Thiếu thông tin, người dân dễ hiểu lầm về bảo hiểm

Trong bối cảnh kinh tế phát triển và đời sống ngày càng được nâng cao, việc quản lý tài chính cá nhân đang trở thành một kỹ năng sống cần thiết đối với mọi người. Một phần không thể thiếu trong quản lý tài chính chính là bảo hiểm. Tuy nhiên, nhiều người dân Việt Nam vẫn còn những hiểu lầm về bảo hiểm, dẫn đến việc chưa tận dụng được hết những lợi ích mà bảo hiểm mang lại.

Theo số liệu thống kê tính đến hết năm 2023, tỷ lệ tham gia bảo hiểm xã hội đạt khoảng 33% tổng dân số, tương đương khoảng 31,4 triệu người. Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam (IAV) cho biết hiện có khoảng 14% tổng dân số tham gia bảo hiểm nhân thọ, tương đương hơn 14 triệu người. Bảo hiểm phi nhân thọ có tỷ lệ tham gia đạt khoảng 17% tổng dân số, tương đương hơn 16 triệu người.

Các chuyên gia cho rằng tỷ lệ tham gia các loại bảo hiểm của người dân Việt Nam còn ở mức thấp (dưới 50% tổng dân số) do người dân còn một số quan điểm hiểu lầm về bảo hiểm.

Một trong những hiểu lầm phổ biến về bảo hiểm cho rằng sản phẩm này là một hình thức tiết kiệm. Thực chất, bảo hiểm không phải là một khoản tiết kiệm mà là một công cụ bảo vệ tài chính trước những rủi ro không lường trước. Khi tham gia bảo hiểm, người dân đóng một khoản phí để được bảo vệ tài chính trong trường hợp xảy ra các rủi ro như tai nạn, bệnh tật, tử vong.

Nhiều người cho rằng nếu có một khoản tiết kiệm đủ lớn, thì không cần thiết phải tham gia bảo hiểm. Tuy nhiên, tiết kiệm và bảo hiểm là hai công cụ tài chính có chức năng khác nhau. Tiết kiệm giúp tăng lượng tài sản theo thời gian, trong khi bảo hiểm bảo vệ tài sản khỏi các rủi ro không lường trước. Một rủi ro lớn có thể tiêu tốn hết khoản tiết kiệm của người dân, trong khi bảo hiểm sẽ giúp bù đắp phần nào tổn thất đó.

Bên cạnh đó,nhiều người coi bảo hiểm là một khoản chi phí thêm vào không cần thiết, đặc biệt là khi họ cảm thấy mình có sức khỏe tốt và không gặp rủi ro lớn. Tuy nhiên, bảo hiểm không chỉ là một khoản chi phí mà là một biện pháp để bảo vệ tài sản và tài chính cá nhân khỏi những rủi ro bất ngờ. Bảo hiểm giúp đảm bảo rằng trong trường hợp có sự cố, người tham gia và gia đình họ sẽ không phải gánh chịu toàn bộ chi phí và tổn thất tài chính.

Hiểu lầm này xuất phát từ quan niệm cho rằng bảo hiểm nhân thọ chỉ có lợi ích khi người tham gia qua đời và gia đình của họ nhận được tiền bồi thường. Thực ra, bảo hiểm nhân thọ còn có các lợi ích khác như tích lũy tài chính, bảo vệ tài chính trước các bệnh hiểm nghèo và cung cấp các dịch vụ y tế chăm sóc sức khỏe, tùy vào sản phẩm bảo hiểm mà người tham gia lựa chọn.

Một hiểu lầm khác về bảo hiểm là cho rằng sản phẩm này chỉ dành cho người giàu. Trên thực tế, bảo hiểm cần thiết cho mọi tầng lớp xã hội, vì ai cũng có thể gặp rủi ro. Đối với những người có thu nhập trung bình và thấp, bảo hiểm còn cần thiết hơn để bảo vệ tài chính của họ trước những biến cố. Một sự cố nhỏ có thể gây ảnh hưởng lớn đến tài chính của những người có thu nhập thấp, và bảo hiểm giúp họ giảm bớt gánh nặng tài chính trong những tình huống này.

Một trong những lý do khiến niềm tin của người dân với bảo hiểm tại Việt Nam còn hạn chế là do thiếu thông tin. Nhiều người chưa hiểu rõ về các loại hình bảo hiểm, cách thức hoạt động và lợi ích của bảo hiểm. Điều này dẫn đến tâm lý hoài nghi và thiếu tin tưởng khi phải đóng một khoản tiền hàng tháng mà không thấy được lợi ích ngay lập tức.

Theo khảo sát của Viện Nghiên Cứu Phát Triển Bảo Hiểm Việt Nam vào năm 2022, khoảng 42% người dân cho biết họ chưa hiểu rõ về các sản phẩm bảo hiểm và không biết rõ lợi ích cụ thể mà bảo hiểm mang lại.

Ngoài ra, một số vụ việc không minh bạch trong quá trình tư vấn trước mua và giải quyết bồi thường sau sự kiện bảo hiểm của các công ty bảo hiểm đã gây ảnh hưởng tiêu cực đến niềm tin của người dân. Khi gặp khó khăn trong việc nhận khoản bồi thường, người tham gia bảo hiểm dễ mất niềm tin vào hệ thống bảo hiểm và cho rằng họ đã bị lừa đảo.

Cũng theo khảo sát trên, khoảng 35% người dân từng tham gia bảo hiểm đã trải qua trải nghiệm không hài lòng liên quan đến việc bồi thường, dẫn đến tâm lý nghi ngại khi tiếp tục sử dụng các dịch vụ bảo hiểm.

Thêm vào đó, người dân Việt Nam có tâm lý ngại thay đổi và thường không quan tâm đến những gì không ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống hàng ngày. Bảo hiểm là một khoản đầu tư dài hạn và lợi ích của nó không thấy rõ ràng trong ngắn hạn. Do đó, người dân dễ bỏ qua bảo hiểm, cho rằng đó là điều không cần thiết.

Cùng với đó, tâm lý đánh giá thấp rủi ro cá nhân và cho rằng các rủi ro như tai nạn, bệnh tật sẽ không xảy ra với mình. Tâm lý chủ quan này khiến họ coi nhẹ việc tham gia bảo hiểm nhằm bảo vệ mình và gia đình trước các rủi ro bất ngờ. Và củng cố thêm niềm tin rằng bảo hiểm không cần thiết cũng như sự “lùa gà” của bảo hiểm.

Ở góc nhìn của người hoạch định tài chính cá nhân về bảo hiểm, sản phẩm tài chính này là một trong ba trụ cột quan trọng của tài chính cá nhân giúp quản trị rủi ro tài chính.

Theo đó, bảo hiểm giúp bảo vệ tiền, là biện pháp bảo vệ tài sản và thu nhập cá nhân khỏi những rủi ro không lường trước. Bảo vệ tiền chính là bảo vệ khả năng tạo thu nhập, bảo vệ tài sản, xây dựng kế hoạch hưu trí, thừa kế và hôn nhân. Đây là trụ cột thứ ba và cũng quan trọng không kém trong tài chính cá nhân. Thông qua các công cụ bảo hiểm, mỗi cá nhân và gia đình có thể bảo vệ tài chính của mình khỏi các sự cố bất ngờ như tai nạn, bệnh tật, thiên tai.

Có thể thấy rằng, việc thiếu bất cứ một trụ cột nào của bức tranh tài chính cá nhân, đều dễn đến việc bức tranh có lỗ hổng không hoàn thiện. Việc đó sẽ gây đến rủi ro không thể đạt mục tiêu tài chính trong dài hạn của mỗi cá nhân.

Theo khuyến nghị từ các chuyên gia về hoạch định cá nhân, người dân nên tìm hiểu kỹ về các loại bảo hiểm và các sản phẩm bảo hiểm khác nhau, từ bảo hiểm xã hội đến bảo hiểm nhân thọ và phi nhân thọ. Việc hiểu rõ về các sản phẩm này sẽ giúp họ lựa chọn đúng loại bảo hiểm phù hợp với nhu cầu và điều kiện tài chính. Từ đó xem bảo hiểm là một phần của kế hoạch tài chính toàn diện giúp bảo vệ tài sản và đảm bảo các mục tiêu tài chính dài hạn không bị gián đoạn bởi các rủi ro bất ngờ.

Hiểu về bảo hiểm, hiểu về các nguyễn tắc để tham gia bảo hiểm, trong đó “trung thực” là nguyễn tắc tuyệt đối và đầu tiên khi tham gia bất kỳ loại hình bảo hiểm gì, đặc biệt là bảo hiểm nhân thọ. Giả sử rủi ro xảy đến, hợp đồng được thẩm định và có yếu tố không trung thực, sai thực tế có thể dẫn đến hậu quả hợp đồng vô hiệu. Đó là rủi ro lớn nhất khi không trung thực khi kê khai thông tin trước khi mua bảo hiểm.

Người dân khi tham gia bảo hiểmnên tham khảo ý kiến của các chuyên gia tài chính hoặc các nhà hoạch định tài chính cá nhân để có được những lời khuyên và lựa chọn sản phẩm bảo hiểm thích hợp nhất. Các chuyên gia có thể cung cấp những thông tin cập nhật và phân tích tình huống cụ thể của từng cá nhân để đưa ra giải pháp tối ưu. Sau đó liên tục đánh giá lại mục tiêu tài chính dài hạn tùy thuộc vào cuộc sống và tình hình tài chính có thể thay đổi theo thời gian. Điều này giúp đảm bảo rằng họ luôn được bảo vệ tốt nhất trong mọi hoàn cảnh.

Ngoài ra, các chuyên gia trong linh vực bảo hiểm/tài chính cá nhân có thể giúp cho người mua bảo hiểm hiểu được rõ hơn các điều khoản trong hợp đồng bảo hiểm, từ đó tránh được những hiểu lầm không đáng của giữa người mua bảo hiểm

Nâng cao nhận thức và hiểu biết về bảo hiểm, đồng thời chọn lựa các sản phẩm bảo hiểm phù hợp, sẽ giúp mỗi cá nhân và gia đình có kế hoạch tài chính vững vàng và bền vững, đảm bảo tương lai tài chính ổn định và an toàn. Việc tăng cường nhận thức và giáo dục về bảo hiểm sẽ giúp người dân hiểu rõ hơn về vai trò và giá trị của bảo hiểm trong quản lý tài chính cá nhân.

Nguyễn Thị Hồng Linh, chuyên gia Hoạch định Tài chính cá nhân, Công ty Cổ phần Tư vấn Đầu tư và Quản lý Tài sản FIDT