Tạo hành lang pháp lý thống nhất, thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện

ĐBQH Võ Thị Minh Sinh (Nghệ An) chủ trì phiên thảo luận tổ

Bổ sung chính sách hỗ trợ người cao tuổi và nhóm yếu thế

Theo đại biểu Thái Thị An Chung (Nghệ An), việc ban hành Luật Chuyển đổi số là yêu cầu cấp bách trong bối cảnh đất nước đang triển khai mô hình chính quyền hai cấp và chuyển đổi mạnh mẽ sang nền hành chính điện tử. Tuy nhiên, dự thảo luật cần được hoàn thiện về kỹ thuật lập pháp, nhất là quy định tại khoản 2 Điều 14 liên quan đến Khung Kiến trúc tổng thể quốc gia số.

ĐBQH Thái Thị An Chung (Nghệ An) phát biểu

Đại biểu cho rằng, nội dung điều khoản này đang diễn giải dài dòng, trùng lặp, trong khi mục tiêu của quy định chỉ là xác định các hợp phần chính và cơ quan chủ trì xây dựng, triển khai. Do đó, cần thiết kế lại điều khoản theo hướng ngắn gọn, tập trung vào các thành phần cốt lõi của khung kiến trúc số, như: Kiến trúc số của cơ quan Đảng do Văn phòng Trung ương Đảng chủ trì; Kiến trúc số của Quốc hội do Văn phòng Quốc hội phụ trách; và tương tự đối với Chính phủ, Mặt trận Tổ quốc, các bộ, ngành, địa phương…

Cũng theo đại biểu Thái Thị An Chung, hiện có nhiều nền tảng và phần mềm khác nhau được sử dụng tại các cơ quan, dẫn đến khó khăn trong kết nối, chia sẻ và đồng bộ dữ liệu… Do đó, cần có điều khoản rõ ràng về việc xử lý các hệ thống đang tồn tại, tránh tình trạng đầu tư chồng chéo, lãng phí ngân sách và kéo dài tiến độ xây dựng Chính phủ số.

Đại biểu Thái Thị An Chung cũng lưu ý, dự thảo Luật đã có quy định về chính sách hỗ trợ nhóm yếu thế như người khuyết tật, trẻ em, song chưa có quy định cụ thể về hỗ trợ người cao tuổi. “Đây là nhóm chịu ảnh hưởng lớn nhất bởi khoảng cách số, thường gặp khó khăn trong sử dụng dịch vụ công trực tuyến do hạn chế về kỹ năng và tâm lý e ngại công nghệ”, đại biểu nhấn mạnh.

Thực tế cho thấy, nhiều người cao tuổi gặp trở ngại trong các thủ tục hành chính số như đăng ký VNeID, nhận lương hưu qua tài khoản ngân hàng hoặc thực hiện các chính sách an sinh xã hội trực tuyến. Để khắc phục, đại biểu đề nghị bổ sung điều khoản riêng quy định trách nhiệm của cơ quan nhà nước trong hỗ trợ người cao tuổi, đồng thời duy trì các kênh giao dịch truyền thống song song với hình thức trực tuyến.

Các ĐBQH tỉnh Nghệ An tham dự phiên thảo luận tổ

Các ĐBQH tỉnh Nghệ An tham dự phiên thảo luận tổ

Các ĐBQH tỉnh Nghệ An tham dự phiên thảo luận tổ

Đại biểu cũng cho rằng: Các dịch vụ công thiết yếu như bảo hiểm xã hội, khám chữa bệnh hoặc trợ cấp xã hội cần được thiết kế giao diện thân thiện, dễ hiểu, có hướng dẫn bằng giọng nói, phông chữ lớn và thao tác đơn giản. Điều này không chỉ giúp người cao tuổi dễ tiếp cận hơn mà còn thể hiện tính nhân văn trong xây dựng xã hội số.

Hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật và đồng bộ thể chế pháp luật

Còn đại biểu Trần Thị Thu Hằng (Lâm Đồng) cho rằng: dự thảo Luật Chuyển đổi số cần được rà soát để tránh chồng chéo với các đạo luật hiện hành như Luật Giao dịch điện tử, Luật Dữ liệu, Luật An ninh mạng. Mục tiêu là tạo một hệ thống pháp luật thống nhất, tránh tình trạng một nội dung bị điều chỉnh bởi nhiều luật khác nhau.

ĐBQH Trần Thị Thu Hằng (Lâm Đồng) phát biểu.

Đại biểu nhấn mạnh, luật nên được thiết kế theo hướng “đi cùng nghị định”, hạn chế việc phải chờ văn bản hướng dẫn mới triển khai được. Về giải thích thuật ngữ, cần sử dụng ngôn ngữ rõ ràng, dễ hiểu, sát với thực tiễn, tránh tình trạng mỗi nơi hiểu và áp dụng khác nhau.

Cùng với đó, đại biểu cũng đề nghị, chú trọng phát triển hạ tầng số và đào tạo nhân lực tại vùng sâu, vùng xa, nơi còn hạn chế về công nghệ. Trên thực tế, nhiều địa phương đang gặp khó khăn khi áp dụng văn bản điện tử và ký số do thiếu đồng bộ giữa các hệ thống. Có nơi, văn bản ký ở cấp phòng không thể truyền lên cấp sở vì lỗi tương thích… Do đó, cần có giải pháp kỹ thuật thống nhất trước khi triển khai đại trà.

Về phía người dân, đại biểu Trần Thị Thu Hằng đề nghị có chương trình hỗ trợ học tập kỹ năng số, đặc biệt cho người cao tuổi. Nhiều trường hợp người dân phải đi lại nhiều lần chỉ để nộp lại giấy tờ đã có trên hệ thống dữ liệu quốc gia do cán bộ chưa quen thao tác hoặc thiếu hướng dẫn cụ thể… Vì vậy, cần quy định chế tài xử lý công chức yêu cầu người dân cung cấp lại thông tin đã có, nhằm nâng cao chất lượng phục vụ.

Làm rõ hành vi bị cấm và cơ chế đầu tư trong môi trường số

Góp ý tại tổ, đại biểu Bố Thị Xuân Linh (Lâm Đồng) đánh giá, Điều 4 dự thảo đã bao quát khá đầy đủ chính sách của Nhà nước về chuyển đổi số, nhưng cần bổ sung cơ chế đầu tư linh hoạt phù hợp đặc thù công nghệ. Cụ thể, nên cho phép các hình thức đầu tư mới như thuê dịch vụ, đặt hàng, hợp tác công tư (PPP) hoặc thanh toán theo kết quả thay vì chỉ áp dụng quy trình đầu tư công truyền thống.

ĐBQH Bố Thị Xuân Linh (Lâm Đồng) phát biểu.

Đại biểu cũng đề nghị mở rộng phạm vi bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp trong môi trường số, không chỉ đối với người tiêu dùng và người lao động mà còn với doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Đây là nhóm phụ thuộc nhiều vào hạ tầng số và dễ bị tổn thương khi xảy ra rủi ro pháp lý hoặc cạnh tranh không lành mạnh.

Về Điều 5 liên quan đến các hành vi bị nghiêm cấm, đại biểu nhận định: đây là điều khoản quan trọng cần quy định cụ thể hơn. Trong bối cảnh xuất hiện nhiều vi phạm mới trên môi trường mạng, cần bổ sung các nhóm hành vi như lợi dụng thuật toán để thao túng dữ liệu, làm sai lệch kết quả tiếp cận dịch vụ hoặc trốn tránh nghĩa vụ pháp lý. Đại biểu cũng đề nghị làm rõ phạm vi điều chỉnh của điều luật để không chồng chéo với Luật An ninh mạng và Luật Giao dịch điện tử.

Các ĐBQH tỉnh Lâm Đồng tham dự phiên thảo luận tổ

Các ĐBQH tỉnh Lâm Đồng tham dự phiên thảo luận tổ

Về Điều 6 quy định về hoạt động chuyển đổi số, đại biểu Bố Thị Xuân Linh cho rằng: nội dung hiện mới nghiêng về ứng dụng công nghệ, chưa phản ánh đầy đủ bản chất là chuyển đổi thể chế, nhận thức và quy trình. Cần bổ sung nhiệm vụ rà soát, bãi bỏ các thủ tục hành chính không còn phù hợp và chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm trên cơ sở quản trị rủi ro... Đồng thời, đại biểu đề nghị quy định rõ quy trình số là quy trình pháp lý gốc, tránh tình trạng “số hóa quy trình cũ” gây lãng phí và không cải thiện hiệu quả phục vụ.

Làm rõ phạm vi điều chỉnh và định hướng xây dựng luật

Theo đại biểu Hoàng Minh Hiếu (Nghệ An), chuyển đổi số là một trong những động lực quan trọng của phát triển quốc gia. Vì vậy, khung pháp lý cho lĩnh vực này cần được thiết kế tổng thể, tránh chồng chéo với các đạo luật khác.

Hiện nay, nội dung chuyển đổi số đang được điều chỉnh bởi nhiều văn bản, như: Luật Giao dịch điện tử, Luật An ninh mạng, dự kiến có thêm Luật Chính phủ số và Luật Trí tuệ nhân tạo… Do đó, cần xác định rõ phạm vi điều chỉnh của từng đạo luật, tránh tình trạng một vấn đề bị nhiều luật chi phối. Đại biểu Hoàng Minh Hiếu cũng cho rằng tên gọi “Luật Chuyển đổi số” còn chung chung, nên cân nhắc xác định rõ hơn nội hàm và đối tượng điều chỉnh.

ĐBQH Hoàng Minh Hiếu (Nghệ An) phát biểu

Về mục tiêu triển khai dịch vụ công số, đại biểu cho rằng, không nên đặt nặng chỉ tiêu phần trăm dịch vụ được số hóa mà cần hướng tới mục tiêu phục vụ người dân thuận tiện nhất. Việc số hóa phải mang lại lợi ích thực tế, dễ sử dụng, phù hợp với từng nhóm đối tượng. Nếu ép buộc toàn bộ thủ tục lên môi trường điện tử trong khi nhiều người dân chưa đủ kỹ năng, sẽ khiến việc tiếp cận trở nên khó khăn hơn.

“Chuyển đổi số chỉ thành công khi người dân thấy rõ lợi ích và tự nguyện tham gia. Cần lấy người dân làm trung tâm, hướng đến các nền tảng dễ dùng, thân thiện, có hướng dẫn cụ thể; đồng thời, duy trì hình thức phục vụ trực tiếp với những nhóm chưa sẵn sàng”, đại biểu Hoàng Minh Hiếu nhấn mạnh.

Toàn cảnh phiên thảo luận tổ

Về hạ tầng công nghệ, đại biểu nhấn mạnh sự cần thiết phải có nền tảng dùng chung và cơ chế quản lý dữ liệu thống nhất. Dẫn kinh nghiệm từ Đề án 06, đại biểu cho biết: khi dữ liệu được cập nhật phân tán nhưng quản lý tập trung, tiến độ triển khai nhanh và hiệu quả cao… Ngược lại, lĩnh vực đất đai là ví dụ cho thấy sự rời rạc trong triển khai khiến kết nối chỉ đạt khoảng 4%. Vì vậy, cần quy định cụ thể về việc sử dụng nền tảng chung, tránh đầu tư manh mún, lãng phí và bảo đảm kết nối thông suốt giữa các cấp, các ngành.

Diệp Anh; Ảnh: Phạm Thắng