còn trong khổ đau. Lúc này, khát vọng hòa bình gắn liền với thống nhất đất nước, hòa bình nhưng phải thống nhất, phải hàn gắn được vết đau chia cắt hai miền.

Có thể nói, chính tinh thần và ý thức chiến đấu vì hòa bình của người Việt Nam đã nhận được sự đồng tình của hàng triệu người dân các nước trên thế giới. Năm 1963, bắt đầu từ thành phố Freiburg của Đức, phong trào đấu tranh của nhân dân thế giới bảo vệ hòa bình đã trở thành trào lưu chính trị rộng rãi, lan đến nhiều quốc gia, trong đó có phong trào phản đối chiến tranh trên bán đảo Đông Dương và Việt Nam. Cũng từ phong trào này, người Mỹ ngày ngày xuống đường để phản đối Chính phủ, ủng hộ Nhân dân Việt Nam chống Mỹ.

Khát vọng hòa bình của người Việt Nam đã hòa nhịp chung với khát vọng hòa bình của nhân dân toàn thế giới. Sự ủng hộ mạnh mẽ của nhân dân thế giới đã góp phần đánh bại ý chí xâm lăng của đế quốc Mỹ, giúp Nhân dân Việt Nam thuận lợi hơn trong cuộc đấu tranh vì hòa bình, vì thống nhất đất nước, vì độc lập, tự do của chính mình.

- Cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước kết thúc bằng đại thắng mùa Xuân năm 1975 đã giải quyết cùng một lúc những mục tiêu cao cả nhất mà dân tộc Việt Nam phấn đấu cả một thế kỷ mới giành được?

- Trong hồi ký Nhìn lại quá khứ - Tấn thảm kịch và những bài học về Việt Nam, Robert S.McNamara, nguyên Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ thời kỳ chiến tranh Việt Nam đã không chỉ thừa nhận thất bại của Mỹ ở Việt Nam, coi đó là “một thảm kịch”, mà còn thừa nhận cuộc chiến tranh do Hoa Kỳ gây ra do những sai lầm về chính trị của nhiều đời tổng thống. Trong đó, việc “chúng ta đánh giá thấp sức mạnh tinh thần dân tộc của họ” và “cách nhìn nhận của chúng ta về bạn và thù phản ánh sự dốt nát sâu sắc của chúng ta về lịch sử, văn hóa và chính trị của Nhân dân Việt Nam” đã khiến Hoa kỳ thất bại.

Điều này cũng cho thấy, Hoa Kỳ không hiểu hết khát vọng độc lập, tự do và thống nhất đất nước của Nhân dân Việt Nam; càng không hiểu lời Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Nhân dân chúng tôi rất thiết tha với hòa bình, độc lập và thống nhất đất nước”, chiến đấu đến cùng cho cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc.

Khẩu hiệu ấy không chỉ có giá trị trong cuộc đấu tranh cho một Việt Nam hòa bình, độc lập, tự do và thống nhất, kết thúc bằng đại thắng mùa Xuân 1975, mà còn tiếp tục phát huy vai trò trong thời kỳ mới, nhằm bảo vệ toàn vẹn chủ quyền, lãnh thổ thiêng liêng của Tổ quốc.

- Xin cảm ơn ông!

Hương Sen thực hiện