REDD+ đang ở đâu?

Tập huấn kỹ thuật trồng cà phê cho bà con dân tộc thiểu số

Từ “nhiều rừng hơn” sang “rừng tốt hơn”

Sau 10 năm thí điểm, Việt Nam đạt được những bước tiến trong việc tăng cường năng lực cho các bên tham gia, thiết kế chia sẻ lợi ích, đảm bảo an toàn và các nội dung về giám sát, báo cáo, thẩm định. Đáng kể, tháng 2/2018, Việt Nam là quốc gia đầu tiên của khu vực Châu Á - Thái Bình Dương được công nhận đủ điều kiện để chi trả cho các nỗ lực giảm phát thải dựa trên kết quả trong Chương trình Giảm phát thải vùng Bắc Trung Bộ (ER-PD). Tuy nhiên, REDD+ Việt Nam cũng đối mặt nhiều thách thức và tồn tại như: việc lồng ghép các nội dung REDD+ và kết nối các hợp phần của hệ thống chính sách ngành lâm nghiệp; việc đảm bảo hài hòa mục tiêu REDD+ với các mục tiêu kinh tế - xã hội khác; sự phối kết hợp giữa các bên liên quan để đạt được mục tiêu chung…

Đã đến lúc cần thay đổi cách tiếp cận thiết kế và thực hiện REDD+. Cách tiếp cận mới này yêu cầu không chỉ đối với các cơ quan nhà nước, ban quản lý dự án mà cả các tổ chức xã hội dân sự khi tham gia vào tiến trình REDD+ cần thảo luận để thống nhất cách hiểu chung và thiết kế được cách tiếp cận tổng thể, phù hợp với tính chất đa ngành, đa lĩnh vực như REDD+ trong bối cảnh Việt Nam. Ngày 5/4/2017, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình quốc gia về REDD+ (NRAP) với mục tiêu chung trong giai đoạn 2017-2020 là “Góp phần bảo vệ và nâng cao chất lượng rừng tự nhiên, mở rộng diện tích và nâng cao chất lượng rừng trồng; gắn và lồng ghép với việc thực hiện mục tiêu quốc gia về giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ và phát triển rừng, tăng trưởng xanh; thu hút sự hỗ trợ của quốc tế, tiến tới tiếp cận thị trường tín chỉ các-bon; nâng cao đời sống của người dân và phát triển bền vững đất nước”. Theo đó, phối hợp thực hiện REDD+ theo cả chiều dọc và ngang từ cấp trung ương đến cấp tỉnh, và cấp cơ sở.

Những thay đổi cơ bản là: Tầm nhìn về rừng chuyển dần trọng tâm từ “nhiều rừng hơn” sang “rừng tốt hơn”. Nhận thức sâu sắc hơn, cùng thể chế hóa giá trị của rừng một cách toàn diện. Rừng không chỉ có gỗ mà còn nhiều giá trị trực tiếp và gián tiếp khác cần được quản lý và sử dụng hợp lý. Điều này thể hiện rõ trong Luật Lâm nghiệp “Không chuyển mục đích sử dụng rừng tự nhiên sang mục đích khác”, trừ các trường hợp đặc biệt. Tăng cường sự tham gia của khu vực tư nhân trong và ngoài ngành lâm nghiệp: doanh nghiệp tham gia bảo vệ rừng, hình thành các chuỗi cung ứng bền vững, đảm bảo phát triển nông nghiệp không còn là nguyên nhân gây mất rừng, suy thoái rừng. Đó còn là, đảm bảo quyền sử dụng đất lâm nghiệp và rừng của cộng đồng sống trong và gần rừng, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số theo Luật Lâm nghiệp, tạo nhiều cơ hội sinh kế từ rừng cho các cộng đồng sống phụ thuộc vào rừng…

Lâm Ðồng triển khai Chương trình UN-REDD

Lâm Đồng là tỉnh đầu tiên trong cả nước triển khai thí điểm Phase I và Phase II Chương trình UN-REDD với nhiều hoạt động. Trong 10 năm, Chương trình đã tổ chức đa dạng các loại hình truyền thông trên địa bàn toàn tỉnh với 54 sự kiện và 5.337 người tham gia. Đối tượng tiếp nhận bao gồm cộng đồng và người dân sống gần rừng, các chủ rừng Nhà nước và đã mở rộng đến thanh thiếu niên, các đoàn thể.

Chỉ riêng phụ nữ tham gia chiếm 37% (tăng từ 1.973 lên 3.360 người); còn đồng bào dân tộc thiểu số chiếm 37,5% (từ 2.001 lên 5.337 người).

Ngày 21/1/2015, UBND tỉnh ban hành Kế hoạch hành động REDD+ cấp tỉnh (Quyết định 245/QĐ-UBND) đề xuất những nhiệm vụ giải pháp trọng tâm, nhằm khôi phục lại độ che phủ của rừng theo hướng giảm phát thải khí nhà kính từ mất rừng và suy thoái rừng. Kinh phí ODA để thực hiện tại Lâm Đồng 2 năm 2014, 2015 là hơn 873.979 USD; năm 2016 là 571.827 USD; năm 2018 là 223.489 USD… Theo đó, các nhiệm vụ giải pháp được Chương trình UN-REDD Việt Nam hỗ trợ tích cực như: Trên cơ sở Chương trình kế hoạch hành động REDD+ cấp tỉnh (PRAP), triển khai xây dựng các Kế hoạch hành động REDD+ cấp cơ sở (SiRAP) đến các đơn vị quản lý rừng, lồng ghép hỗ trợ các hoạt động bảo vệ và phát triển rừng theo thỏa thuận hỗ trợ thực hiện REDD+ (RIA) để thực hiện mục tiêu giảm phát thải (Từ năm 2014-2018, thông qua Chương trình UN-REDD Việt Nam giai đoạn II, tỉnh Lâm Đồng đã thí điểm xây dựng 09 SiRAP cho đại diện các loại chủ rừng quản lý: Các Ban Quản lý rừng phòng hộ là Sêrêpốk, Nam Ban, Lán Tranh; Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Đạ Huoai; xã Đa Nhim, huyện Lạc Dương, xã Lộc Phú, huyện Bảo Lâm; thôn Prteng 2, xã Phú Sơn, huyện Lâm Hà và thôn Kala Tơng Gur, xã Bảo Thuận, huyện Di Linh). Việc rà soát, hoàn thiện các quy hoạch liên quan đến sử dụng đất, Lâm Đồng đã điều chỉnh và quy hoạch hoàn thành đất sản xuất lâm nghiệp và cơ cấu 3 loại rừng giai đoạn 2016 - 2025, định hướng đến năm 2030, theo Quyết định 2016/QĐ-UBND ngày 9/10/2016 (Tổng diện tích đất quy hoạch sản xuất lâm nghiệp sau khi rà soát lại là 596.476 ha (chiếm 60,97% diện tích tự nhiên) tại 816 tiểu khu thuộc 125 xã/phường/thị trấn trên địa bàn 12 huyện/thành phố). Giải pháp về Phát triển thể chế quản lý rừng bền vững cho các công ty lâm nghiệp trong tiến trình sắp xếp đổi mới các công ty lâm nghiệp. Giải pháp Giảm mất rừng và suy thoái rừng theo hướng đáp ứng đảm bảo an toàn về mặt xã hội và môi trường (Chương trình UN-REDD giai đoạn II đã hỗ trợ lồng ghép cho hoạt động của 09 SIRAP với số lượng cây giống là 137.898 cây, hoạt động cải thiện vườn hộ và thực hiện mô hình trồng xen 122.571 cây lâm nghiệp, tương ứng 662,5 ha (mật độ bình quân 185 cây/ha) cho 1.687 hộ). Thí điểm chi trả sau theo cơ chế REDD+, theo Quyết định 5399 ngày 25/12/2015 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Thực hiện tại 3 đơn vị chủ rừng là Ban Quản lý rừng Tân Thượng, Nam Ban và Lán Tranh với tổng diện tích 7.877 ha tại 18 tiểu khu, toàn bộ là diện tích rừng tự nhiên. Thời gian thực hiện 2,5 năm với đơn giá bình quân từ 172.000 đến 188.000 đồng/ha/năm. Chia sẻ lợi ích hỗ trợ chi trả sau cho 441 hộ gia đình). Chương trình UN-REDD còn hỗ trợ các nội dung: Xây dựng Quỹ sinh kế cho người dân thông qua các nội dung đã thỏa thuận khi triển khai kế hoạch hành động REDD+ cấp cơ sở; Cải thiện và hỗ trợ nâng cao năng lực, điều kiện trang thiết bị giám sát theo dõi diễn biến tài nguyên rừng v.v…

Tuy nhiên, ngoài thay đổi nhận thức và hành động những nội dung cơ bản về REDD+ như đã nêu trên, Lâm Đồng còn một số tồn tại cần cải thiện thời gian tới. Ví dụ: Cơ chế khiếu nại phản hồi cần lồng ghép và tham vấn ý kiến công khai tại các buổi họp dân; việc sử dụng kênh thông tin đơn trình và thư khiếu nại, hộ dân còn bị động. Cần tuyên truyền trong hộ dân việc lồng ghép triển khai chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng, chính là thực hiện cơ chế REDD+…

MINH ÐẠO