Quyết liệt xây dựng trường nội trú liên cấp xã biên giới - Kỳ 1
Ngay sau khi có chỉ đạo của Trung ương, cả hệ thống chính trị của tỉnh Cao Bằng đã vào cuộc quyết liệt triển khai xây dựng trường nội trú liên cấp khu vực biên giới. Tỉnh thực hiện khảo sát sâu, phân tích thực trạng giáo dục vùng biên. Bước đầu, “bức tranh” giáo dục vùng biên giới Cao Bằng được “vẽ” càng thấy rõ sự đúng đắn, sáng suốt của chủ trương xây dựng trường nội trú.
Kỳ 1: “Nội trú bất đắc dĩ” nơi biên cương
Trong suốt tháng 8, đoàn công tác liên ngành của tỉnh đến các xã vùng biên giới để khảo sát. Đội ngũ nhà báo cũng vào cuộc, đến những nơi khó khăn nhất. Dọc dài miền biên viễn Cao Bằng, chúng tôi mới thấy quyết định xây dựng trường nội trú liên cấp chính xác đến chừng nào khi ở nơi đây đã có các trường “nội trú” từ cách đây hàng chục năm.
“Nội trú” ở trường bán trú
Sáng 27/8/2025, anh Sần Mí Phư, dân tộc Mông, xóm Chè Lỳ B, xã Cốc Pàng - xã biên giới nằm ở cực Bắc của tỉnh Cao Bằng dắt tay 2 con là Sần Mí Già và Sần Mí Lía đến Điểm trường Chè Lỳ A thuộc Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học và THCS Đức Hạnh. Đến lớp trong cơn mưa nặng hạt, 3 bố con quần áo ướt sũng. Anh Phư lí nhí nói với cô giáo: Cô cho bọn nó ở lại trường nhé.
Sau đấy, anh Phư về, chẳng vấn vương lo nghĩ gì nữa vì các con anh đã quá quen với cảnh trọ học. Già và Lía đều trọ học tại Điểm trường Chè Lỳ A từ năm lớp 1 đến nay. Ăn uống, tắm giặt, ốm đau đều được các cô giáo hỗ trợ. Đến trường, 2 em Già và Lía hồn nhiên, vui vẻ bước vào lớp, để túi nilon đựng quần áo một góc, bắt đầu ngày học đầu tiên. Năm nay, Già lên lớp 5, còn Lía lên lớp 4. Điểm trường chưa có phòng ở, tối đến các em ngủ luôn ở phòng học, các thầy cô giáo cũng được cắt cử ở lại trực tối, chăm sóc các em. Sần Mí Lía hồn nhiên bảo: Em ở đây thích lắm, các cô yêu lắm ạ.
Nhà anh Sần Mí Phư thuộc xóm Chè Lỳ B là xóm biên giới giáp với Trung Quốc, đi mấy bước chân nữa là tới hàng rào biên giới. Dù Điểm trường Chè Lỳ A cách trường chính 12 km là gần nhất nhưng từ nhà anh Phư vẫn phải mất gần 10 phút đi xe máy và hơn 1 tiếng đi bộ mới đến điểm trường.
Em Sần Mí Lía và các bạn ở "nội trú" tại Điểm trường Chè Lỳ A rửa rau để nấu bữa tối.
Năm học 2025 - 2026, Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học và THCS Đức Hạnh có gần 900 học sinh, trong đó hơn 200 học sinh phải ở nội trú tại trường chính và 5 điểm trường. Việc các em ở nội trú tại trường đã kéo dài rất lâu. Trước đây, trường không có chỗ ở, các em được gia đình dựng lán, ở tạm bợ gần trường. Khoảng chục năm gần đây, các em đã được ở trong ký túc xá của trường chính hoặc nhà lớp học tại các điểm trường.
Thầy giáo Hà Văn Lập, Phó Hiệu trưởng Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học và THCS Đức Hạnh cho biết: Năm học này, điều kiện ăn ở và học tập của các em khó khăn hơn vì trường chính, nơi ăn ở của khoảng 200 em học sinh đang được một tổ chức hỗ trợ xây dựng lại. Khu ký túc xá cũ xuống cấp đã được phá dỡ để xây dựng lại nhưng hiện chưa hoàn thành. Nhà trường phải tận dụng tôn quây vào làm chỗ ở tạm cho các em.
Trường Phổ thông bán trú Tiểu học và THCS Thượng Hà thuộc xã biên giới Cô Ba cũng tương tự. Hôm chúng tôi đến ngày 25/8/2025 là ngày đầu tiên trẻ đến trường, cũng là lúc các em mang quần áo, sách, vở, tư trang vào ký túc xá.
Gặp chúng tôi, em Hoàng Đăng Khôi rất tự nhiên vì năm nay vào lớp 5 của trường chính nhưng Khôi đã có 4 năm ở ký túc xá nhà trường. Còn Tẩn Thị Hoàng và Đặng Thị Lan năm nay cũng vào lớp 5 nhưng là lần đầu tiên vào ở ký túc xá nên bẽn lẽn hơn. Trường chính là nơi gần nhất với nhà các em nhưng vẫn cách xa hàng chục km với nhiều đèo dốc, đồi núi.
Thầy giáo Quan Văn Thương, Hiệu trưởng Trường Phổ thông bán trú Tiểu học và THCS Thượng Hà cho biết: Trường có trường chính và 5 điểm trường, năm học 2025 - 2026, trường có tổng số 790 học sinh, trong đó có hơn 200 em tối phải ngủ lại trường, cuối tuần mới về. Trường luôn chú trọng bảo đảm điều kiện ăn ở tốt nhất cho các em nhưng vẫn còn nhiều khó khăn.
Thầy trò bán trú gánh thêm “nội trú”
Cô giáo Trần Thị Vực, sinh năm 1977 đã có 25 năm công tác trong ngành Giáo dục và hơn 8 năm gắn bó với Điểm trường Chè Lỳ A thuộc Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học và THCS Đức Hạnh. Hơn 25 năm qua, các điểm cô Vực dạy đều cách xa nhà từ 180 đến hơn 200 km nên cô thường xuyên ở lại trường, chẳng thể nào nói hết những khó khăn, vất vả, hy sinh, nhất là khi làm vợ, làm mẹ.
Với Điểm trường Chè Lỳ A, từ khi có học sinh ở trọ, cô Vực cùng các cô giáo trở thành người mẹ thứ hai chăm sóc từng bữa ăn, giấc ngủ cho các con. Cô giáo Trần Thị Vực cho biết: Mỗi tối các cô đều nhắc nhở học sinh tắm rửa, cùng nấu cho các con ăn, kèm cặp học bài và trông nom giấc ngủ. Sinh hoạt thường ngày và nhất là khi các con ốm, sốt, tôi đều chăm sóc như con mình. Nếu các con ốm nặng tôi mới gọi gia đình để đưa các con đi viện.
Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học Cốc Pàng, xã Cốc Pàng, có 77/360 em học sinh từ lớp 1 đến lớp 5 do nhà xa phải ở nội trú lại trường. Toàn trường có 16/30 thầy, cô giáo phải ở lại nhà công vụ của trường hoặc ở trọ gần trường. Bà Lục Thị Lương, Hiệu trưởng Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học Cốc Pàng cho biết: Nhằm bảo đảm điều kiện chăm sóc các con tốt nhất, nhà trường có lịch phân công cụ thể thầy cô chịu trách nhiệm chăm sóc, trực, trông đêm. Dù vất vả và không có chế độ nội trú, nhưng các thầy, cô giáo đều như mẹ hiền, dốc sức chăm sóc, tạo điều kiện tốt nhất để các con học hành.
Cô giáo Nông Thị Lưu, Điểm trường Chè Lỳ A, Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học và THCS Đức Hạnh, xã Cốc Pàng dạy chữ cho học sinh.
Vẫn là “vùng lõm”
Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Ngọc Thư đánh giá: Những năm qua, công tác giáo dục ở các xã biên giới của tỉnh nhận được sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước với nhiều nghị quyết, đề án, chính sách hỗ trợ. Ngành Giáo dục tỉnh có nhiều giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục khu vực biên giới như: Đầu tư xây dựng, nâng cấp trường lớp, nhà công vụ và ký túc xá học sinh; sắp xếp mạng lưới trường lớp, gắn với phát triển trường dân tộc bán trú, nội trú để học sinh yên tâm học tập; quan tâm đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, bổ sung giáo viên còn thiếu. Nhờ đó, giáo dục vùng biên giới của tỉnh đạt được những kết quả nhất định: Mạng lưới trường lớp cơ bản được phủ kín, hầu hết các xã biên giới đều có trường mầm non, tiểu học, THCS; một số nơi còn có trường bán trú, nội trú. Tỷ lệ học sinh đi học chuyên cần được duy trì ổn định, tỷ lệ học sinh hoàn thành chương trình tiểu học và tốt nghiệp THCS ngày càng cao. Đội ngũ giáo viên ngày càng được củng cố và nâng cao chất lượng.
Có thể khẳng định, giáo dục vùng biên đã góp phần nâng cao dân trí, giữ gìn bản sắc văn hóa, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội và củng cố quốc phòng - an ninh khu vực biên giới. Tuy nhiên, thực tế cũng còn không ít khó khăn: Địa hình hiểm trở, giao thông cách trở, cơ sở vật chất và chỗ ở nội trú còn thiếu, đội ngũ giáo viên chưa đáp ứng đủ cả về số lượng và chất lượng. Bên cạnh đó, đời sống người dân còn khó khăn, tình trạng học sinh bỏ học ở cấp THCS vẫn xảy ra.
Theo Sở Giáo dục và Đào tạo, tại 21 xã biên giới có 105 trường từ cấp tiểu học đến THCS với 110 điểm trường, trong đó có 31 trường liên cấp tiểu học và THCS với 52 điểm trường. Trong số này, không ít trường bán trú trở thành “trường nội trú bất đắc dĩ”. Đồng thời, không ít thầy, cô giáo, cán bộ, nhân viên công tác tại trường bán trú nhưng đang thực hiện nhiệm vụ nội trú. Tất cả những người này đều chưa được hưởng chính sách của trường nội trú nhưng luôn dốc lòng, hết sức vì sự nghiệp chung.
Đây là những vấn đề cần tiếp tục có giải pháp đồng bộ, đầu tư mạnh mẽ hơn để bảo đảm con em vùng biên giới được học tập trong điều kiện tốt nhất - Đồng chí Nguyễn Ngọc Thư nhấn mạnh.
Từ thực tế tại các xã biên giới của tỉnh Cao Bằng, có thể thấy, chủ trương xây dựng trường nội trú liên cấp rất đúng đắn, sáng suốt. Tỉnh đang dồn lực với quyết tâm chính trị cao của cả hệ thống chính trị để thực hiện nhiệm vụ này.
