Sau nụ cười của mẹ: Khi áp lực 'hoàn hảo' khiến phụ nữ kiệt sức

Câu chuyện của cô My - một người mẹ thế hệ millennial, một nhà nghiên cứu và nhà giáo - bắt đầu như thế. Và từ những quan sát đời thường, cô quyết định biến mối quan tâm cá nhân ấy thành một nghiên cứu khoa học nghiêm túc về hiện tượng kiệt sức khi làm mẹ trong xã hội hiện đại.

Cô chia sẻ: “Tôi luôn có hứng thú với việc ghi lại những gì đang xảy ra xung quanh, cố gắng lưu trữ 'lịch sử đương đại' của chính thế hệ mình. Khi trở thành mẹ, tôi bắt đầu nhận thấy những câu chuyện buồn vui chung giữa các bà mẹ, từ niềm hạnh phúc đến sự mệt mỏi và kiệt sức. Tôi nghĩ, đây là điều đáng để nghiên cứu một cách nghiêm túc”.

Đằng sau nụ cười là mệt mỏi

Nghiên cứu về tâm lý người mẹ của cô My sử dụng thang đo Parental Burnout Assessment (Đại học Louvain, Bỉ), khảo sát 182 bà mẹ trẻ sống tại các đô thị lớn ở Việt Nam - những người vừa đi làm, vừa nuôi con nhỏ. Kết quả khiến chính cô cũng ngạc nhiên: mức độ kiệt sức của các bà mẹ đô thị Việt Nam tương đương với những quốc gia phương Tây phát triển, nơi áp lực làm cha mẹ vốn được xem là rất cao.

“Điều này cho thấy áp lực từ cuộc sống đô thị, sự giao thoa văn hóa và việc phải cân bằng quá nhiều vai trò đang tạo ra gánh nặng tinh thần lớn với người mẹ”, cô My nói.

Trong nghiên cứu, cô đo lường mối liên hệ giữa áp lực làm mẹ hoàn hảo và sự hài lòng hôn nhân. Kết quả cho thấy: càng cố trở thành “người mẹ hoàn hảo”, càng dễ kiệt sức; ngược lại, sự thấu hiểu và chia sẻ của người bạn đời chính là “liều thuốc” bảo vệ sức khỏe tinh thần cho mẹ.

“Vai trò của người chồng quan trọng lắm”, cô My chia sẻ, “Một cái ôm, một lời động viên, hay chỉ đơn giản là cùng làm việc nhà thôi, cũng giúp người mẹ cảm thấy mình không đơn độc”.

Người mẹ trong xã hội hiện đại chịu rất nhiều áp lực, tuy nhiên, chính sự thấu hiểu và chia sẻ của người bạn đời chính là “liều thuốc” bảo vệ sức khỏe tinh thần cho mẹ - Ảnh: Pexels

Ba hình mẫu người mẹ và áp lực vô hình

Thông qua phân tích định tính, cô My nhận diện ba hình mẫu phổ biến trong xã hội hiện đại:

“Mẹ siêu nhân” - người làm tốt mọi vai trò, từ công việc, con cái đến gia đình.

“Mẹ hy sinh” - người luôn đặt lợi ích của con cái lên trên bản thân.

Và “Mẹ hoàn hảo” - người phải duy trì hình ảnh chỉn chu, độc lập, có học vấn, sự nghiệp và ngoại hình.

Những hình mẫu này, nghe qua tưởng đáng ngưỡng mộ, nhưng lại trở thành chiếc lồng vô hình trói buộc phụ nữ. “Càng cố gắng đạt chuẩn hoàn hảo, họ càng mất kết nối với chính mình,” cô My nói. "Họ thấy mình không còn là người phụ nữ trước đây - mà chỉ còn là một cái bóng của những kỳ vọng".

Khi mạng xã hội khiến phụ nữ làm mẹ... thêm mệt

Cô My đặc biệt nhấn mạnh đến tác động của mạng xã hội - nơi áp lực “mẹ hoàn hảo” được khuếch đại mạnh mẽ. Các “mumfluencers” khoe bữa ăn đủ dinh dưỡng, con ngoan, nhà sạch, dáng đẹp… Vô tình, những hình ảnh hoàn hảo ấy khiến nhiều bà mẹ khác cảm thấy tội lỗi, thua kém, và tự nghi ngờ bản thân.

"Mạng xã hội biến áp lực xã hội trừu tượng thành hình ảnh sống động, khiến người mẹ không còn chỗ để thở", cô My nói. Theo cô, chính sự kỳ vọng và can thiệp từ gia đình thân cận - cha mẹ, cha mẹ chồng, bạn đời - mới là nguồn áp lực mạnh mẽ nhất, chứ không phải truyền thông đại chúng như nhiều người vẫn nghĩ.

ThS. Bùi Trà My - giảng viên ĐH RMIT Việt Nam

Sau hơn một năm nghiên cứu, cô My đề xuất ba hướng can thiệp thiết thực:

Ở gia đình, người chồng nên chia sẻ việc nhà và chăm con thật sự, không chỉ “giúp cho vui”. Ông bà, gia đình hai bên cũng cần tôn trọng quyền tự chủ của người mẹ.

Tại nơi làm việc, doanh nghiệp cần tạo điều kiện linh hoạt cho phụ nữ sau sinh, từ phòng hút sữa, giờ làm linh hoạt đến sự thấu hiểu của quản lý.

Ở tầm xã hội, cần bình thường hóa việc trị liệu tâm lý, tư vấn cho phụ nữ sau sinh; phá vỡ khuôn mẫu giới để người cha được tham gia nhiều hơn trong việc nuôi dạy con.

“Trong văn hóa Việt Nam, khi một người mẹ nói mình mệt, điều đó hiếm khi được xem là nghiêm túc,” cô My chia sẻ. “Tôi chỉ mong xã hội hiểu rằng: sự kiệt sức của các bà mẹ là có thật, có thể đo lường được, và họ xứng đáng được lắng nghe”.

Nhật Hạ