Tiềm năng y học lớn của cây gai toàn tơ

Cây gai toàn tơ chứa nhiều hoạt chất quý ức chế tế bào ung thư.

Hé lộ nhiều hợp chất quý

Nghiên cứu do nhóm tác giả đến từ Trường Đại học Tây Bắc và Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Sơn La thực hiện đã chỉ ra rằng, cao chiết ethanol từ cây gai toàn tơ chứa nhiều nhóm hợp chất có hoạt tính sinh học quan trọng như polyphenol, tannin, coumarin, flavonoid, alkaloid và terpenoid. Đây đều là các hợp chất tự nhiên có vai trò kháng viêm, kháng khuẩn, chống oxy hóa và chống ung thư đã được chứng minh qua nhiều công trình khoa học.

Nguyên liệu sử dụng được thu hái tại Khu bảo tồn thiên nhiên Mường La, tỉnh Sơn La. Thân và lá sau khi thu hái được làm sạch, cắt nhỏ, sấy khô dưới 50°C rồi nghiền mịn. Mẫu bột 100g được chiết siêu âm bằng 500 mL ethanol 70% trong 30 phút ở nhiệt độ phòng. Dịch chiết được cô quay chân không dưới 50°C, sau đó sấy khô và bảo quản ở điều kiện thường để tiến hành các thí nghiệm.

TS Vì Thị Xuân Thủy - Trường Đại học Tây Bắc, trưởng nhóm nghiên cứu cho biết, cao chiết ethanol thể hiện khả năng kháng khuẩn rõ rệt với ba loại vi khuẩn gây bệnh phổ biến: Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli và Staphylococcus aureus.

Ở nồng độ cao nhất (200 mg/mL), đường kính vòng kháng khuẩn với P. aeruginosa đạt 17,25 mm, E. coli là 16,12 mm và S. aureus là 9,62 mm - cho thấy tiềm năng kháng khuẩn mạnh, đặc biệt với các chủng vi khuẩn Gram âm.

Đáng chú ý, khi thử nghiệm trên các dòng tế bào ung thư gan (HepG2), phổi (A549) và vú (MCF-7), cao ethanol Gai toàn tơ cho thấy khả năng ức chế sự phát triển của các tế bào ung thư mạnh mẽ.

Ở nồng độ 100 µg/mL, tỷ lệ ức chế các dòng tế bào ung thư dao động từ 66,45% - 77,14%, với giá trị IC50 từ 63,40 đến 83,14 µg/mL. Đồng thời, cao chiết này không gây độc đáng kể trên dòng tế bào thường (HEK-293A - tế bào thận gốc phôi người), thể hiện tính chọn lọc cao - một yếu tố quan trọng để phát triển thuốc chống ung thư an toàn.

Một trong những kết quả nổi bật nhất của nghiên cứu là khả năng ức chế enzyme α-glucosidase - enzyme tham gia vào quá trình phân giải carbohydrate thành glucose trong máu. Cao ethanol từ Gai toàn tơ có IC50 chỉ 2,53 µg/mL, vượt xa hoạt chất Acarbose - thuốc điều trị tiểu đường type 2 hiện nay (IC50 = 156,16 µg/mL).

Điều này mở ra triển vọng ứng dụng cao Gai toàn tơ như một chế phẩm hỗ trợ điều trị tiểu đường type 2 với hiệu quả cao hơn thuốc hiện hành.

Chống oxy hóa và kháng viêm

Ngoài ra, cao ethanol Gai toàn tơ có hoạt tính khử gốc tự do DPPH mạnh (đạt 100% ở nồng độ 64 µg/mL) với chỉ số EC50 = 18,72 µg/mL. Khả năng chống oxy hóa này có ý nghĩa đặc biệt trong hỗ trợ phòng ngừa các bệnh mạn tính liên quan đến stress oxy hóa như tiểu đường, tim mạch, thoái hóa thần kinh.

Về mặt chống viêm, cao chiết ức chế sản sinh nitric oxide (NO) - chất trung gian của phản ứng viêm - với mức 59,68% ở nồng độ 100 µg/mL, trong khi vẫn duy trì tỷ lệ sống tế bào lên đến 99,12%. Mặc dù thấp hơn Dexamethasone - chất đối chứng tinh khiết, song kết quả này vẫn cho thấy tiềm năng phát triển dược liệu có nguồn gốc tự nhiên, ít độc tính.

Theo TS Vì Thị Xuân Thủy, từ một cây thuốc được sử dụng theo kinh nghiệm dân gian, nhóm nghiên cứu đã cung cấp những bằng chứng khoa học bước đầu rất đáng khích lệ cho việc phát triển các sản phẩm dược liệu từ Gai toàn tơ. Với phổ hoạt tính sinh học rộng - kháng khuẩn, chống ung thư, điều hòa đường huyết, chống viêm và chống oxy hóa - loài cây này xứng đáng được đầu tư nghiên cứu sâu hơn.

Theo nhóm nghiên cứu, những kết quả trên góp phần khẳng định cơ sở khoa học cho việc sử dụng cây gai toàn tơ trong y học cổ truyền, đồng thời mở ra hướng nghiên cứu phát triển dược phẩm có nguồn gốc từ thảo dược bản địa.

Nhóm đề xuất các nghiên cứu tiếp theo nên tập trung vào tách chiết, định danh các hợp chất hoạt tính riêng lẻ và đánh giá tác dụng trên mô hình in vivo để tiến tới ứng dụng trong điều trị bệnh.

Cây gai toàn tơ được đồng bào Mông và Thái ở Tây Bắc gọi là “cây kháng sinh”, thường được dùng đun nước uống để chữa viêm và tiêu u. Tuy nhiên, việc sử dụng dược liệu này vẫn chủ yếu dựa vào kinh nghiệm dân gian, chưa có sản phẩm dược phát triển dựa trên cơ sở khoa học vững chắc. Nghiên cứu này là cơ sở để phát triển loài dược liệu thành sản phẩm hữu ích.

Các kết quả không chỉ góp phần làm giàu tri thức y học cổ truyền, mà còn có thể mở ra hướng đi mới trong phát triển dược liệu từ nguồn gen bản địa, góp phần bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển kinh tế dược vùng miền núi.

Nhật Phong