Hồ Gươm xưa là đầm nước lớn bị cát bồi lấp. Vì nước có màu xanh lục nên dân chúng gọi là Lục Thủy. Phía Bắc giáp với thôn Minh Hương (nay là phố Cầu Gỗ), phía Tây ăn tới tận Nhà thờ Lớn, phía Nam kéo dài xuống tận phố Hàng Chuối ngày nay…
Nếu nói về một 'cuộc chia ly' lớn nhất vào nửa cuối thế kỷ trước của người Hà Nội không thể không nhắc đến những hồ nước nhỏ, không tên tuổi dần biến mất trong thành phố. Người Hà Nội sinh ra vào thế kỷ này có thể nhẩm đếm trong đầu toàn bộ những hồ nước của thành phố. Thậm chí cả những hồ nước ở ngoại thành. Nửa thế kỷ trước, việc đó là không thể.
Những con phố chỉ dài chưa đến 100m, chỉ vài chục bước chân, vài ngôi nhà là bạn có thể đi hết cả con phố, có lẽ đây là một trong những nét độc đáo khiến cho Hà Nội hấp dẫn hơn trong mắt khách du lịch.
Hồ Gươm khi xưa là hồ lớn có con lạch nối với sông Hồng. Mùa hanh khô, lạch cạn nước, Hồ Gươm không có nguồn tiếp nên nước hồ màu xanh lục vì thế được gọi là Lục Thủy.