Thiếu hụt ngân sách: Căn bệnh trầm kha của Liên hợp quốc

Ảnh minh họa. (Nguồn: TTXVN)

Đây được xem là quyết định hết sức khó khăn, nhất là khi nhu cầu nhân đạo toàn cầu đã tăng lên con số cao kỷ lục. Tổ chức đa phương lớn nhất hành tinh tiếp tục đứng trước bài toán nan giải về “lỗ hổng” tài chính chưa được khỏa lấp.

Đối với hàng triệu mảnh đời bất hạnh trên thế giới, viện trợ nhân đạo là “chiếc phao cứu sinh” quan trọng giúp họ vượt qua nghịch cảnh như thiên tai, dịch bệnh hay xung đột. Trong năm 2025, với sự nỗ lực không ngừng nghỉ từ các cơ quan của Liên hợp quốc, gần 98 triệu người dân đã nhận được sự hỗ trợ cần thiết. Đây là một thành quả đáng tự hào. Tuy nhiên, dù không mong muốn, vẫn còn rất nhiều người bị bỏ lại phía sau, mà nguyên nhân là tình trạng thiếu hụt nguồn tài chính.

Liên hợp quốc đã và đang trải qua đợt cắt giảm ngân sách chưa từng có tiền lệ. Năm 2025, tổ chức đa phương này chỉ nhận được 12 tỷ USD trong tổng số 45 tỷ USD cần thiết cho các hoạt động cứu trợ nhân đạo, mức thấp nhất trong 10 năm qua. Cái giá phải trả cho việc thiếu kinh phí hoạt động là sức khỏe, thậm chí sinh mạng của nhiều người dân.

Năm 2025, nạn đói gia tăng trong bối cảnh ngân sách dành cho lương thực bị cắt giảm, hệ thống y tế tại nhiều nơi sụp đổ kéo theo dịch bệnh lan rộng. Hàng triệu người không được hưởng các dịch vụ chăm sóc sức khỏe cơ bản. Nhiều chương trình bảo vệ phụ nữ và trẻ em gái bị đình chỉ khi hàng trăm tổ chức viện trợ buộc phải đóng cửa...

Ngân sách bị cắt giảm mạnh cũng khiến các cơ quan của Liên hợp quốc rơi vào tình trạng quá tải và thiếu nguồn lực. Phó Tổng Thư ký Liên hợp quốc phụ trách các vấn đề nhân đạo và điều phối cứu trợ khẩn cấp Tom Fletcher ví cơ quan này như một chiếc xe đang lao vào đám cháy để dập lửa cứu người, nhưng lại không có đủ nước trong bồn.

Trong khi bài toán thiếu hụt tài chính còn chưa được giải quyết, “gánh nặng” nhân đạo toàn cầu đặt trên vai Liên hợp quốc lại gia tăng theo cấp số nhân. Các cuộc xung đột, đợt thiên tai, dịch bệnh liên tiếp xảy ra, đe dọa cướp đi sinh mạng của hàng triệu dân thường vô tội. Ước tính, khoảng 240 triệu người đang cần được viện trợ khẩn cấp.

Tuy nhiên, do tình trạng “thắt lưng buộc bụng” kéo dài, nhiều hoạt động của Liên hợp quốc đã bị đình trệ. Tổng Thư ký Antonio Guterres nhấn mạnh, tình hình tài chính mong manh buộc Liên hợp quốc duy trì hoạt động dưới mức ngân sách được phê duyệt, giảm chi tiêu, đóng băng tuyển dụng, thu hẹp các chương trình toàn cầu.

Ðây không phải lần đầu vấn đề “sức khỏe tài chính” của Liên hợp quốc được đề cập. Thiếu ngân sách đã trở thành “căn bệnh trầm kha” đe dọa đến khả năng thực hiện các nhiệm vụ cốt lõi của Liên hợp quốc như gìn giữ hòa bình, hỗ trợ nhân đạo và phát triển bền vững. Mới đây, Liên hợp quốc kêu gọi cộng đồng quốc tế đóng góp 33 tỷ USD viện trợ cho năm 2026, thấp hơn nhiều so với con số đề ra năm trước. Liên hợp quốc thừa nhận, khoản tài chính này chỉ đủ để hỗ trợ 135 triệu người cần giúp đỡ khẩn cấp. Với nguồn lực ít ỏi, tổ chức sẽ buộc phải đánh giá mức độ ưu tiên khi phân bổ nguồn lực, chỉ tập trung cho các khu vực và nhóm đối tượng có nhu cầu cấp thiết nhất. Vì vậy, hàng chục triệu mảnh đời khác sẽ đứng trước nguy cơ bị gạt khỏi danh sách cứu trợ.

Trớ trêu là, dù thấp hơn hẳn mức kêu gọi của các năm trước, 33 tỷ USD vẫn chỉ là con số trên giấy, chưa chắc chắn có thể huy động đủ. Ông Fletcher cho biết, con số này chỉ tương đương hơn 1% trong tổng số 27.000 tỷ USD mà thế giới đã chi cho hoạt động quốc phòng năm 2024. Vì vậy, vấn đề đặt ra không phải là thiếu hụt nguồn lực, mà do hoạt động viện trợ nhân đạo quốc tế chưa được xem trọng đúng mức.

Trong thời kỳ thế giới trải qua những biến động khôn lường, chủ nghĩa đơn phương trỗi dậy và các thách thức toàn cầu nhân lên, vai trò của Liên hợp quốc cần tiếp tục được củng cố hơn bao giờ hết. Trong bối cảnh đó, sự hỗ trợ, đóng góp của các quốc gia thành viên chính là thuốc chữa “căn bệnh trầm kha” về tài chính, cung cấp nguồn lực quan trọng để hoạt động của tổ chức đa phương lớn nhất hành tinh ngày càng hiệu quả.

NGUYỄN HÀ